Anti-Icing ve De-Icing Sistemi |
Boeing 737

Uçak havada iken kanat ve motorların buzlanması, motorlardan alınan sıcak hava veya elektrikli ısıtıcılar tarafından önlenir. Ancak bu sistemler uçağın yerde olduğu zamanlarda kanat ve kuyruk yüzeylerinde toplanmış kar veya buzların temizlenmesinde veya çözülmesinde kullanılamaz. Bu nedenle uçak yerde iken yapılan de-/anti-icing işlemleri, uçağın kalkış sırasında hassas (kanat ve kuyruk) yüzeylerinin her türlü buzlanmadan veya kar birikiminden arındırılmış olmasına yönelik çalışmalardır.

A- A+

27.11.2014 tarihli yazı 36257 kez okunmuştur.

Uçaklar her türlü hava koşullarında uçabilecek şekilde tasarlanmış olmakla birlikte, uçak kanatlarının aerodinamik yapısı, uçağın kalkışı sırasında her türlü don, buz, sulu kar ve kardan tamamen arınmış ve temizlenmiş olmasını gerektirmektedir.

Anti-Icing ve De-Icing Nedir?

Uçağın, de-icing alıp almayacağına belirlenmiş kurallar ve şartlara göre sorumlu kaptan pilot karar verir. Bu durum yolculara anons edilerek bilgilendirilmeleri sağlanır. De-iceing/Anti-icing işlemi uçağın yolcuları alıp kapının kapanmasından sonra yaklaşık 10 dakika sürer. Bu süre boyunca yolcuların de-icing/anti-icing sıvılarının kokusundan rahatsız olmamaları için havalandırma sisteminin çalışması kısıtlanır.

Bu şekilde kalkıştan önce halk arasında alkolleme de denilebilen havacılık ifadesi ile “DE-ICING ve ANTI-ICING” işlemine karar verilerek uygulanır. DE-ICING mevcut kirliliği (kar-buz) uçaktan temizleme, ANTI-ICING ise temizlenen uçağın belirli bir süre daha (kalkış ve buzlanma şartlarından çıkana kadar) temiz kalabilmesi için uçağın bir sıvı ile kaplanarak korunmasıdır. Eğer uçakta yerde bir kirlenme (kar ve buz birikimi) yoksa çoğu zaman de-icing (temizleme) işlemine de gerek kalmaz. Sadece anti-icing yapılması yeterli olur.

Şekil 1: Aşırı Buzlanma

Don, Buz, ve Karın Uçak Performansı Üzerindeki Etkileri

►Uçağın aerodinamik performans kaybı; Yapılan testler, uçak kanat hücüm kenarlarının (kanatların ön tarafı) orta kalınlıkta bir zımpara kağıdının pürüzlüğünde buz veya kar ile kaplı olduğu durumlarda kanatların kaldırma gücünde %30'luk bir kayıp ile birlikte uçağın sürtünme değerinin %40 miktarında arttığını gösteriyor.

►Uçak kontrol yüzeylerinde Hareket kabiliyetinin azalması; Kanat ve kuyruktaki flap, slat ve kanatçık gibi uçuş kontrol yüzeylerinin arasına yerleşen buz, kumanda hareket kabiliyetinin azalmasına veya tamamen yok olmasına neden olabilir.

Şekil 2: Kontrol Yüzeylerinde Buz Oluşumu

►Yükseklik ve sürat göstergelerini besleyen sensörlerin tıkanması; Yükseklik ve sürat göstergelerinin çalışması, uçağın dışındaki pitot probları yardımıyla mümkündür. Bu uçlar etkisiz hale geldiğinde kokpitten yanlış veriler alınır ve dolayısıyla uçuşu önemli derecede etkiler.

Şekil 3: Pitot Problarının Buz ile Kaplanması

►İlginizi Çekebilir: Altimetre Çalışma Sistemi | Boeing 737

►Kalkış sırasında buz parçalarının motorlara girip güç kaybına veya motor arızasına sebep olması

►Uçak üzerinde toplanan buz ve karların uçağın ağırlığını arttırarak performan ve/veya hesaplanmış denge değerini bozması; Kanat ve kuyruk üzerinde toplanan kar ve buz uçağın ağırlıgını da artıracağından, bu ağırlık ve performans kaybı nedeni ile uçak pist üzerinde kalkış hızına ulaşamaz. Buna ek olarak kar ve buzların ağırlığı uçağın önceden hesaplanmış performans ve denge değerlerini bozacaktır.

Kullanılan Anti-Icing Sıvıları;

►Anti-icing (TYPE 1, Killfrost DF, THY P/K:C991116, Clariant Safewing MP1) sıvısı

►Su ve anti-icing (TYPE 1) sıvısı

►Anti-icing (TYPE 2, Clariant Safewing MP2) sıvısı

►Su ve anti-icing (TYPE ) sıvısının karışımı

Anti-icing sıvısı temiz uçak yüzeylerine genelde soğuk olarak uygulanmaktadır. Fakat ısıtılmış olarak da uygulanabilir.

Kullanılan De-Icing Sıvıları;

►Sıcak su (En az 60ºC)

►De-icing sıvısı (ISO TYPE 1, Killfrost DF, THY P/K:C991116, Clariant Safewing MP1)

►Su ve de-icing (TYPE 1) sıvısı

►ISO TYPE 2 sıvısı

►Su ve de-icing ISO TYPE 2 sıvısının karışımı

Şekil 4: Type 1, Type 3 ve Type 4 Sıvıları

►İlginizi Çekebilir: Gece Uçuşu Yapan İlk Pilotumuz | Mehmet Fethi Bey

Motor ve Kanat Anti-Ice Paneli

Şekil 5: Motor Anti-Ice Paneli

1. COWL Anti-Ice Işıkları; Motor valfinde yüksek basınç oluşması durumunda yanar ve kehribar rengindedir.

2. COWL Valve Opan Işıkları;

►Parlak mavi yanıyorsa ilgili motor anti-ice valfi transit ya da valf pozisyonu ile motor anti-ice anahtarı pozisyonu arasında uyuşmazlık olduğunda yanar.
►Kararmış ise ilgili motor anti-ice valfi açıktır.

3. Motor Anti-Ice Anahtarı; İlgili (sağ ya da sol motor) anti-ice valfini açmak için kullanılır.

Şekil 6: Motor Anti-Ice Sistem Şeması

Şekil 7: Kanat Anti-Ice Paneli

1. Wing Anti-Ice Valfi AÇIK Işıkları;

►Parlak mavi yanıyorsa ilgili kanat anti-ice valfi transit ya da valf pozisyonu ile kanat anti-ice anahtarı pozisyonu arasında uyuşmazlık olduğunda yanar.
►Kararmış ise ilgili kanat anti-ice valfi açıktır.

2. Wing Anti-Ice Valfi Anahtarı;

►OFF - Kanat valfi kapalı
►ON - Kanat valfi açık

3. Buz Dedektör Işığı; Sistem başarısız olduğunda yanar.