Enerji İletim Hatları |
2. Bölüm

Elektrik enerjisini ileten kabloların özellikleri nelerdir? Nasıl seçilirler? Hangi teknik şartnameleri taşımak zorundadırlar? Çok daha fazlası için elektriği ileten kabloların 2. bölümü ile sizlerleyiz.

A- A+

15.06.2015 tarihli yazı 53711 kez okunmuştur.

2M Kablo Kablo Enerji Enerji İletimi İletken İletim Hattı Yüksek Gerilim

Enerji İletiminde Yüksek Gerilim Kullanımına Bakış

Enerji iletiminde yüksek gerilimin kullanılması bir zorunluluktur. Yüksek gerilim kullanılarak kayıpların azaltılması, iletken kesitinin düşürülmesi, izolatör ve direklerin daha ekonomik yapılması mümkün olmaktadır. Ülkemizde yüksek gerilim kullanımının gelişimine bakıldığında, enerji iletim ve dağıtım hatlarının yoğunlaşmasına bağlı olarak arttığı gözlenmektedir. Türkiye enerji ağının en yüksek gerilimi 400 kV'tur. Mesafeler kayıplar arttıkça artmakta ve enerjinin naklinde sorunlar yaşanmaktadır. Bu sorunların aşılması gerilim değerinin yükseltilmesiyle çözümlenebilmiştir. Şu an Türkiye ve dünyadaki pek çok ülkede var olan gerilim seviyeleri iletim hatlarında arttırılarak, kayıpların azaltılması amaçlanmaktadır.

► İlginizi Çekebilir: Enerji İletim Hatları Yer Altından Nasıl İletilir?

Son dönemde yapılan pek çok şalt tesisi, iletim hattı, dağıtım hatları bunlara göre dizayn edilmektedir. Yüksek gerilimde DC gerilimle iletimin yapılması uygulaması şu an ülkemizde bulunmamaktadır, ancak dünya üzerinde bu sistemi kullanan, deneyen bazı ülkeler mevcuttur. Yüksek ve orta gerilim teknolojisindeki gelişmelere bağlı olarak bu hatlarda kullanılan malzemelerde de gün geçtikçe gelişmeler söz konusu olmakta, daha ekonomik yapılara ulaşılmaktadır. Şirketler şalt sahalarını, iletim hatlarını planlarken kullanacakları malzemelerin dayanıklılığını, müşteri isteğini, projeye uygunluğunu ve ekonomikliğini göz önüne alacaklardır.

Az maliyetle daha uzun ömürlü ve mekana uygun tasarım seçilecektir. Enerji üretim tesisleriyle tüketim merkezleri arasındaki mesafelerin uzaklığı sebebiyle, enerjinin iletim hatlarıyla aktarılması söz konusudur. İletim hatları genel olarak kısa iletim hatları, orta uzunluktaki iletim hatları ve uzun iletim hatları olarak 3 kısma ayrılır. Böylece hattın uzunluğu hesapları tamamen değiştireceğinden, malzeme seçimi, hattın konumu, yerleştirilmesi gibi hususlarda da değişiklik meydana gelecektir. Enterkonnekte sistemler birbiriyle bağlantılı, birbirini besleyen birden fazla hattın bağlantılı olması konumudur. Ülkemiz bazı komşularıyla ve kendi içinde iller arasında bu tarz bağlantılara sahiptir.

►

Enerji İletim Kabloları

Yüksek gerilim 34.5 kV üzeri değerler için kabul edilir ve değeri sonsuz sınırsız artırılabilir denilemez. Çünkü gerilim değerinin belirli değerleri aşması halinde, can ve mal güvenliği konusunda sıkıntılar artacak, sistemde boşalma ve yalıtım sorunları meydana gelecek, verilecek yüksek gerilim değerinin üretimi ve iletimi problemiyle karşılaşılacaktır.

Enerji Nakil Hatlarından Sorumlu Kuruluşlar

Genel olarak enerji nakil hattı yapım aşamaları sadece tek bir mühendislik alanına girmemekle beraber, inşaat mühendisliği, elektrik mühendisliği, jeoloji ve harita mühendislerinin de çalışma alanı olarak görülmektedir.

En temel olarak bir nakil hattının yapım aşamalarını incelemek gerekirse;

► Önce yapılacak olan hattın gücü ve buradan enerji alacak alanların gelecekteki gelişme durumlarına göre gerekli hesaplamalar yapılır. (Genel Planlama)

► Güzergah için gerekli arazi yapısının uygun olup olmadığı, hattın geçirilmesinin planlandığı güzergahın zemin etüdünün uygunluğu, çevreye minimum zarar gözetilerek bir sehimin oluşturulması, tek tek direklerin yerleri belirlenir.

NOT: Arazi etüdü bir enerji nakil hattı için oldukça önemli bir aşamadır. Arazi yapısı, bölgenin aldığı yağış, genel hava durumu, buz- rüzgar yükü hesaplarının incelenmesi, bütün bunların yanında yüksek gerilim kullanılan bir enerji nakil hattının geçeceği arazinin ekilebilir arazi olmasına dikkat edilip, mümkün olduğunca dağ, nehir vb oluşumlara paralel ilerlemesi sağlanmaya çalışılır. Yüksek bir dağ kenarı yerine daha alçak bir kota direk dikilmesi tercih edilir veya nehir atlama gibi hem malzeme açısından daha pahalı ve çok parçalı hat yerine mümkün olduğunca daha kolay çalışma alanı sağlayacak ve daha ekonomik malzeme kullanılmaya çalışılır.

