Elektrik Neden ve Ne Zaman Çarpar?

Elektrik çarpmasının hayati tehlikesi var mıdır? Elektrik tellerinde duran kuşa neden elektrik çarpmaz? Bu yazımızda bu gibi sorulara farklı durumlarda bakarak yanıt arayacağız.

A- A+

16.07.2013 tarihli yazı 121980 kez okunmuştur.

“DİKKAT! YÜKSEK VOLTAJ” Sıkça görülen bir uyarıdır, fakat yanıltıcıdır. Elektrik enerjisi de dahil olmak üzere tüm enerji çeşitleri tehlikeli olabilir. Fakat zarar veren sadece gerilim değildir. Gerçekte zararlı olabilecek elektriksel enerji, elektrik akımından kaynaklanır. Yani aslında bize zarar veren elektrik akımıdır.

Peki, akıllara hemen “Neden bu uyarı Yüksek Voltaj şeklinde yapılmıştır?” sorusu geliyor.

Bunun cevabı basit: Elektrik gücün üretim ve dağıtımından dolayı, gerilimi belirlemek akımdan daha kolaydır. Yani işaretler ölçümü kolay olan konusunda uyarmaktadır. Bu yüzden uyarı tabelalarında “Yüksek Voltaj” ifadesi yer alır.

Elektrik İnsanı Neden Çarpar?

Elektriğin bir canlıya zarar vermesi için elektrik akımının bu canlı üzerinden geçmesi ve devreyi tamamlaması gerekir. Elektriğin vücudumuzdan akmasının sebebi hücre sıvıları, başta tuz olmak üzere çözülmüş iyonlar vardır. Bunlar çok iyi iletkendirler ve vücudumuzdaki elektrik akımının akmasına neden olur. Elektrik akımının seviyesine ve süresine bağlı olarak da insanda meydana gelebilecek zararlar değişir. Akım şiddetlerine bağlı olarak insanda meydana gelen fizyolojik tepkiler aşağıdaki tabloda gösterilmektedir.

Fizyolojik Tepki Akım

Kabaca hissedilebilir         3-5 mA
Aşırı acı                                 35-50 mA
Kas felci                                50-70 mA
Kalp durması                        500 mA

Bu tablodaki bilgiler yaklaşık sonuçlardır. Sizde takdir edersiniz ki, sağlıklı bir insanın üzerinde bu bilgileri elde etmek doğru değildir.

İnsan vücudunun elektriksel iletimi çok karmaşıktır ve tam olarak çözülememiştir. Elektriksel olayları incelemek için basitleştirilmiş modeller kullanırız. Şimdi insan vücudunun basitleştirilmiş bir modelini aşağıda görebilirsiniz.

(a) Bir kolu ve bacağı arasındaki bir gerilim farkı olan insan vücudu. (b) Bir kolu ve bir bacağı arasında gerilim farkı olan insan vücudunun basitleştirilmiş modeli.

Vücut, akım için bir iletken olarak davranır. Bu nedenle makul bir başlangıç, vücudu direnç olarak modellemektir.

Elektrik Telleri Üzerinde Duran Kuşa Neden Elektrik Çarpmaz?

7’den 70’e en çok merak edilen sorulardan bir tanesi de budur. Mahallemizde gezerken elektrik teli üzerinde duran bir kuş gördüğümüzde kuşa neden elektrik çarpmadığını hep merak etmişizdir. Bu merakınızı hemen giderelim. “Elektrik İnsanı Neden Çarpar?” başlığı altında bir canlıya elektrik çarpması için o canlı üzerinden elektrik akımının geçmesinin gerektiğini belirtmiştik.

Soldaki resme baktığımızda sadece bir tel üzerinde duran bir kuşa elektrik çarpmaz. Çünkü kuşa elektrik çarpması için, elektrik akımının kuşun üzerinden geçerek kuşun vücudunu terk etmesi gerekir. Ama böyle bir şey mümkün değildir. Resimde de gördüğümüz gibi kuşun üzerinde durduğu telden başka temasta olduğu başka bir nokta yoktur. Yani elektrik akımının kuşun üzerinden geçerek devam edebileceği bir yol yoktur. Bu yüzden kuşa elektrik çarpmaz.

Burada şu aklımıza gelebilir: “Elektrik akımı kuşun bir bacağından girip kuşun üzerinden geçerek diğer bacağından terk edebilir mi?” Bu olay gerçekleşmez. Çünkü kuşun iki ayağı arasındaki çok küçük dirençli tel varken, akım büyük direnç gösterecek kuşun üzerinden geçmez.

2 tele birden aynı anda dokunan bir kuş hayal edelim. Kuşun bir bacağı bir tele, diğer bacağı da diğer tele dokunuyor. Yani elektrik akımı kuşun bir bacağından girer ve diğer bacağından çıkar. Kuşun üzerinden geçen bu akım, kuşa elektrik çarpmasına neden olur.

► İlginizi Çekebilir: Elektrik Çarpmasının İnsan Üzerindeki Etkileri

Şimdi ise farklı durumlarda kuş ve insana elektrik çarpıp çarpmadığına inceleyelim.

Bu durumda gördüğümüz gibi kuşa elektrik çarpmaz. Bunun nedeninden bahsetmiştik. Kuş her iki ayağınıda aynı tele koymuştur ve kuş üzerinde her hangi bir akım akışı olmaz. Bu nedenle kuşa elektrik çarpmaz

Bu sefer gördüğümüz gibi kuşa her hangi bir şey olmadığı gibi insana elektrik çarptığını görüyoruz. Çünkü insanın eliyle dokunduğu nokta ile ayağındaki toprak bağlantısı kaynak ile ortaktır. Bundan dolayı insan üzerinden akım geçerek, insanın elektrik çarpılmasına sebep olur. Kuş ise her iki ayağınıda aynı tele koymuştur ve kuş üzerinde her hangi bir akım akışı olmaz.

Bu durumda da gördüğümüz gibi ne kuşa ne de insana elektrik çarpmaz. Bu durumda insan aynı bir kuş gibidir. Hem eli hem ayağı aynı noktada yani topraktadır. Bu yüzden insan üzerinden elektik akımı geçmez ve elektrik çarpmaz. Kuş ise aynı konumunu korumaktadır, çarpılmaz.

► İlginizi Çekebilir: Elektrik Çarpmalarında Yapılabilecekler ve Alınabilecek Önlemler

Bu duruma baktığımızda ise hem insana hem de kuşa elektrik çarpmadığını görüyoruz. İnsanın ayağında bağlı olan toprak kaynağa gitmiyor, yani kaynakla ortak bir toprağa sahip değildir. Burada şu dikkat etmeliyiz. Yazımızın en başından bari dediğimiz gibi bir canlıya elektrik çarpması için o canlının üzerinden elektrik akımı geçerek devresini tamamlamalıdır. Bu resimde ise gördüğümüz gibi kaynaktan gelen akım başka bir toprağa gidiyor, kaynağa geri dönerek devresini tamamlamıyor. Bu yüzdende insana elektrik çarpmıyor. Kuş ise konumunu korumakta ısrarlı, elektriğe çarpılmıyor.