Hep böyle olmamış mıdır? Elektrikler mi kesildi? Şalteri kaldır, hop çözüldü problem. Fakat bu şalteri sigorta zannediyorsanız yanılıyorsunuz. O sigorta değil kaçak akım rölesi sizi koruyan yegane dostunuz. Ancak bu yazımda size sigortalardan bahsedeceğim.

Elbette görmüşsünüzdür evlerde, işyerlerinde, bina girişinde ve evinizin girişinde panolar içerisindeki sigortaları. Bu panolardaki sigortalar bir manada 'ana sigortalar' evinize giren tüm elektriğin üzerinden geçtiği bir koruma elemanıdır. Dairenizdeki sigortalar ise ev içinde bir ağacın dalları gibi kollara ayrılıp yayılan elektrik hatları üzerindeki koruma elemanlarıdır.
 

►İlginizi Çekebilir: Elektrik Sigortası ile Kaçak Akım Rölesi Arasında Ne Fark Var?

Evimizdeki Sigorta Nasıl Çalışır?

Konuyu biraz daha açmak gerekirse; binalarda faz, nötr ve topraklama adında üç ayrı hat bulunur. Bir ev içi elektrik hattında elektrik normal şartlar altında sadece faz hattında olur. Nötr hattı ise isminden de anlaşıldığı üzere hep sıfır potansiyeldedir. Ancak bir kaçak durumunda ise normalde nötr gibi boş olan topraklama hattında da elektrik görülür.

Sigortalar işte tam bu noktada devreye girer. Sigortalar, fazdaki elektriğin nötre teması yani kısa devre durumunda atan koruma elemanlarıdır. Yine topraklama hattınız iyi ise herhangi kaçak durumunda da atarlar. Evlerinizdeki alıcıların dış metal aksamı bu sebeple topraklamaya bağlıdır. Örneğin; çamaşır makinenizin gövdesi topraklanmıştır. Böylece herhangi bir kaçak olursa siz dokunup zarar görmeyin diye sigorta atacaktır.
 

►İlginizi Çekebilir: Elektrik Sigortaları ve Özellikleri
 

Sigortalar yapılarına ve kullanıldıkları yerlere göre ayrılırlar. Kullanım yerleri göz önüne alınacak olursa devreden geçen akımın değeri önem kazanır ve buna göre sigorta seçmek gerekir.
 

Sigorta Çeşitleri Nelerdir?

Cam tipi sigortalar, elektronik aletleri yüksek akım riskine karşı koruyan sigorta tipidir. Sigorta teli, yüksek akım geçtiğinde yanar ve elektriğin iletilmesini keser.

Buşon tipi sigortalar, alçak gerilimli şebekelerde kullanılırlar. Böylece elektrik tesisatının korunmasını sağlarlar. Bu sigortalar maksimum akıma göre seçilir ve yandıktan sonra değiştirilir. Buşon tipi otomatik sigortalarda ise iki adet düğme bulunur. Birisi sigorta attığında tekrar açmaya, diğeri de akım geçişini engellemeye yarar.

Anahtar tipi otomatik sigortalar, yüksek akım geçtiğinde atar ve tekrar çalışması için içindeki metelin soğumasını beklemeniz gerekir. Bir süre sonra atan sigortayı tekrar açıp çalıştırabilirsiniz.

Bıçaklı tip sigortalar, daha çok büyük akımların geçtiği trafo merkezlerinde kullanılan bu sigortalar, buşonlu ve otomatik sigortaların kullanılamadığı akımlarda kullanılır.

Yüksek gerilim sigortaları ise yüksek gerilim hatlarında, santral ve yükseltici merkezlerde kullanılırlar.

Evlerde en yaygın kullanılan sigorta otomatik sigorta tipleridir. Özellikle kullanım kolaylığından dolayı ve güvenli olmalarından dolayı tercih edilirler. Üzerinde birden fazla şalter bulunan bu sigortalarda her bir şalter evin farklı bölümlerindeki tesisatlara bağlıdır. Bir sistemde arıza olması halinde sadece o sisteme ait sigorta atar. Atan sigortanın yenisiyle değiştirilmesi gerekmeden bir süre sonra tekrar eski haline getirilebilir.

Otomatik sigortalar, standartlarına göre B ve C olmak üzere ikiye ayrılırlar. B tipi otomatik sigortalar, ev aydınlatmalarında, priz ve kumanda devrelerinde kullanılırlar. C tipi otomatik sigortalar ise cihazları korumak için kullanılırlar, yüksek akımlarda devreyi gecikmesiz olarak açarlar.

Buraya kadar ki tüm anlatımımız genel bilgi vermek üzerine idi.


 

Teoride her şey harika ancak pratikte ? Ne yazık ki!

►İlginizi Çekebilir: Kaçak Akım Rölesinin Önemi

Birçok topraklama hattı iyi nitelikte değildir, hatta Türkiye deki bazı binalarda hiç yoktur bile. Bu durumda kaçak olsa dahi hattın iç direnci yüksek olduğu için sigorta atmaz. Şimdi gelelim doğru bildiğimiz yanlışa:

Bu sigortalar anlattığımız durumlarda çalışan cihazlar. Ancak toplumun büyük bir çoğunluğu sigortanın insan hayatını koruduğunu – koruyabildiğini düşünür. Oysa siz sigortaların üzerine baktığınızda 10 amper 16 amper gibi değerler görürsünüz. Bunlar sigorta akım değerleridir, örneğin 16 amperlik bir sigorta 16 amper aşıldığında atacaktır.

 

Sigortalar ev içi tesisatınızı korumakla yükümlüdür, sizi değil!

Şimdi bir senaryo yazalım küçük kızınız prize bir metal soktu ve çarpılmaya başladı. Kızınızın üzerinden geçen akım 16 amperi aştığında sigorta atacaktır. Halbuki küçük kızınızın hayati tehlikesi 0,03 amperde başlar 0,3 amper aşıldığında durum ciddileşir ve 0,5 amper civarı ise sizin için büyük bir acının yaşandığı andır. Siz bu büyük acıyı yaşarken sigortanız kılını dahi kıpırdatmaz çünkü daha 16 ampere çok vardır. Onun gözünde kızınız ise devreye alınmış bir ampulden farksızdır. Haberlerde banyoda çarpılan insanlar duyarsınız işte çamaşır makinesi kaçak yapmıştır vesaire. 'Yahu sigorta yok muymuş? ' falan diye düşünmeyin topraklama yok, sigorta çarpılan adamı ne yapsın o işine bakıyor, kendi eşik sınırını kontrol ediyor.

Ancak bir yerde kısa devre olur, kablolar birbirine yapışır atarlar. Aşırı akımlar çekilmektedir, tesisat kablolarınızın yanma tehdidi ortaya çıkar atarlar.
 

Serkan AKBULUT - Ae2 Project Ekibi Üyesi