Elektrik Tesislerinde Enerji Verimliliği |
1. Bölüm

Son zamanlarda elektrik tesislerinde can ve mal kaybına karşı alınan zorunlu önlemler ve enerji kalitesine ilişkin kuralların yanı sıra tesislerde verimliliği sağlayan kuralların ve standartların kullanımı da yaygınlaşmaktadır. Bu yazımızda elektrik tesislerindeki enerji verimliliğine dair kuralları ve standartları inceliyoruz.

A- A+

21.05.2015 tarihli yazı 31742 kez okunmuştur.

Tesislerde verimliliği sağlayan kurallar ve standartlar öncelikle elektrik tesislerinin tasarım evresinde önemli olmakta ve bu kuralların güç kalitesi, güvenlik, sağlık, konfor ve tesis işlevleri ile tesis veriminden herhangi bir ödün vermeden kullanılmaları istenmektedir.

►İlginizi Çekebilir: Dünyanın En Verimli LED Lambaları

Tasarımcılar, enerji verimi, yüksek tesisat tasarımı ve yüksek verime sahip donanım seçimi ile bu kuralların öngördüğü sınırlar içinde kalmaktadırlar. Genel olarak bina tesisatlarında enerji verimliliğini yükseltmek için dört temel önlem alınmaktadır:

►Güç dağıtım sistemindeki kayıpların en aza indirilmesi

►Elektrik gücü tüketimindeki kayıpların düşürülmesi

►Güç kalitesine ilişkin sorunlar yüzünden oluşan kayıpların düşürülmesi

►Uygun ölçme ve izleme araçlarının kullanılması

Güç Dağıtımına Dair Kurallar

►Binalarda Yüksek Gerilimle Dağıtım: Yüksek binalarda, belirlenmiş yük merkezlerine uygun olarak yüksek gerilim dağıtımının uygulanması gerekir. Burada ifade edilen yüksek bina 50 kattan veya yüksekliği 175 m'den fazla olan binalardır.

►En Düşük Trafo Verimi: Yüksek gerilimden enerji alan, kendi dağıtım trafolarına sahip tüketiciler için seçilecek trafoların; yüksüz, kısmi yüklü, tam yüklü durumlardaki kayıpların kombinasyonu optimize edilmelidir. Bu işlem yapılırken elektrik tesisatının güvenirlik ve işlevselliğinden herhangi bir sapma söz konusu değildir. Konuyla ilgili trafolar ilgili IEC standartlarına göre test edilmiş olmalıdır.

►Dağıtım Trafolarının ve Ana Tabloların Yeri: Dağıtım trafoları ve ana dağıtım tabloları olabildiğince yük merkezlerinde bulunmalıdır.

►Ana Devreler (Main Circuits): Dağıtım trafoları ve ana dağıtım tabloları arasındaki ana devrelerin kaybını en aza indirmek için;

Trafo ve ana tablolar birbirlerine bitişik veya üst üste konumlandırılmalıdır.
Ana devre bakır kaybının, devrenin beyan akım değerinde iletilen toplam aktif gücün %0.5 ile sınırlandırılması gereklidir.
Nötr iletkenlerinin akım taşıma kapasitesi ilgili faz, iletkenlerinden daha az olmamalıdır.

►Besleme Devreleri (Feeder Circuits): Her besleme devresinin bakır kaybı, beyan akım değerinde iletilen toplam aktif gücün %2.5'tan daha fazla olmamalıdır. Bu kural reaktif gücün ve distorsiyon gücünün kompanzasyonuyla ilgili devrelere uygulanmayacaktır.

►Alt-Besleme Devreleri (Sub-main Circuits): Her alt besleme devresinin bakır kaybı, beyan akım değerinde iletilen toplam aktif gücün %1.5' dan daha fazla olmamalıdır.

►Son Devreler (Linye ve Sortiler): 32 A'dan büyük her bir fazlı veya üç fazlı son devrenin en büyük bakır kaybı %1'i aşmayacak değerde olmalıdır.

