1- 220 kV Messina Boğazı Atlaması (İtalya)

Messina Boğazı, Sicilya adasını İtalya'nın güneyindeki Calabria bölgesinde ayıran boğazdır. En dar noktasında genişliği 3,3 kilometredir. 220 kV çift devre, 300 MW güç taşıma kapasitesindeki Messina Boğazı Atlaması, Sicilya adasını İtalya enterkonnekte sisteminden beslemek için ana karada Calabria’daki Rizziconi TM ile Sicilya’daki Sorgente TM arasında, ENEL (İtalya Elektrik Şirketi) için SAE (İtalya) Firmasınca 1955 yılında tesis edilmiştir.
 

Atlama açıklığı 3.653 m, taşıyıcı direklerin yüksekliği 225 m, direklerin her birinin ağırlığı 550 ton, deniz üzerinde düşey klerans (açıklık) 70 m’dir. Buradaki direkler Elbe Atlaması I için model ve Elbe Atlaması II tamamlanıncaya kadar dünyanın en yüksek iletim hattı direği olmuştur.

Atlamada Ercole alüminyum özlü çelik iletken kullanılmıştır. Bu iletkenin alüminyum kesiti 45 mm², çelik kesiti 305 mm², toplam kesiti 350 mm², çapı 26,8 mm, alüminyum tel adedi 19, çelik tel adedi 120, kopma mukavemeti 55 ton’dur.
 

Modern işletme koşullarını sağlamayan ve ihtiyaca cevap veremeyen atlama hattı 1994 yılında 380 kV denizaltı kablo hattıyla değiştirilmiştir. Direkler günümüzde kurtarma eğitimleri, meteorolojik ölçümler ve telekomünikasyon için kullanılan tarihi eser olarak koruma altındadır.

2- 154 kV Boğaz Atlaması (Türkiye)

İstanbul Boğazı, Karadeniz ile Marmara Denizi'ni birbirine bağlayan, uluslararası deniz taşımacılığının yapılabildiği en dar geçittir. Genel olarak kuzeydoğu-güneybatı doğrultusunda uzanır ve İstanbul şehrini Avrupa ve Anadolu yakası olmak üzere ikiye böler. Kuzeyde Anadolu-Rumeli Fenerleri ile güneyde Sarayburnu-Kızkulesi arasında boğazın uzunluğu, boğazın tam ortasından geçen bir çizgi boyunca 29,9 km’dir. Boğazın genişliği ise kuzeyde anılan fenerler arasında 3.600 m, Yenimahalle-Sütlüce arasında 1.000 m’nin altında, orta kesimde Emirgan-Kanlıca arasında 790 m, en dar yeri olan Anadolu-Rumeli Hisarları arasında 698 m, Kandilli Burnu-Bebek arasında 720 m’dir. İstanbul Boğazı TEİAŞ’a ait olan 1 adet 154kV, 2 adet 380kV atlama hattıyla geçilmiştir.

154 kV çift devre 360 MVA (termik) taşıma kapasitesinde Boğaz Atlama I Hattı Anadolu ve Trakya enterkonnekte sistemlerinin irtibatı için 1957-1959 yıllarında Etibank tarafından tesis edilen ülkemizin ilk boğaz atlama hattıdır. Avrupa yakasında Bebek sırtlarına, Anadolu yakasında Kandilli tepesine dikilen durdurucu direklerle 1.599 m’lik açıklık atlanmıştır. Her iki yakada atlama direği olarak SAE (Societa Anonima Elettrificazione S.p.A.)’nin 113 m yüksekliğinde, 180 ton ağırlığındaki durdurucu direkleri ile bu direklerin arkalarında ankraj sistemleri kullanılmıştır. Bu sistemler klasik direk şeklinde olmayan durdurucu özel konstrüksiyondur.

İletkeni çelik oranı yüksek özel 795 MCM iletkendir. Bu iletkenin alüminyum kesiti 402,83 mm², çelik kesiti 140,65 mm², toplam kesiti 543,48 mm², çapı 33,53 mm, alüminyum tel adedi 54, çelik tel adedi 37, kopma mukavemeti 38,3 ton’dur. İstanbul Boğazı üzerindeki düşey klerans 69 m’dir.

