Dimmer Devresi Nedir?

Dimmer devreleri, alternatif akımla çalışan sistemlerde diyak, triyak gibi güç elektroniği malzemeleriyle yapılan ve aydınlatmada parlaklık, ısıtma sistemlerinde sıcaklık kontrolü gibi amaçlar için tasarlanan devrelerdir. Bu yazımızda dimmer devrelerinin yapısını ve çalışma prensibini inceledik.

A- A+

26.03.2016 tarihli yazı 36021 kez okunmuştur.

Dimmer’lar genellikle aydınlatma sistemlerinde parlaklıkları ayarlamak için kullanılan cihazlardır. Dimmer devreleri aydınlatma sistemlerine uygulanan gerilimin dalga formunu değiştirerek ışığın parlaklığının ayarlanmasını sağlarlar. Dimmer devreleri ısıtıcılar, üniversal motorlar gibi çok çeşitli yerlerde kullanılsalar da dimmer terimi genellikle aydınlatma kontrol devreleri için kullanılır. 1896 yılında Granville Woods, devrelerde istenilen miktarda enerjinin yük üzerine aktarılıp, geri kalan kısımlarındaki saf dışı bırakan bir devre yapısı ile güvenli dimmer devresinin patentini almıştır.

Günümüz profesyonel aydınlatma endüstrisinde, ışık şiddetinde dimmerla sağlanan değişim sönümlenme olarak adlandırılır. Modern dimmerlar değişken dirençler yerine yarı iletkenlerle inşa edilirler çünkü yarı iletkenlerin verimi çok daha yüksektir. Değişken dirençlerde ısı kaybı ve üzerinde gerilim indüklenmesi olacağında verimleri yarı iletken malzemelere göre daha düşüktür. Yarı iletken ya da katı hal dimmerlarının anahtarlamaları düşük dirençli iletim ve yüksek dirençli tıkama durumu arasında gerçekleşir. Bu anahtarlamalar kontrollü yüklerin yer aldığı bir sistemde kullanıldıklarında çok az yük harcarlar.

►İlginizi Çekebilir: Dimmer ve Programlanabilir Elektrik Anahtarları

Yukarıda örnek bir basit bir aydınlatma dimmer devresi verilmiştir. Kaynaktan beslenen L1 lambasının parlaklığı RV1 potansiyometresinden ayarlanmaktadır. Bu devre diyagramı basit bir aydınlatma ya da fan dimmer devresi olarak kullanılabilir. Örnekte bir lambadan oluşan aydınlatma devresi kurulmuştur. Devrede çalışma prensibi bir triyakla güç kontrolünün yapılmasına dayanmaktadır. Devrenin çalışma mantığı triyakın tetikleme açısını değiştirerek enerji akışını sağlamaktır. Devrede bulunan potansiyometrenin değeri değiştirilerek diyaktan geçen akımın dalga şekli değiştirilir yani tetikleme akımının faz açısı diyakla toprak arasında bulunan kondansatör yardımıyla değiştirilir. Tetikleme açısı bu bileşenlerin herhangi birinin değerinde değişiklik yaparak değiştirilebilir. R1 direnci de burada değişken unsur olarak seçilebilir. R1 direncinin değeri de değiştirilerek triyakın tetikleme akımının faz açısı değiştirilebilir. L1 yükü triyak tarafından sürülmeye başlandıktan sonra yük üzerindeki harcanan güç doğrudan kontrol edilebilir. Devrede triyakın tetikleme darbeleri ise D1 diyakı tarafından sağlanmaktadır.

►İlginizi Çekebilir: Aydınlatma Kontrol Sistemleri | 1. Bölüm

Yukarıda grafiklerden bir dimmer devresindeki sinüsoidal giriş geriliminin grafiği, alttakinde ise devredeki yük üzerinde görülen gerilimin zamana göre değişim grafiği gösterilmiştir. Yukarıdak grafikte triyaka verilen tetikleme gerilimin yükseldiği noktalarda yapılmıştır. Dimmer devrelerinde tetikleme sinyallerinin zaman aralıkları potansiyometre ile ayarlanır. Bu aralıklar yük üzerindeki gerilimin tetikleme açısını da belirlediği için, yük üzerinde oluşan güç potansiyometre ile ayarlanmış olur. Bu şekilde aydınlatma sistemlerinin parlaklığı ya da kontrol edilen paramatre üzerinde harcanacak enerji ayarlanır. Örneğin yukarıdaki grafikte sinüsoidal bir sinyal tepe değerine gelmeden tetiklenerek alternatif gerilim kaynağından gelen enerjinin bir kısmı yük üzerine aktarılmıştır.

Kaynak:

►circuitstoday.com
►wikipedia