Çirkin Tesis Yoktur, Bakımsız Tesis Vardır |
Engin Çağlar

Şirket yöneticilerinin en büyük problemi:

Harvard Bussines Review dergisinde yayınladığı bir yazı ile ilk defa 'değişim mühendisliği' kavramını ortaya atarak tüm dünyada yönetim teknikleri üzerinde çok büyük etki yaratmış olan Michael Hammer, 1993 yılında James Champy ile birlikte yazdığı 'Şirketlerde Değişim Mühendisliği' isimli kitabında şirket yöneticilerinin en büyük sorunu aşağıdaki şekilde tanımlamıştır:

'Şirket yöneticilerinin çoğuna en büyük sorunları yaşatan süreç sözcüğüdür. İşadamlarının çoğu 'süreç-odaklı' olmayı beceremez; bunlar görev, iş, insan, yapı gibi kavramlar üzerinde yoğunlaşırlar, ama asla süreç üzerinde değil. İş sürecini, bir veya bir kaç çeşit girdinin alındığı, bunlardan, müşteri için değer oluşturacak bir çıktının yaratıldığı faaliyetlerin toplamı olarak tanımlıyoruz' 

Beklenmedik sorunlar açısından bakıldığında, bakım yönetimindeki yetersizlikler, şirket yöneticilerine en acı sürprizleri yaşatabilme potansiyeline sahiptir.

 

Üretim yönetimi ile bakım yönetimi bakış açılarındaki farklar:

Sanayi tesislerinde üretim sistemleri sensörlerden başlayıp PLC/SCADA/DCS sistemleri ve ardından ERP/MIS sistemlerine kadar giden ideal bir yapıya kavuşmuştur (Şekil 1). Ancak bu yapı içerisinde bakım ile igili yeterli veri kaynağı yoktur(Şekil 2 ).

Üretim yönetim sistemlerinin otomasyonunda oluşan standartlar ve komunikasyon altyapısı henüz bakım yönetimi için yeterli değildir.

Problemi daha da belirginleştirmek için bir örnek verecek olursak: SCADA sistemlerinde tank seviyelerinin hassas izlenebilmesi çok önemli olmasına rağmen bu tanklardaki ürünlerin dolumlarını yada boşaltılmasını sağlayan pompaların durumu çoğu zaman izlenmemektedir.

Üretim açısından bakıldığında üretilen yada tüketilen madde miktarı bizim için kritik bilgilerdir. Bu nedenle tank seviyesi son derece öenmlidir. Ancak bakım açısından tak seviyesi belki de hiç önemli değildir.

Bakımcı için pompa motorlarının çektiği akım, gerilim değişiklikleri, harmoniklerdeki bozulmalar, stator sargılarındaki problemler, motorlardaki balanssızlıklar vs... çok daha farklı bilgilere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu bilgilerin veya kayıtların eksikliği bakımın yönetilemeyeceği ve arızanın kaçınılmaz olduğu inancını temelini oluşturmaktadır.

Üretim ve bakım yönetimindeki farklılıkların tesis yönetimine etkisi

Pek çok endüstriyel tesiste 'sıfır kayıp' yada 'sıfır kaza' yada 'sıfır stok'... gibi sloganlarla özetleyebileceğimiz yönetim teknikleri uygulanmak istenmekte ancak nihai amaçlara ulaşma konusunda özellikle plansız duruşlar ve arızalar sebebi ile pek çok problem yaşanmaktadır. Bu durum Şekil 4. İle özetlenmeye çalışılmıştır.

Şekil.4 te özetlediklerimizi bir parça açarsak TPM (Total Productive Maintenance) Toplam Üretken Bakım tekniğini uygulayan bir işletme 'sıfır kayıp' hedefi ile çalışmaktadır. Ancak yukarıda saydığımız nedenlerle oluşacak bakım yönetim yetersizliklileri bu tesis için 'ilave kayıp' anlamına gelecektir. Sanayi ortalamalarına göre beklenmedik duruşlar ile %15'e varan üretim kayıplarına ve arızalı sistem ve ayarsızlıklar ile %10'a varan enerji kayıplarına neden olur.

