Bulut Tohumlama Nedir?

Kış aylarında yeteri miktarda kar yağmaması ve son günlerde aralıklarla devam eden yağışların barajlara etki etmemesiyle, Türkiye'nin birçok barajında su seviyesi gün geçtikçe azalmaya devam ediyor. Yetkililer, bu azalmalara çözümler ararken, yağmur bombası olarak da adlandırılan, bulut tohumlama yöntemini de gündemine getirmekte. Peki bu yağmur bombası veya bulut tohumlama nedir? Nasıl uygulanır? Etkileri nelerdir? Sizler için araştırdık.

A- A+

16.06.2014 tarihli yazı 18264 kez okunmuştur.

Dünya üzerinde birçok ülke, olumsuz hava koşulları sonucunda oluşan kuraklık, su seviyesinde azalma gibi problemleri en aza indirgemek için birçok hava modifikasyon projesi yürütmektedir. Hava modifikasyon projelerinden biri olan bulut tohumlama yöntemi ilk olarak 1960'lı yıllarda ABD'de geliştirilmiş ve günümüze kadar çeşitli şekilde uygulanmaya devam etmiştir. Yağmur bombası da denen bu yöntem Türkiye'de ilk olarak 1990 yılında İstanbul'da İSKİ tarafından uygulanmış, daha sonra zaman zaman Ankara ve İzmir'de kullanılmıştır. Ayrıca dünyada 24 ülke bulut tohumlama ile daha fazla yağış sağlamaya çalışmaktadır.

►İlginizi Çekebilir: Çin Hava Kirliliğini Azaltacak İnsansız Hava Araçları Üzerinde Çalışıyor

Bulut Tohumlama Nedir?

Bulut tohumlama, bulutlardan düşen yağış miktarını değiştirmek için çeşitli maddelerle bulut içerisindeki bazı fiziksel gelişmeleri değiştirerek bilinçli olarak bir hava durumu değiştirme olayıdır. Bulut tohumlama yağışları artırmak için kullanıldığı gibi, havadaki sisi dağıtmak için de kullanılabilir. Her ne kadar yağışları artırmak için kullanılsa da, istenen sonuç alınamayıp ters etki de edebilir.

İlk uygulamalar 1940'lı yıllarda başlamış olup Vincent Schaefer ve Irving Langmuir'in uçaktan, ezilmiş kuru buz (katı karbondioksit) parçacıkları atmalarıdır. Bu parçacıklar, havayı damlalar oluşuncaya kadar soğutur ve bu damlalar -40°C sıcaklığın altına geldiğinde donar. Donma ile oluşan bu buz kristalleri birikerek yağış olana kadar büyür. Kurşun iyodür ve bakır sülfürün de etkili olduğu bu yöntemde en çok kullanılan madde gümüş iyodürdür.

►İlginizi Çekebilir: Marsta İçilebilir Su Olduğuna Dair Kanıtlar Güçleniyor

Yağmur damlalarının oluşması Bergeron-Findeisen ile açıklanabilir. Bu teoriye göre, buz kristalleri olmadan yağış olmaz. (Daha sonraki araştırmalarda buz kristalleri olmadan da yağış olabileceği ortaya konmuştur.) Bergeron ve Findesien teorisine göre; içinde buz ve su bulunan ve ortam sıcaklıkları eşit olan ayrı iki ortamda, buzun buhar basıncı, suyun buhar basıncından daha azdır. Aynı ortamda su ve buz bulunması durumunda buza göre havanın nemi %100 doymuş halde iken, suya göre havanın nemi doymamıştır. Buna bağlı olarak su için yoğunlaşma başlamamasına rağmen buz kristalleri üzerinde yoğunlaşma devam eder.

Buz kristalleri büyümeye devam ettikçe bulut damlacıkları da buharlaşmaya başlar ve öylece büyüyen kristaller yağış olarak düşmeye başlar. Yağış olarak düşerken diğerleriyle birleşerek daha iri bir hal alan kristaller, eğer düşme esnasında bulutun altındaki hava bu buzu eritecek kadar ılıksa yağmur olarak, ılık değilse dolu veya kar olarak düşer.

►İlginizi Çekebilir: Bir Karış Sudan Elektrik Üretti

Bulut tohumlaması için en etkili madde gümüş iyodürdür. Ancak tohumlama olabilmesi için öncelikle nem oranı yüksek bir bulutun olması ve bulut üstü sıcaklığın belli bir değere düşmesi gerekir. Yağışlar, tohumlamadan birkaç saat sonra veya hemen olabilir. Eğer bir buluttaki yağış tahmin edilemiyorsa, tohumlamanın etkili olup olmayacağı kesin olarak bilinemez. Bu yüzden yağışı yapabilecek bulutlar bulunmalıdır.

Yerden dikey hava akımı ve uçaklar yöntemi ile bulut tohumlama

Bulut tohumlamada 3 yöntem vardır. Bunlar:

-Statik bulut tohumlama : Gümüş iyodür gibi kimyasal maddeleri bulutların içine yaymak

-Dinamik bulut tohumlama: Yerden dikey hava akımlarını artırarak bulutların daha fazla suyu yağmura çevirmek

-Higroskopik (nem çeken) bulut tohumlama: Bulutların alt kısımlarına patlayıcılar ve fişekler ile tuz dağıtmak.

Bulutların alt kısımlarında kullanılan gümüş iyodür patlayıcılar

Bulut Tohumlarının Etkileri ve Dezavantajları Nelerdir?

Bulut tohumlama ile en iyi sonuca yağışın bol olduğu yer ve mevsimlerde ulaşılabilir. Ayrıca bir yerde bulut tohumlama ile yağış artırılırken başka bir yerde yağışlar azalabilir. Bulut tohumları kimi yerde yağışlara etki etmezken, uygun koşullarda uygulandığında yağışları %5-20 arasında artırabilir. Yani kesin bir çözüm değildir. Bir diğer dezavantaj ise bulut tohumları yağışlara etki etmeyebileceği gibi, beklenenden daha fazla dolu yağışına sebep olup, hem çevreye hem de ekosisteme zarar verebilir. Bu da hem maddi hem de manevi olarak uzun vadeli olumsuz sonuçlar doğurabilir. Ayrıca maliyet açısından da birçok ülke tarafından sıcak bakılmamaktadır.

Kaynak:

►Meteroloji Genel Müdürlüğü

►HowStuffWorks