1964 yılında detaylı bir tadilat projesi hazırlanarak Anadolu atlama direğinin toprak kulesi ve konsolundaki hasarlı elemanlar ile hasarlı bir iletkeni işletme ekiplerince değiştirilmiştir. Direğin gergi takımlarında kullanılan özel hırdavatlarda arızalar çıkması nedeniyle, 2003 yılında da her iki atlama direğinin tüm gergi takımları ile ankraj direklerinin boğaza bakan tarafındaki gergi takımları değiştirilmiş, 2 ankraj direğinde pasa karşı soğuk galvaniz kaplama yapılmıştır. Boğaz Atlama I büyük sorunlar olmadan 50 yıldır hizmet vermektedir.

3- 132 kV Cadiz Körfezi Atlaması (İspanya)

İspanya’nın güneyinde, Atlantik Okyanusu kıyısında, Andalusia’da Cadiz Körfezi'ni atlayan 132 kV çift devre hattın anakarada Puerta Real’deki direği Matagorda’da, Cadiz yarımadasındaki direği de Fort Puntales yakınındadır. Direkler 158 m yüksekliğinde olup Kadiz Culeleri olarak da anılmaktadır. Direkler İtalyan mühendis Alberto Toscano tarafından dizayn edilmiş olup çelik kafes direk geleneklerine uymayan çok özel bir konstrüksiyondur. 1957-1960 yılları arasında inşa edilmiştir. Atlama açıklığı 1635 m’dir.

4- 220 kV Elbe Nehri Atlaması (Almanya)

Orta Avrupa'nın en büyük nehirlerinden biri olan Elbe Nehri, Çek Cumhuriyeti-Polonya sınırına yakın 1400 m yüksekliğindeki Krkonoše (Giant) Dağı'ndan doğar, Almanya topraklarından geçtikten sonra Hamburg'u yüzlerce parçaya ayırarak Kuzey Denizi'ne dökülür.
 

Elbe Atlaması I, 1959-1962 yılları arasında Hamburg yakınlarında 220 kV çift devre olarak tesis edilmiştir. Atlama açıklığı 1.140 m’dir. Dört direkten oluşmaktadır. Taşıyıcı atlama direklerinin her biri 189 m yükseklikte ve 330 ton ağırlığındadır. Direklerin biri Lühesand Adası'nda, diğeri Buhnenfeld içinde Schleswig-Holstein tarafındadır. Atlama direklerinin arkasındaki durdurucu portal direkler ise 50 m yükseklikte ve 33 ton ağırlığındadır. Elbe Nehri üzerinde düşey klerans 75 m’dir. Direkler bataklık arazi nedeniyle kazık (fore) temel üzerine inşa edilmiştir. İletkeninin alüminyum (aldrey) kesiti 340 mm², çelik kesiti 110 mm², çapı 28,1 mm’dir.

5- 220 kV Chusi Atlaması (Japonya)

Resmi adıyla Seto Inland Denizi Japonya’nın güneybatısında bir iç denizdir. Japonya’nın üç ana adası Honshu, Shikoku ve Kyushu'yu ayıran, Japon Denizi ile Pasifik Okyanusunu birleştiren uluslararası bir su yoludur.

1962 yılında inşa edilen Chusi Atlaması Inland Denizi'ni geçen 220 kV çift devre iletim hattının bir parçasıdır. 226 metre yüksekliğindeki iki atlama direğinden biri Honshu (Tadanoumi) kıyısında, diğeri Okino-shima adasındadır. Taşıyıcı direklerin arkasındaki durdurucu direkler 142 m yüksekliğindedir. Taşıyıcı direkler Japonya’daki en yüksek iletim hattı direkleri olup 6 iletkeni 3 konsolla taşımaktadır. İki direk arasındaki atlama açıklığı 2.357 metre, deniz üzerinde düşey klerans 42 metre, iletkenin kesiti 170 mm², çapı 35,2 mm (çapı TEİAŞ’ın Pheasant iletkenine yakın bir iletken), maksimum akım kapasitesi 645 Amper’dir.
 

