Çağımızın Vazgeçilmezi:
Scada

Kontrol sistemleri denince günümüzde ilk akla gelen özel sistemlerden biri Scada oluyor. Birçok uygulama alanı bulunan Scada'yı EPDK, bazı yerlerde kullanımını şart koşuyor. Peki Scada sistemleri nedir? Scada neden gereklidir? Ayrıntılar yazımızda.

A- A+

28.02.2014 tarihli yazı 18163 kez okunmuştur.

Scada Nedir?

Scada, "Supervisory Control And Data Acquisition" kısaltmalarından türemiştir. İşletmelerdeki programlanabilir kontrollerden (PLC), dağıtık kontrol sistemlerinden, sensörlerden uygulama verilerini alıp sürekli ve gerçek zamanlı olarak değerlendiren, kullanıcıya gerektiğinde tüm gerekli bilgileri uyarı mesajları ile veren, üretimi olumsuz etkileyen çeşitli etkenlerin tek bir merkezden grafiksel veya trend olarak izlenmesini ve uzaktan denetimlere imkan sağlayan veri toplama ve kontrol sistemidir.

Şekil 1: Scada Kontrol Sistemi Örneği

► İlginizi Çekebilir: Otomatik Kontrol Sistemleri | Blok Diyagramlar

Ek olarak izleme ve verilerin kaydının saklanması gibi işlevleri de, veri toplama ve kontrol işlevlerine eklesek yanlış olmayacaktır. Scadayı genel olarak Enerji Scadası (Elektrik, Su, Doğalgaz vb.) ve Proses Scadası (Fabrika-tesis otomasyonu vb.) olarak ayırabiliriz.

Scada Neden Gerekli?

Scada, minumum maliyette daha çok ve daha kaliteli ürün üretmek, insan gücüne bağımlılığı azaltmak, can ve mal güvenliği sağlamak ve kaynakları verimli olarak kullanabilmek için çok önemli bir işletme aracıdır.

Örneğin, bir fabrikada PLC ile otomatik kontrolü sağlanan sistemlerin tek merkezde gözetim altında tutulması, daha kaliteli ürün üretmesi ve kaynakların daha verimli kullanılması sağlanabilir yada bir su şebekesinin otomasyonu uzaktan etkin bir şekilde izlenip, kontrolü sağlanabilir.

Şekil 2: Kontrol Sistemi

Aynı şekilde scada sayesinde, elektrik üretim tesisinde herhangi bir arızanın oluşumunda hızlı müdahele edilebilir ve can güvenliği sağlanır. Böylece zamandan ve paradan tasarruf edilebilir. Kilometrelerce uzunluktaki elektrik aktarım hatlarındaki açma-kapama kontrolü ve hatlardaki ani yük değişimlerinin dengelenmesi gibi çok farklı alanlarda kullanılabilmektedir.

Scada Sistemlerinin Uygulama Alanları

Scada sistemlerinin alanı oldukça geniştir. Bölgesel ve yerel tesislerin çoğunda kullanılmaktadırlar. Başka sistemlere de alt yapı teşkil etmektedirler. Scada sistemlerine ilave işler eklenerek enerji yönetim sistemleri (EMS) ve dağıtım yönetim sistemleri (DMS) gibi sistemler oluşturulur.

Scada sistemlerinin uygulama alanlarını ise şu şekilde sıralayabiliriz:

♦ Elektrik Üretim ve İletim Sistemleri
♦ Kimya Endüstrisi
♦ Doğalgaz ve Petrol Boru Hatları
♦ Petrokimya Endüstrisi
♦ Demir Çelik Endüstrisi
♦ Elektrik Dağıtım Tesisleri
♦ Su Toplama, Arıtma ve Dağıtım Tesisleri
♦ Hava Kirliliği Kontrolü
♦ Çimento Endüstrisi
♦ Otomotiv Endüstrisi
♦ Trafik Kontrolü
♦ Gıda Endüstrisi

Şekil 3: Scada Sistem ve Mobil Uygulamalar

► İlginizi Çekebilir: Otomatik Kontrol Sistemleri | İşaret Akış Diyagramları

Elektrik Scada Sistemleri

Elektrik enerji scada sistemleri orta gerilim ve yüksek gerilimde kullanılabilirler. Elektrik sistemleri, gaz ve su sistemlerinden daha hızlıdırlardır. Enerji sektöründe scada sistemlerinin seçiminde kullanım ve bakım, maliyet, kurulum kriterleri ile birlikte scada sisteminin birden fazla işletme bölgesini yönetme özelliği aranmalıdır.

Şekil 4: Scada Sistem Gözlem Noktası

Ayrıca firmadaki scada dışı uygulamalar ile uyumlu, genişlemeye açık, Türkçe kullanım imkanı olan scada uygulamalarının seçilmesi sistem yönetiminde önemli kriterlerdendir. Böylece kurulum sonrası ortaya çıkacak gizli ek maliyetler de önceden düşürülmüş olur.

Scada Sisteminden Beklenenler

Kısaca scadayı açıklamaya çalıştık. Peki scada sisteminden beklenenler nelerdir ?

► Sistemde elektriksel ve endüstriyel parametrelerin bilgisayardan izlenebilmesi
► Ayarlanan değerler için alarm alabilme, yani geri besleme olaylarında alarm alabilmek
► İstenen değerlerin talep edilen doğrultuda periyotlarla kaydedilmesi
► Grafik izleme ve kaydetme imkanı
► Enerji tasarrufuna imkan sağlayan veri tabanı
► Ürün bazına indirgenebilen enerji maliyeti
► Elektrik sarfiyatının faturalandırılması
► Tek bir merkezden yük kontrolü
► Arıza takibi

Şekil 5: Scada Sistem PC ve iPhone Uygulaması

► İlginizi Çekebilir: Baralar ve Bara Sistemleri | 1. Bölüm

Günümüzde tüm tesis ve işletmeler scada sistemlerine geçmeye başlamıştır. Böylece scadanın gerçek değeri ortaya çıkmıştır ve bu durum zamanla daha fazla ivme kazanacaktır. Ayrıca EPDK'nın scada kulanımını şart koşması ile önümüzdeki yıllarda bu yönde daha büyük gelişmelerin olması beklenmektedir.

Kaynak:

► Wikipedia
► Siemens
► Scada Research

İsmail Öztürk