Endüstride ve son kullanıcı bazında teknolojinin gelişmesiyle çok kompleks sistemler ve cihazlar üretilmiş ve yaşantımızla bir bütünlük oluşturmuştur. Bu sistemlerin enerjiye ihtiyaç duyduğu noktada elektrik enerjisi ilk akla gelen kavram olmaktadır. Bu sistemlerin sağlıklı çalışabilmesi ve uzun ömürlü olabilmesi için sağlanan elektriğin kalitesi önemsenmeyecek bir hal aldı.

Güç kalitesinde amaç, sabit şebeke frekansında; sabit ve sinüsoidal biçimli uç gerilimidir. Kaliteli elektrik enerjisi, şebekenin tanımlanan bir noktasında, gerilimin genlik ve frekansının anma değerlerini koruması ve gerilim dalga şeklinin sinüsoidal biçimde bulunmasıdır. Ancak bu tür enerji pratikte bir takım zorluklarla sağlanabilmektedir.

Bu yazımızdaki amaç; ülkemizde güç kalitesinin artık önemli bir faktör olduğunun farkına varıldığı ve bu kapsamda hayata geçirilen önemli bir proje olan Milli Güç Kalitesi Projesi'ni tanıtmaktır.

1 Mart 2006 tarihinde hayata geçirilen Güç Kalitesi Milli Projesi dünya çapında yapılmış olan en kapsamlı güç kalitesi uygulamasıdır. Ana hedefi ülkemiz insan kaynaklarını kullanarak uygun bir güç kalitesi yakalamak ve reaktif güç akışlarının denetlenerek Türkiye Elektrik İletim Sistemi'ne uygulanacak yaklaşım, yöntem ve teknolojileri gelecekte değişebilecek koşul ve istekler karşısında genişletilebilir, iyileştirilebilir bir biçimde esnek ve ülke koşullarına uygun olarak üretmek.

Proje;

TEİAŞ
TÜBİTAK Uzay Teknolojileri Araştırma Enstitüsü
ODTÜ
YTÜ
Hacettepe üniversitesi
Dokuz Eylül Üniversitesi

olmak üzere 7 katılımcıdan oluşmaktadır. 14.000.000 € bütçeye sahip olan proje TUBİTAK KAMAG (Kamu Araştırmaları Destek Grubu) tarafından karşılanmaktadır.

Milli Güç Kalitesi Projesi 9 ana alt projeden meydana gelmektedir.

Türkiye Elektrik İletim Sistemi Güç Kalitesi İzleme Projesi

Bu alt proje kapsamında Türkiye İletim Sistemi'nde seçilen en kritik noktalara Güç Kalitesi Monitörleri bağlanarak, bu noktalardaki Güç Kalitesi bileşenlerindeki değişmeler ve Reaktif Güç akışları 'off-line' olarak bir merkezden izlenecektir. İletim Sistemi'nde 4.000 civarında izlenebilecek nokta olduğu için bu proje kapsamında sınırlı sayıda noktada (150 adet monitör ile 400 civarında fiderde) ölçüm ve izleme IEC 61000-4-30 standardına uygun yapılacaktır.

Mobil Güç Kalitesi Ölçümleri

Bu alt projenin amacı, Türkiye Elektrik İletim Sistemi'nde 400, 154 ve 36 kV gerilim seviyelerine bağlı mevcut konvansiyonel gerilim ve akım ölçü transformatörlerinin harmonik bileşenlere karşı ölçüm doğruluklarını sayısal olarak saptamaktır. Elde edilen kalibrasyon katsayılarını Güç Kalitesi Çözümleyicilerine yükleyerek güç kalitesine ilişkin yönetmeliklerin uygulanmasından kaynaklanabilecek ihtilafların ortaya çıkmasını önlemektir.

Projenin diğer amacı, geçici rejim olaylarını (şönt-reaktör, kondansatör, güç transformatörü, seri kondansatör anahtarlamaları, bara transferi, büyük motorların yolalması, kesici operasyonları, yıldırım vb...) kaydetmek, sonuçlarını yorumlamak ve güç sistemi elemanları üzerinde, varsa olumsuz etkileri gidermek amacıyla, karşı önlemleri geliştirmektir.

 

Geçici Rejim Altyapısı Oluşturulması

Bu proje paketi kapsamında 420 kV ÇYG, 170 kV YG ve 36 kV OG seviyelerinde Geçici Rejim Olayları'nı kaydedebilecek bir ölçüm altyapısı oluşturulacak ve yaklaşık olarak 10 değişik noktada Geçici Rejim Olayları kaydedilecektir. Geçici rejim olayları 420 kV iletim sisteminde kullanılan seri kondansatör bankalarının ve şönt reaktörlerin anahtarlanması, 170 kV iletim sisteminde mevcut transformatörlerin OG taraflarında mevcut şönt kondansatör bankalarının anahtarlanması, ÇYG ve YG sistemlerinden beslenen transformatörlerinin devreye alınıp çıkartılması, yüklerin devreye girip çıkması, bara transferleri, kuplaj kesicilerinin kapatılıp açılması, 3-faz, fazlar arası, faz-toprak gibi arızaların olması, sistemin çeşitli noktalarına ve yakınlarına yıldırım düşmesi gibi olaylar olup, bu sürede ortaya çıkan akım ve gerilim değişmelerinin frekans bant genişlikleri 1 MHz'e kadar çıkabilmektedir. Elektrik iletim ve dağıtım sistemlerinde kullanılan alışılagelmiş gerilim ve akım ölçüm transformatörlerinin bant genişlikleri en çok 2-3 kHz değerine ulaşabilmektedir. Geçici Rejim Olayları'nın gerektirdiği daha geniş bant genişlikli ölçüm altyapısı yeni nesil Optik Gerilim ve Akım Ölçüm Transformatörleri ve RC Tipi Gerilim Ölçüm Transformatörleri kullanılarak tesis edilecektir. Bu yeni nesil ölçüm altyapısının bant genişliği 20 kHz olarak planlanmıştır.

STATCOM (Statik Senkron Kompanzatör) Projesi

STATCOM boşta dönen bir senkron motor olan ve SENKRON KONDENSER olarak bilinen Reaktif Güç Kompanzasyon Sistemi'nin Güç Yarı İletkenleri kullanılarak düzenlenmiş statik eşdeğeridir. STATCOM, hem endüktif, hem de kapasitif bölgede reaktif güç üretebilmekte olup elektrik sisteminin veya yükün Reaktif Güç istemindeki değişmelere çok hızlı cevap verebilme yeteneğine sahiptir (5- birkaç yüz ms).

STATCOM sistemlerinin temel işlevleri şöyle özetlenebilir:

Reaktif güç akışının kontrol edilmesi
Bağlandığı noktadaki gerilimin düzenlenmesi,
Elektrik Sistemi'nde geçici rejim ve dinamik kararlılık sınır değerlerinin (Stability Limits) arttırılması.

 

2. BÖLÜM İÇİN TIKLAYINIZ.