Elektrik malzemeleri, başta güvenlik olmak üzere bir dizi önemli işlevi yerine getirir. Sigorta, kontaktör, kompakt şalter gibi ana şalt malzemelerinin doğru seçilmesi, doğru montajı ve düzenli bakımı, sistemin genel güvenliğini doğrudan etkiler. Bu nedenle, her bir bileşenin uluslararası ve yerel kalite standartlarına uygun olması gerekmektedir. Elektrik malzemeleri için kaliteyi garanti altına almak adına, bir dizi EN (European Norms) standardı uygulanmaktadır. Bu standartlar, ürünlerin güvenliğini, dayanıklılığını ve performansını belirleyen temel kriterleri sunar.
 

Peki, elektrik malzemelerinde hangi EN standartlarının kesinlikle olması gerekir?

 

Bu standart, düşük voltajlı şalt malzemelerinin güvenlik gereksinimlerini belirler. Sigorta, kontaktör, şalter gibi malzemelerin güvenli ve verimli bir şekilde çalışmasını sağlar. Bu standart olmadan, ürünlerin olası arızalar sonucu büyük güvenlik tehlikelerine yol açması kaçınılmazdır.
 

Sigortalar için zorunlu bir standart olan EN 60269, düşük voltajlı sigortaların tasarım ve performans kriterlerini belirler. Bu standart, sigortaların aşırı akım, kısa devre ve diğer arıza durumlarında doğru şekilde çalışmasını sağlar. Ayrıca, sigortaların dayanıklılığı ve güvenliği için minimum gereksinimleri de tanımlar.
 

Bu standart, özellikle elektrik dağıtım panolarında kullanılan malzemeleri kapsar ve bu panoların güvenli, verimli bir şekilde çalışması için gerekli olan özellikleri belirler. Özellikle, montaj, kurulum ve test gereklilikleri açısından büyük önem taşır.
 

Elektrik malzemelerinin elektromanyetik uyumluluğunu (EMC) sağlamak, cihazların çevresindeki elektronik sistemlerle uyum içinde çalışabilmesi için kritik öneme sahiptir. EN 61000, elektromanyetik girişimlerin önlenmesi ve cihazların bu tür etkilere karşı dayanıklı olmasını sağlayan gereksinimleri içerir.

Bu standartlar, her bir elektrik malzemesinin belirli güvenlik, dayanıklılık ve performans kriterlerini karşılamasını garanti eder. Bunların dışında, EN 60730 (otomatik kontrol sistemleri) ve EN 60529 (IP koruma sınıfları) gibi standartlar da, özellikle belirli ürün grupları için uygulanabilir. Bu tür standartlar, malzemelerin her açıdan yüksek güvenlik ve verimlilik sağlayacak şekilde tasarlanmasını zorunlu kılar.




Elektrik malzemelerinin güvenliğini sağlamak adına sadece iç yapı ve işlevsel tasarım önemli değil, aynı zamanda dış etkilere karşı dayanıklılıkları da kritik bir faktördür. Bu bağlamda, IP standartları, cihazların dış etkilere karşı olan koruma seviyelerini belirler. IP (Ingress Protection), bir ürünün, toz, su ve diğer dış etkenlere karşı dayanıklılığını tanımlayan bir sistemdir. Bu standart, ürünlerin ne kadar güvenli olduğunu ve çeşitli çevresel faktörlere karşı ne kadar korunduklarını gösterir.

IP kodu, iki rakamla ifade edilir. İlk rakam, cihazın toza karşı olan koruma seviyesini, ikinci rakam ise suya karşı olan koruma seviyesini belirtir.
 

Birinci rakam (Toza karşı koruma)

0: Koruma yok.
1: 50 mm'den büyük cisimlere karşı koruma (el ile temas engellenir). 2: 12 mm'den büyük cisimlere karşı koruma (parmakla temas engellenir).
3: 2,5 mm'den büyük cisimlere karşı koruma (aletler ve kablolar engellenir).
4: 1 mm'den büyük cisimlere karşı koruma (çiviler ve ince tel engellenir).
5: Toza karşı sınırlı koruma (toz birikmesi engellenir, ancak cihaz tamamen toza karşı dayanıklı değildir).
6: Toza karşı tam koruma (cihaz tamamen toza karşı dayanıklıdır).




İkinci rakam (Suya karşı koruma)

0: Koruma yok.
1: Dikey düşen su damlalarına karşı koruma.
2: 15°'lik bir açıyla düşen su damlalarına karşı koruma.
3: Su jetiyle korunma (fıskiye ile suya karşı dayanıklılık).
4: Su sıçramalarına karşı koruma (sıçrayan su damlacıkları).
5: Su fıskiyeleriyle korunma (su altında kısa süreli dayanıklılık).
6: Şiddetli su sıçramalarına karşı koruma (güçlü su akışlarına dayanıklılık).
7: Suda belirli bir derinliğe kadar korunma (suya daldırma, 1 metrede 30 dakikaya kadar).
8: Sürekli su altı korunması (derin suya daldırmaya dayanıklıdır).
9: Yüksek basınçlı sıcak su jetiyle koruma (yüksek basınçlı su ile temizleme altında bile dayanıklı).


