Bitümlü Şist:
Petrolde Yeni Arayışlar

Sürekli artan enerji talebi karşısında sınırlı olan fosil kaynaklar, insanoğlunu yeni enerji kaynakları bulmaya itmiştir. Bunlardan birisi de bitümlü şistdir. Detaylar yazımızın devamında..

A- A+

18.02.2013 tarihli yazı 19601 kez okunmuştur.

bitümlü şist bitümlü şeyl oil shale petrollü şeyl bituminous schist bituminous shale petrol

Artan enerji talebinin yarattığı sorunların azaltılması için yenilenebilir kaynkaların geliştirilme çabaları sürerken bir yandan da kaya gazı, bitümlü şist gibi fosil kaynaklı ama dışa bağımlılık yaratmayacak kaynakların arayışına girilmiştir.

Gelişen teknolojilerle beraber ticari anlamda başarı sağlayabilen bitümlü şist ülkemiz açısından özellikle enerjide dışa bağımlılık konusunda bizlere yardımcı olma konusunda umut vaad etmektedir.

Organik kayaçlar içinde önemli bir yeri olan bitümlü şeyl; organik çözücülerde çözünmeyen ve “kerojen” adı verilen organik madde içeren, ince taneli ve genellikle laminalı bir yapıya sahip sadimanter kayaç olarak tanımlanmaktadır. Sentetik petrol üretimi ve diğer yakıtlarla beraber yakma için uygun bir kaynaktır. Literatürde en yaygın kullanımı “petrollü şeyl” (oil shale) olan, ısıtıldığında petrol ve gaz üretilebilen bu organik kayaçlar, bitümlü şist (bituminous schist) veya bitümlü şeyl (bituminous shale) olarak da anılmaktadır. Ülkemizde bitümlü şeyl etütleri MTA Enstitüsünün kurulmasıyla başlamış ve ilk yıllardaki çalışmalar bütün dünyada olduğu gibi sentetik petrol eldesi amacıyla sürdürülmüştür.

Dünyada bitümlü şeyl etütlerinin başlangıcı, Amerika’da ticari anlamda petrolün keşfedildiği 1859 yılından önceki yıllara dayanır. II.Dünya Savaşı yıllarında ülkemizde Mengen (Bolu) bitümlü şeyl sahasında Alman uzmanlar tarafından sentetik petrol eldesine yönelik çalışmalar yapılmıştır. 1970’li yıllarda yaşanan petrol krizi ile bitümlü şeyller yeniden gündeme gelmiş ve aynı yıllarda bilimsel ve teknolojik araştırmalar yoğunluk kazanmıştır. İlerleyen yıllarda gelişen yakma teknolojileri nedeni ile bitümlü şeylerin termik santrallerde linyit ile birlikte değerlendirilmesi gündeme gelmiştir.

Önceki yıllarda 40 dolar/varil’i bulan şeyl petrolünün üretim maliyeti bugün, 20-25 dolar/varil seviyesine kadar düşmüştür. Petrol fiyatları yükseldikçe şeyl petrolü üretimi ekonomik boyutlara ulaşmaktadır.

ABD Green River sahasında 130 milyar varil potansiyel tespit edilmiş olup, bu değer ABD’ de bugün bilinen petrol rezervlerinin yaklaşık beş katına eşdeğerdir.

Tablo 1. Dünyada bitümlü şist rezervleri

Dünya bitümlü şeyl üretiminin %70’ i Estonya’ da gerçekleştirilmektedir. Günümüzde bitümlü şeyl, Estonya’ nın en önemli enerji kaynağı olup ülkede kullanılan elektriğin %92’ si bitümlü şeyl ile çalışan iki termik santralden elde edilmektedir. Estonya’da elektrik enerjisi üretiminin 2015 yılına kadar bitümlü şeylden sağlanmasına karar verilmiştir.

ABD ve Estonya haricinde; Ürdün, İsrail, Brezilya, Rusya, Avustralya, Çin gibi ülkelerin de bu konuda çalışmaları oldukça yoğundur.

Ülkemizde petrollü şeyl araştırmaları MTA’nın kurulmasıyla 1935 yılında başlamış ve ilk yıllardaki çalışmalar bütün dünyada olduğu gibi sentetik şeyl petrolü üretimi amacıyla sürdürülmüştür. Ülkemizde Almanya ile beraber Bolu çevresindeki bitümlü şeylerden petrol üretme çalışmaları yapılmış ancak sonuçlandırılamamıştır. Bu çalışmalara altyapı oluşturmak amacıyla Beypazarı (Ankara), Seyitömer (Kütahya), Hatıldağ, Himmetoğlu , Mengen (Bolu), Ulukışla (Niğde), Bahçecik (Kocaeli), Burhaniye (Balıkesir), Beydili (Ankara), Dodurga (Çorum), Çeltek (Amasya) sahalarında etütler yapılmış ve ülkemizde günümüze kadar 1.64 milyar ton petrollü şeyl rezervi belirlenmiştir, ancak bu potansiyelden henüz yeterince faydalanılamamaktadır. Değerlendirme hususunda özellikle linyit ile beraber termik santralde yakma konusu öne çıkmaktadır. Bunun için ülkemizde 2 MW'lık bir plot tesis kurulmuş ve olumlu sonuçlar alınmıştır.

Tablo 2. Türkiyede bitümlü şist rezervleri
(*Muhtemel rezerv)

Şuanki verilere göre açıklanan toplam rezerv 1.641.381.000 ton (Görünen ve muhtemel birlikte) olup kalorifik değer aralığı da 541-1390 Kcal/kg olarak belirtilmiştir.

Kaynak:

►MTA