6- 380 kV Thames Nehri Atlaması (İngiltere)

Güney İngiltere'deki Thames Nehri Londra'nın içinden geçerek Manş Denizi'ne dökülür. İsmi Keltçe Tamesa (karanlık olan) kelimesinden gelmektedir. Thames Nehri İngiltere'de çok önemli bir nehirdir, çoğu zaman sadece "Nehir" olarak anılır. Uzunluğu 338 km, yüzölçümü 13.000 km², ortalama debisi 65,8 m³/s’dir.

1965 yılında inşa edilen 380 kV çift devre Thames Nehri Atlaması Swanscombe-Kent’te Greenhithe bataklığındadır. Atlama direkleri İngiltere’deki en yüksek iletim hattı direkleridir. Thames’in her iki yakasındaki kafes direklerin yüksekliği 190 metre, atlama açıklığı 1.372 metre, nehir üzerinde minimum düşey klerans 76 metredir. İletkeninin alüminyum (aldrey) kesiti 1300 mm², çelik kesiti 680 mm², çapı 56,1 mm’dir.
 

7- 380 kV Elbe Nehri Atlaması II (Almanya)

İskandinav ülkeleri ile Elbe Nehrinin güneyindeki Avrupa ülkeleri arasında enterkonnekte sistemin oluşturulması için 1976-1978 yıllarında tesis edilmiştir. Her bir devresi 3000 MVA taşıma kapasitesinde 4 devreli, yaklaşık 3 km’lik 4 direkten oluşan bir atlama hattıdır. Atlama açıklığı 1.200 m’dir. 76 m yüksekliğindeki durdurucu direk aşağı Saksonya’da Elbe’nin güney kısmında, 62 m yüksekliğindeki durdurucu direk de Schleswig-Holstein tarafındadır.

İki taşıyıcı direk 227 m yüksekliğindedir, biri Lühesand Adasında, diğeri Hetlingen yakınında Schleswig-Holstein içinde, kuzey kıyısındadır. Temel genişliği 45 m x 45 m’dir. Bu direkler Avrupa’nın en uzun, dünyanın 6. uzun direkleridir. Taşıyıcı direklerin ağırlığı 980 ton, durdurucu direklerin ağırlığı 264 ton ve 196 ton’dur. Nehir üzerinde düşey klerans 80 m’dir.
 

Atlamada Finch (aldrey/çelik) iletken kullanılmıştır. Bu iletkenin aldrey (alüminyum alaşımı) kesiti 564 mm², çelik kesiti 71,5 mm², toplam kesiti 635,5 mm², çapı 32,85 mm, alüminyum tel adedi 54, çelik tel adedi 19, kopma mukavemeti 26 ton’dur.

8- 380 kV Boğaz Atlaması II (Türkiye)

İstanbul Boğazı üzerindeki ikinci atlama hattıdır. Toplam taşıma kapasitesi 2.800 MVA olup, Siemens AG - MİTAŞ Konsorsiyumu tarafından tesis edilmiş, 1983 yılında tamamlanmıştır. 380 kV çift devre, atlama direkleri arası 1801,1 mm² AACSR (aldrey)/226,2 mm² AW (alumoweld), toplam kesiti 2027,30 mm², çapı 58,63 mm özel iletkenliği olan Boğaz Atlama II projesinde Anadolu Kavağı ve Rumeli Kavağı’na yerleştirilen taşıyıcı direklerle 1.757 m’lik açıklık atlanmıştır. Atlama direklerinin yüksekliği 124 m, ağırlığı 230 ton’dur. Atlama direklerinin arkasındaki durdurucu direklerden Avrupa yakasındaki 28 m, Anadolu yakasındaki 38 m yüksekliğindedir. Boğaz üzerinde klerans 70 m’dir.