Örneğin;

IP54: Toz geçişine karşı korumalı ve su sıçramalarına dayanıklı.
IP67: Tam toz geçişine karşı korumalı ve suya 1 metre derinlikte 30 dakika dayanıklı. IP68: Tam toz geçişine karşı korumalı ve suya sürekli dayanıklı (özellikle sualtı cihazları için).

Bu koruma sınıfları, özellikle endüstriyel uygulamalarda, dış mekân ekipmanlarında ve su ile temas edebilecek cihazlarda son derece önemlidir. IP standartları, cihazların uzun ömürlü olmasını ve güvenli bir şekilde çalışmasını sağlar.

Kalite standartları her geçen gün daha da gelişiyor. Son yıllarda, çevre dostu malzemelerin ve sürdürülebilir üretim süreçlerinin ön plana çıkması, elektrik sektöründe büyük bir dönüşüm yaratmıştır. Özellikle, enerji verimliliği sağlayan malzemeler ve atık yönetimi konularında yapılan iyileştirmeler, sektördeki kalite anlayışını daha da ileriye taşımaktadır. Bir diğer önemli gelişme, dijital teknolojilerin entegrasyonudur. Elektrik malzemeleri artık daha akıllı hale gelerek, enerji tüketimini izleyebilme, arıza tespiti yapabilme gibi özelliklere sahip olabiliyor. Bu, hem enerji tasarrufu sağlamak hem de sistem arızalarını minimuma indirmek açısından büyük avantajlar sunuyor. Örneğin, akıllı sigorta sistemleri, aşırı yüklenmeler ve kısa devre durumlarını anında tespit ederek, sistemin güvenliğini artırıyor.

Elektrik malzemelerinin kalitesini sağlamak için sürekli iyileştirme yaklaşımını benimsemek çok önemli. Malzeme seçiminden üretim süreçlerine kadar her aşamada titiz bir kalite kontrol süreci uygulanmalıdır. Ayrıca, üreticilerin ve mühendislerin sürekli eğitim ve gelişim içinde olmaları, sektördeki yeni standartlar ve teknolojilerle uyumlu kalmalarını sağlar.

Son olarak, müşteri geri bildirimlerini dinlemek ve bu geri bildirimleri ürün geliştirme süreçlerine entegre etmek, kalitenin sürdürülebilirliğini sağlar. Her ürünün ve her tasarımın son kullanıcının ihtiyaçlarını karşılaması, güvenliğini artırması ve enerji verimliliği sağlaması gerekir. Elektrik malzemelerinde kalite, yalnızca teknik bir gereklilik değil, aynı zamanda toplum için büyük bir sorumluluktur. Elektrik altyapıları, güvenli, verimli ve sürdürülebilir bir şekilde çalışabilmek için kaliteli malzemelere dayanmalıdır. Bu yazıda, elektrik malzemelerinin kalite standartlarının önemini ve sektördeki yenilikleri ele aldık. Özellikle EN standartlarının ve IP koruma sınıflarının bu alandaki kritik rolünü vurguladık. Her bir mühendis ve üretici olarak, bu standartları ve gelişmeleri takip etmek, sistemlerin güvenliğini ve verimliliğini artırmak için büyük bir sorumluluk taşır. Bu sorumluluğu yerine getirirken, kaliteyi her zaman ön planda tutmak, daha güvenli ve sürdürülebilir bir elektrik altyapısı için atılacak en önemli adımdır.

Referanslar

► EN 60947-1: Low-voltage switchgear and controlgear – Part 1: General rules, European Committee for Standardization (CEN), 2017.
► EN 60269-1: Fuses - Part 1: General rules, International Electrotechnical Commission (IEC), 2020.
► EN 61439-1: Low-voltage switchgear and controlgear assemblies – Part 1: General rules, International Electrotechnical Commission (IEC), 2016.
► EN 61000-6-3: Electromagnetic compatibility (EMC) – Part 6-3: Generic standards – Emission standard for residential, commercial and light-industrial environments, International Electrotechnical Commission (IEC), 2019.
► EN 60529: Degrees of protection provided by enclosures (IP Code), International Electrotechnical Commission (IEC), 2020.
► IEC 60529: Degrees of protection provided by enclosures (IP Code), International Electrotechnical Commission (IEC), 2013.
► IEC 60730-1: Automatic electrical controls – Part 1: General rules, International Electrotechnical Commission (IEC), 2016.
► ISO 14001: Environmental management systems – Requirements with guidance for use, International Organization for Standardization (ISO), 2015.
► "Introduction to the IEC Standards", International Electrotechnical Commission (IEC), available at: https://www.iec.ch
► "The Importance of IP Ratings in Electrical Equipment", Electrical Engineering Magazine, 2021, Volume 34, Issue 12.