TQM (Total Quality Management) TOPLAM KALİTE YÖNETİMİ tekniklerini uygulayan bir işletme 'sıfır hata' hedefi ile çalışmaktadır.Ancak yukarıda sayılan nedenlerle oluşacak bakım yönetim yetersizliklileri bu tesis için 'ilave hata' anlamına gelecektir. Beklenmedik duruşlar üretim prosesinin aksamasına üretimin yeniden başlamasına neden olmaktadır.

TSM (Total Safety Management) TOPLAM İŞGÜVENLİĞİ YÖNETİMİ tekniklerini uygulayan bir işletme 'sıfır kaza' hedefi ile çalışmaktadır.Ancak yukarıda sayılan nedenlerle oluşacak bakım yönetim yetersizliklileri bu tesis için 'ilave kaza' anlamına gelecektir. Çalışmayan güvenlik korumaları ve makinalardaki arızalı parçalar ilave kazalara neden olmaktadır.

JIT (Just In Time) TAM ZAMANINDA ÜRETİM tekniklerini uygulayan bir işletme 'sıfır stok' hedefi ile çalışmaktadır.Ancak yukarıda sayılan nedenlerle oluşacak bakım yönetim yetersizliklileri bu tesis için 'ilave stok' anlamına gelecektir. Beklenmedik duruşların etkisini azaltabilmek için ilave üretim ve onarım stoğu ihtiyacı doğmaktadır.

KAIZEN SÜREKLİ İYİLEŞME tekniklerini uygulayan bir işletme 'sıfır kötüleşme' hedefi ile çalışmaktadır.Ancak yukarıda sayılan nedenlerle oluşacak bakım yönetim yetersizliklileri bu tesis için 'ilave kötüleşme' anlamına gelecektir. Beklenmedik duruşlar ve arızalanan cihazlar tesisin iyileşme süreçlerindeki kazanımları kayba çevirmektedir.

LEAN MANUFACTURING YALIN ÜRETİM YÖNETİMİ tekniklerini uygulayan bir işletme 'sıfır yanlış üretim' hedefi ile çalışmaktadır.Ancak yukarıda sayılan nedenlerle oluşacak bakım yönetim yetersizliklileri bu tesis için 'ilave yanlış üretim' anlamına gelecektir. Beklenmedik duruş ve arızalar üretim hatalarına neden olmaktadır.  

Problem bu kadar ciddi ise kontrol sistemi üreticileri durumun farkında değil mi?

Özellikle son beş yıldız kontrol sistemi üreticileri 'asset management (varlık yönetimi)' kavramı ile kontrol sistemlerinin entegrasyonu konusunda yoğun bir çaba içerisindeler. Aşağıda bazı üretici firmaların bu konudaki ürünerinin isimleri verilmiştir.

Sorunun Çözümündeki Eksik Parça

Şekil1. ve Şekil 2. Dikkate alınacak olursa bakım yönetimi sistemlerinin kullanabileceği ve bakım verisi üretebilen sistemlerin henüz oluşmadığı ve bu konunun araştırmacılara çok geniş çalışma olanakları sunulduğu görülmektedir.

Örneğin, Artesis MCM cihazları elektrik motorlarına ait arıza analizi ve bakım planlaması ile ilgili ihtiyaç duyulacak pekçok veriyi aynı anda üretmek üzere tasarlanmıştır.

MCM sistemi motorlara ait arıza analiz işlevlerinin yanı sıra üç ana fonksiyonu yerine getirir:

Artesis PCM cihazları da generatorler için bakım planlaması için ihtiyaç duyulan verileri üretmektedir. Artesis MCM ve PCM gibi pek çok ölçüm sensörüne ait diagnostik (arıza teşhis) verisinin yukarıda isimleri verilen sistemler benzeri sistemlerde izlenmesi ile üretim ve bakım sistemleri enetgrasyonundaki eksikleri tamamlayabilecektir.