Altimetre Çalışma Sistemi |
Boeing 737

Bir uçaktaki, en önemli aletlerden biri altimetredir. Altimetreler, uçakların deniz seviyesine göre yüksekliğini feet cinsinden gösteren göstergelerdir. Altimetre çalışma sistemini ve çeşitlerini yazımızın devamında bulabilirsiniz.

A- A+

23.11.2014 tarihli yazı 67713 kez okunmuştur.

Boeing 737 Hakkında

Karayolunda bir araç ile hızlı seyir halinde olmanın zorlukları vardır. Bir de bunu sisli bir günde havayolunda düşünün. Günümüzde uçaklar, son teknoloji ile donatılmıştır. Yazımızda öncelikle Boeing 737 uçaklarını inceleyelim.

Boeing 737 kısa ve orta mesafe menzilli, tek koridorlu, dar gövdeli ve düşük fiyatlı, jet motorlu havayolu uçağıdır. Boeing'in diğer modelleri 707 ve 727'den türetilerek tasarlanmış olan Boeing 737'nin, toplam dokuz versiyonundan -600, -700, -800 ve -900 versiyonları üretim halindedir. Boeing 737 uçaklarını serileri oluşturur, yani 737 bir ailedir.

Boeing 737-700 ve Boeing 737-800 havayolu şirketleri tarafından en çok kullanılan uçaklardır.

Altimetre Nedir?

Bir uçakta en önemli aletlerden birisi altimetredir. Uçakların deniz seviyesine göre yüksekliğini feet cinsinden gösteren göstergelere altimetre denir.

Feet, İngiliz birim sisteminde bir uzunluk ölçüsü birimidir. 1 feet, 30,48 cm uzunluktadır. 1 yarda 3 fite eşit olup, 1 fit 12 inçe eşittir.

Çalışması statik basınç ile mümkündür. Statik basınç deliklerinden (Şekil 1 ve 2) alınan hava basıncına göre yüksekliği ölçer. Altimetrelerin hassas elemanı aneroid olup içinde standart bir gün basıncı (14,7 PSI, 29,93 inch/hg , 1013,2 mb) belirlenmiştir.

Şekil 1: Boeing tip uçaklarda Pitot Probları

Şekil 2: Boeing tipi bir uçakta pitot probları

Uçak deniz seviyesinde ise aneroidin içindeki basınç ile statik basınç eşit olacağından ibreler 0 feeti gösterecektir. Uçak irtifa aldığında ise statik basıncın düşmesi sonucunda aneroid genişleyecek ve altimetre ibreleri saat istikametinde olmak kaydıyla yüksekliğin artışını gösterecektir.

► İlginizi Çekebilir: Uçaklarda ve Gemilerde Topraklama Nasıl Yapılır?

Altimetre görünüş olarak saate benzer. Akrep yelkovan gibi boyca birbirinden farklı üç ayrı gösterge kolu vardır. En uzun olan 100 feet aralığı, orta uzunluktaki kol ise 1000 feet aralığı, en kısa kol ise 10000 feet aralığı gösterir. Kadranın içinde açılmış bir pencereden de düğme ile ayarlanabilir barometrik basınç görülür. Kalkış yapılan veya inilecek meydanın barometrik basıncı ayarlanarak doğru yükseklik değerlerinin elde edilmesi sağlanır. Bazı havaalanlarında, bölgenin denizden yüksekliği kontrol kulesinde büyükçe yazılır veya hava trafik kontrol bu bilgiyi radyo ile verir. Uçuş sırasında ise pilotun altimetreyi değişen dış basınca göre ayarlaması gerekir.

Şekil 3: Altimetre Diyagramı

Şekil 4: Altimetrenin Kokpitteki Konumu

►1-Dijital Sayıcı; Binler, yüzler ve ondalık dilimde geçerli yüksekliği gösterir.

►2-İrtifa İbresi; Her bir devir 1000 feet yapar.

►3-Barometrik Ayar Kontrolü

►4-Barometrik Ayar Penceresi; Meydandaki hava yoğunluğu her zaman standart atmosfer değerinde olmadığı için o andaki meydan basıncı girilerek, doğru yükseklik değeri elde edebilmek amacıyla aletin içine bir kalibrasyon sistemi yerleştirilmiştir. Bu barometrik pencereler, genellikle 28,1 - 31,00 inch/hg veya 950-1050 milibar arasında belirlenmiştir.

►5-Referans Yükseklik Belirleyici; Manuel olarak istenilen seviyeye getirilerek yükseklik kontrolü yapılabilir.

►6-Referans Yükseklik Belirleyicisi Ayarı; Manuel olarak yükseklik ayarı yapmak için kullanılır.

►İlginizi Çekebilir: Atatürk ve Kayseri Uçak Fabrikası

Altimetre ayarlarında referans olarak deniz seviyesinde ısı 15°C (59°F) barometrik basınçta 29,92 inch/hg standart bir gün kabul edilmiştir. İyi ayarlanmış bir altimetrenin, standart bir günde deniz seviyesinde 0 feeti göstermesi gerekir. Fakat barometrik basınçtaki değişiklikler ile havanın ısısındaki değişikler, altimetrenin 0 feetten daha fazla ya da az göstermesine neden olur. Örneğin; deniz seviyesinde bir uçağın altimetresi 25°C‟lik sıcaklık ve 29.92 inch/hg bir barometrik basınç altında 0 feet'i göstermesine rağmen hava soğur ve o yöreye bir alçak basınç gelir ise altimetre 0 feetten daha fazla (100-200 feet gibi) değerler gösterir. Hava ısınır ve o yöreye bir yüksek basınç gelirse altimetre 0 feetin altında (-100 -200 feet gibi) değerler gösterir.

Sonuç olarak altimetrenin doğru değer gösterip göstermediğini anlamak için eğer uçak yerde ise o yerin deniz seviyesine göre yüksekliğini veya barometrik basıncını bilmek gerekir. Uçuşta ise o anda uçulan mevkideki barometrik basıncın bilinmesi ve bu basıncın barometrik pencereye işlenmesi gerekir.

Eğer bilinen barometrik basınç inch/hg ve altimetrenin barometrik penceresi mm/hg ise inch/hg'i mm/hg'e çevirmek için 25,4 ile çarpmak gerekir.

► İlginizi Çekebilir: Efsane Uçak SR-71 Blackbird | Siyah Kuş

Kabin Altimetresi ( Cabin Altimeter )

Basınçlandırılmış tüm uçaklarda bulunan kabin altimetresi, kabin basıncını feet olarak yükseklik cinsinden gösterir. Pilot bu göstergeye bakarak kabin basıncının limitler içinde olup olmadığını kontrol eder.

Radyo Altimetre ( Radio Altimeter )

Radyo dalgaları vasıtasıyla uçağın gerçek yüksekliğinin bulunması amacına hizmet eder. Uçaktan düşey olarak gönderilen dalganın yerden yansıyıp dönme süresinin ölçülmesi ve buna bağlı olarak da uçağın irtifasının bulunması prensibine dayanır.

Küçük boyutlu verici ve alıcı antenleri, uçak gövdesi veya kanatları altına yerleştirilir. 2500 feet yüksekliğin altında çalışmaya başlar. Uçak yere radyo sinyali gönderir ve gidip gelme süresini hesaplayıp uçakla yer arasındaki gerçek yüksekliği bularak gösterir.

Çalışma frekansı 4200 - 4400 MHz arasında seçilir. Verici gücü 0,5 W ve menzili 2500 ft'tir. 0-500 ft arası hata payı ±2 ft, 500-2500 ft arası hata payı ise irtifanın ±% 5'i kadardır.