 

9- 500 kV Pearl Nehri Atlaması (Çin)

Hong Kong ile Macau arasında Güney Çin Denizi’ne dökülen Pearl (inci) Nehri 2.200 km uzunluğuyla Yangtze ve Yellow Nehirlerinden sonra Çin’in üçüncü uzun, hacim olarak Yangtze’den sonra ikinci büyük nehridir. Nehir ismini nehrin ortasında bulunan, deniz incisi denilen kumlu-taşlı bir adadan almıştır. En kirli su yollarından biridir.
 

500 kV DC, çift devre Pearl Nehri Atlaması Guangdong General Power Company (Çin) için Güney Çin’de Guangdong’da Jiangmen ve Sha Jiao arasında, ağız kısmında nehri atlamak üzere, 1986-1988 yıllarında SAE Firmasınca tesis edilmiştir. 100 km’lik iletim hattının bir parçasıdır. Her devresinin iletim kapasitesi 1.600 MW’dır.
 

Atlama üç adet taşıyıcı direkle gerçekleştirilmiş olup, direkler 240 m, 253 m ve 80 m yüksekliktedir. 253 m’lik direk nehir içindeki yapay bir ada üzerinde ve derin beton dubalar kullanılarak inşa edilmiştir, dünyanın o tarihteki en yüksek iletim hattı direğidir.
 

240 m’lik direk nehrin doğu tarafında, 80 m’lik direk nehrin batı tarafında konumlanmıştır. 253 ve 240 m’lik direkler arasındaki atlama açıklığı 1547 m, 253 ve 80 m’lik direkler arasındaki atlama açıklığı 931 m’dir. 1547 m’lik açıklıkta nehir üstündeki klerans 70 m’dir. Bir taşıyıcı direğin ağırlığı 1.040 ton’dur.

10- 500 kV Yangtze Nehri Atlaması (Çin)

Yangtze Nehri (Uzun Nehir) Asya ve Çin’in en uzun, dünyanın üçüncü uzun nehridir. Nehir 6300 km uzunluğunda olup, Qinghai eyaletindeki kaynağından doğuya, Doğu Çin Denizi’ne doğru akar. Nehrin modern Çince adı Chang Jiang olup, tam anlamıyla uzun nehir anlamına gelmektedir. Yangtze bazen Altın Su Yolu olarak adlandırılır. Nehrin üzerindeki Three Gorges (üç boğaz) Barajı dünyanın en büyük hidroelektrik santralıdır.

►İlginizi Çekebilir: Bir Mühendislik Harikası | Üç Boğaz Barajı
 

SAE (İtalya) Firmasınca anahtar teslimi proje olarak East China Electric Power Administration (Çin) için 1987-1988 yıllarında tesis edilen 500 kV çift devre bu atlama hattı Yangtze Nehri Atlamalarından biri olup, her devresinin iletim kapasitesi 2.250 MW’dır. Atlama direklerinin yüksekliği 180 m, atlama açıklığı 1.820 m, bir direğin ağırlığı 540 ton, nehir üzerindeki, düşey klerans 48 m’dir.

Jiangsu Eyaletinde Nanjing’de 1992 yılında inşa edilen 500 kV çift devre bir başka Yangtze Nehri Atlaması’nda güçlendirilmiş betondan yapılmış iki adet 257 m yüksekliğinde direk kullanılmıştır. Bu kategoride dünyadaki en yüksek direklerdir. Atlama açıklığı 2.053 m’dir. Bu açıklık için kullanılan toprak teli 418,2 kN (42 ton) mukavemetinde OPGW ACS 325 iletkendir.
 

Ayrıca Anhui eyaletinde Wuhu yakınında Yangtze Nehri’ni atlayan, 229 m yüksekliğinde çelik tüp direkleri olan, her bir direği iki iletken taşıyan HVDC (yüksek gerilim doğru akım) iletim hattı bulunmaktadır. Hat 2003 yılında inşa edilmiştir. Atlama açıklığı 1910 m olup, direkler HVDC için kullanılan en yüksek direklerdir.



 

Kaynak: 

Ersin ÇAPANGİL; "Önemli Enerji İletim Hattı Atlamaları", 19.04.2010