Bakım Onarım ve Arıza Arama |
2. Bölüm

Endüstriyel tesislerde bakım, onarım ve arıza arama konusu oldukça önemlidir. Özellikle üretimin devamlılığını esas alan üretim işletmelerinde, arıza ve onarımlardan kaynaklanan duruşlar önemli üretim kayıplarına yol açabilmektedir.

A- A+

13.05.2015 tarihli yazı 31932 kez okunmuştur.

Çalışan bir ekipmanın arıza oranı yükselebilir, aynı kalabilir veya düşebilir. Elektronik komponentlerde arıza oranı, banyo küveti eğrisi ile ifade edilir:

Şekil 2: Elektrik-Elektronik Komponentler İçin Banyo Küveti Eğrisi

Banyo küveti eğrisi üç bölgeye ayrılmıştır. 1. bölge 'bebek ölümleri' ismini almıştır (her ne kadar ismi hoş olmasa da); ekipmanın kurulduğu andan itibaren yüksek bir arıza oranı gösterdiğini ve bu oranın zamanla sabitlendiğini belirtir. Bu bölge, en fazla birkaç hafta sürer ve arızalar; hatalı aksam ve parçalar, kötü lehim, bağlantı hatası vb. gibi nedenlerden kaynaklanır. İmalatçılar, ekipmanı kullanıcıya sevketmeden önce bu arızaların önceden belirlenmesi için sistemi test ederler. Tamamen hassas ölçü aletleri (enstrümantasyon) ve işlem kontrol sistemlerinde, bu arızların açığa çıkması normal bir durumdur; çünkü tasarım mühendislik hataları ve yazılım hataları genellikle bu evrede açığa çıkar.

Ortadaki bölge 'olgunluk dönemi' adını alır ve düşük değerde, sabit bir arıza oranı gösterir. Bu süre içerisinde arızalar, rastgele meydana gelir. Sistem veya ekipmanın en verimli çalıştığı dönemdir. Genellikle 'yaşlılık dönemi' denilen son dönem ise, giderek artan bir arıza oranı ile karakterize edilir. Bu artan güvensizlik genelde bağlantıların oksitlenmesi ve elastikiyetlerini kaybetmesi, elektrolitik kondansatörlerin kuruyup bozulması, ısıl çevrim nedeniyle endüklenen gerilim sonucunda ortaya çıkan kısa devreler gibi yapısal yaşlanma (eskime) nedeniyle meydana gelir.

Mekanik ekipmanlar, banyo küveti eğrisinden farklı bir karakteristik sergiler. Malzeme yorulması, mekanik ekipmanların arıza oranının artmasının en önemli nedenlerinden biridir. Erken dönemlerde ekipman tamamen yenidir ve arıza görülme olasılı oldukça düşüktür. Sonraki dönemlerde yorulma ve diğer yaşlanma belirtileri ortaya çıkmaya başladıkça arıza oranı önemli ölçüde artma eğilimindedir.

Şekil 3: Mekanik Komponentler İçin Arıza Oranı Eğrisi

►İlginizi Çekebilir: Elektrik Tesislerinde Arızalar | Elektrikport

Sonuç

En iyi planlanmış bakım işlemleri uygulanmakta olsa bile bazı zamanlarda tüm ekipmanlarda arıza meydana gelebilir. Her ne kadar tesisin bakım ve servis bölümleri, üretim maliyetlerine külfet olarak görülseler de, gerçekte bunlar bir tesisin vazgeçilmez parçalarıdır.

Tesisin devre dışı kalması daima pahalı bir olaydır. Bu nedenle bakım bölümü sadece 'tesis arıza yaptığında arızanın giderilmesi' anlayışı ile hareket etmemeli, aynı zamanda tüm ekipmanın bakımlı olarak muhafaza edilmesi için gerekli olan teknik ve ekonomik faaliyetleri de planlamalıdır.

Genellikle elektrik-elektronik arızaları ile mekanik arızalar arasında temel farklar vardır. Mekanik arızalar, genellikle teknik niteliği olmayan kişiler tarafından anlaşılacak kadar barizdir, fakat onarımı uzun zaman alır. Yatak sarması, kaplin kırılması, mil kesmesi, zincir kopması vb. gibi durumlar tipik örneklerdir. Elektrik-elektronik arızaları ise daha gizlidir. Örneğin göz önünde bulunmayan ve erişimi kolay olmayan yaklaşım sensörleri veya limit anahtarlarının arızalanması durumunda, arızanın bu ekipmanlardan kaynaklandığını bulabilmek uzun zaman alabilir. Ancak bu tür arızaların onarım süresi nispeten oldukça kısadır. Arıza belirtilerine üretim elemanları tarafından dikkat edilir, fakat arızanın yerini tespit edebilmek için bir mantıksal arıza bulma işlemine ihtiyaç vardır. Teşhis doğru konulduğu takdirde, onarım işlemi genellikle normal işlemlerle ve hızlı bir biçimde gerçekleştirilebilir.

Modern ekipmanların yüksek güvenilirliği, bakım personeli açısından bazı sorunlar meydana getirebilir. Düşük arıza oranı gösteren bir cihaz arızalandığı zaman, bakım personelinin o arıza ile ilk kez karşılaşma olasılığı yüksektir. Bu da onarım süresini arttıracaktır. Ancak yüksek güvenilirlik düzeyi, bakım personeli tarafından uygulanmış metodolojilerle sağlanmış ise, ilgili personelin tesis ile ilgili bilgi birikiminin ve tecrübesinin yüksek olması beklenebilir. Tesis kurulumunda bakım personelinin, tüm yeni tesislerin montajı ve işletmeye alma aşamalarında fiilen görev alması esastır, çünkü test işlemlerini gözlemleyebilmek ve tesisin nasıl çalıştığını öğrenebilmek için en iyisi budur. Düzenli aralıklarla eğitimden geçerek bilgileri tazelemek de oldukça yararlıdır. Tasarım elemanları ise, tüm alanlardaki ekipman tiplerini standartlaştırmak sureti ile bu amaca hizmet edebilir. Böylece bakım personelinin, ilgili ekipmanın sadece bir modelini öğrenmiş olması yeterli olacaktır.

►İlginizi Çekebilir: Rulman Arızaları

Bir arıza, bazı belirtilerle kendisini gösterir. Arıza bulma işlemi doğal olarak bir arıza olduğunun anlaşılması, arıza yerinin tespiti ve arızanın düzeltilmesi olmak üzere üç aşamaya ayrılır. Ancak arıza belirtileri ile arızayıbirbirine karıştırmamak gerekir. Örneğin bir sigorta atması, arıza değil fakat arıza belirtisidir.

Tesisin güvenilirliğinin sağlanması için çeşitli arıza bulma metodolojileri ve algoritmaları geliştirilmiştir. Ayrıca üretimin devamlılığını esas alan çeşitli verimlilik ve kalite sistemleri de güvenilirlik artışını desteklemektedir.

Kaynaklar:

►Andrew PARR: Industrial Control Handbook, Third Edition, Industrial Press

►Alan S. Morris: Measurement and Instrumentation Principles; Butterworth&Heinemann
►MEGEP: Elektronik Enstrümantasyon ve Kontrol

►'Mühendislik Tasarım İlkeleri' Ken Hurst, (Çev: Faruk İnaltekin) Bileşim Yayınevi