Gücün Tüketilmesine Dair Kurallar

►Lamba ve Aydınlatma Cihazları: Binada kullanılacak bütün lamba ve aydınlatma cihazları, aydınlatma tesisatı için verilen enerji tasarrufu kurallarına uygun olarak seçilecektir.

►Klima Tesisatı: Klima tesisatında kullanılan 5 kW ve daha büyük güce sahip motor veya herhangi bir MCC, ister sabit ister değişken hıza sahip olsun; gerekli ise uygun bir güç faktörü düzeltme veya harmonik filtreleme cihazı kullanılarak, güç faktörünün 0.85'e getirilmesi ve toplam harmonik distorsiyonunun (THD), verilen sınır değerleri aşmaması sağlanmalıdır.

►Düşey Taşıma: Düşey taşıma sistemlerinde kullanılan bütün donanım ve motorlar düşey taşıyıcılarla ilgili enerji tasarrufu kurallarına uygun olarak seçilecektir.

►Motorlar ve Sürücüler: Yılda 1000 saatten fazla çalışması beklenen 5 kW ve üstündeki çıkış gücüne sahip motorlarla ilgili "yüksek verimlilik" standartlarına uygun olarak test edilmiş olmalıdır. (IEEE 112-1991 veya IEC 34-2)

5 kW ve üstündeki her motor beklenen yükün %125'den daha büyük olacak şekilde boyutlandırılmayacaktır. Ancak sık yol alma ve yüksek kalkış momenti gibi özel durumlar bu kuraldan muaftır.

Değişken hız sürücülerini içeren MCC'ler gerekli olması halinde mutlaka uygun bir güç faktörü düzeltme veya harmonik filtre cihazı ile donatılacak, böylece güç faktörü değeri en fazla 0.85 ve toplam harmonik distorsiyon ilgili cetvel değerinde olacaktır.

►Güç Transfer Cihazları: 5 kW ve daha büyük motorlar için güç transfer cihazları kullanılması ve sürekli olarak hız, moment ve yön değiştirilmesinden kaçınılacaktır. Mümkün olduğunca, değişken hız sürücüleri üzerinden belli bir hızda doğrudan bağlı motorlar tercih edilecektir. Eğer kayış-kasnak sisteminin kullanılması kaçınılmaz ise, kayar kayışlar yerine senkron dişli tip kayışlar kullanılmalıdır.

►Güç Faktörü Düzeltme: Herhangi bir devrenin toplam güç faktörü 0.85'den düşük olmayacaktır. Tasarım sırasında indüktif ve lineer olmayan yüklerin analizi yeterli bir şekilde yapılamıyor ise işletme sırasında, ölçme yöntemi ile ilgili şartın karşılanması sağlanacaktır.

►İlginizi Çekebilir: 10 Enerji Verimli Stadyum

Diğer Uygulamalar

►Ofis Donanımı: Ofis donanımı için, devrede olduğu halde kullanılmadığı zaman enerji tasarrufu yapan cihazlar ile donatılmış olanlar tercih edilmelidir.

►Elektrikli Cihazlar: Tüketicilerin, soğutucu, yıkama makinası vb. cihazlardan EELS (Energy Efficiency Labelling Scheme) kayıtlı enerji tasarruf derecesi 3 veya daha iyi olanlarının satın alınması konusunda teşvik edilmeleri gereklidir.

►Talep Yükü Tasarruf Yönetimi: (Demand Side Management-DSM): Elektrik üretim ve dağıtım şirketleri tarafından hazırlanan DSM programlar ile tüketicilerin yüksek verimli cihaz kullanmaları, binanın yük faktörünün daha uygun seviyelere getirilmesi, maksimum talebin düşürülmesi sağlanmaktadır. Bu durum hem enerji üretici firmalar hem de tüketiciler için karşılıklı yarar sağladığı için oldukça başarılı olmaktadır. DSM programları; tüketicileri cihaz satın alırken bilinçlendirme çalışmaları ile birlikte, enerji tarifelerinde zaman ve yük türlerine göre özel satış şartları önermek suretiyle uygulanmaktadır.

Kaynak:
►The Code of Practice for Energy Efficiency of Electrical Installations