► Gerekli sehim çalışmalarıyla beraber, taşınacak olan gerilim seviyesi, gücü, nakil hattının geçeceği yerlerin hava şartları dikkate alınarak kullanılacak direk konstrüksiyonuna karar verilir. Genel olarak direk tipleri TEİAŞ onaylı ve tipleri standartlaştırılmış şekildedir. Ekstra yapılacak olan tüm değişiklikler için TEİAŞ'tan gerekli onayların alınması gerekmektedir.

► Kullanılacak olan malzemeler, iletken tipleri, hırdavat takımları, vb. ekipmanlar gerekli tip testleri sağlamak şartıyla standartlara ve şartnamelere bağlı kalınarak hazırlanır, sipariş edilir ve gerektiği dönemlerde sevkiyata hazırlanması sağlanılır.

Bu aşamalar esnasında malzeme temini aşamaları devam ederken önemli bir kısımda nakil hattının geçeceği güzergâhın kamulaştırılmasıdır. Yani arazinin direk geçen her parçasının metrekare olarak belirtilip, şahıs veya kişilerden devlet arazisidir şeklinde bir ifadeyle TEİAŞ' a aktarılmasıdır.

Tüm bu aşamalar kısaca gözden geçirildiğinde kullanılacak malzemenin seçimi ve temininden, projelendirmeye, tip testlerden standartlara, arazinin kamulaştırılmasına kadar tüm aşamalarda Türkiye Elektrik İletim A.Ş. (TEİAŞ)'ın söz sahibi olduğu görülmektedir. Genel olarak ülkemizde enerji nakil hattı işletmeciliği bu kuruluşa bağlıdır. İletim hattı taahhüt kuruluşları ihale usulüyle genel olarak yapım işin alıp, verilen sürelerde gerekli şartları sağlayarak inşa kısmını tamamlarlar. Bu aşamalar esnasında malzeme ve direklerin temini TEİAŞ şartnamelerine bağlı olarak gerçekleştirilecektir. Arazinin kamulaştırılması işlemini ya yüklenici firma yapıp tamamlayarak işi TEİAŞ' a teslim eder ya da sadece taahhüt işini gerçekleştirir.

Devletin genel enerji ve ekonomi politikasına uygun olarak elektrik iletim faaliyetlerinde bulunmak amacıyla teşkil olunan TEİAŞ'ın faaliyet konuları aşağıda gösterilmiştir:

1- Tüm iletim tesislerini devralmak, mülkiyetindeki tesislerde tüm iletim faaliyetlerini yürütmek,

2- Kurul tarafından belirlenen lisans alma ve lisans bedellerini Kuruma ödemek ve alacağı lisans hükümleri uyarınca faaliyet göstermek,

3- Elektrik iletimi ve yük dağıtımı ile ilgili faaliyetleri verimlilik ve karlılık ilkelerine göre Teşekkül bünyesinde gerçekleştirmek üzere, kurulması öngörülen yeni iletim tesislerinin etüt ve planlamasını yapmak, buna bağlı olarak gerekli tesislerin yatırım programına alınarak, yapılmasını sağlamak, mevcut ve kurulacak tesisleri işletmek, bakım-onarım ve rehabilitasyonunu yapmak ve gerektiğinde bu fonksiyonlarını yerine getirmek üzere hizmet satın almak,

4- Ülkenin teknik ve sosyoekonomik gelişim verilerine dayanılarak hazırlanan elektrik enerjisi talep tahminlerini esas alarak ve dağıtım şirketleri tarafından hazırlanan talep tahminlerini de değerlendirerek üretim kapasite projeksiyonunu hazırlamak ve Kurul onayına sunmak.

5- Elektrik iletim tesislerinin yapılmasında ve işletilmesinde diğer gerçek ve tüzel kişilerle işbirliği yapmak,

6- Elektriğin iletimi için gereken her türlü etüt ve projeler ile inşaat ve tesisleri yapmak, yaptırmak ve söz konusu tesislerin planlama, proje, tesis ve işletme aşamalarında ülkemiz çevre mevzuatına uygun olmasını sağlamak amacıyla çevreyi korumak üzere gerekli önlemleri almak ve kendi paylarına düşen hukuki ve mali sorumluluk ilgili şirket veya kuruluşlarda kalmak üzere aldırmak,

7- İletim tesislerinin yapılması, işletilmesi ve genişletilmesi ile ilgili her türlü mal ve hizmetleri yurt içinden tedarik etmek veya yurt dışından ithal veya ihraç etmek,

8- İletim faaliyeti ile ilgili olarak gerekli tesis ve makineleri bulundurmak, bu maksatla kurulmuş tesis ve makinelerin kapasiteleri ile insan kaynaklarını değerlendirmek,

9- Elektrik iletim sisteminin tesis ve işletilmesi ile ilgili olarak gerekli sistem ve makine teçhizat konularında araştırma-geliştirme ve eğitim çalışmaları yapmak, yurt içi imkanlarını göz önüne alarak gerektiğinde bunları imal etmek veya ettirmek,

10- Yukarıdaki faaliyetlerle ilgili olmak veya iletişim altyapısını ve işletme artılarını değerlendirmek üzere Bağlı Ortaklıklar tesis etmek ve devralmak, iştiraklerde bulunmak, amaç ve faaliyet konuları ile ilgili ve sahip olduğu imkanlar kullanılarak bedeli mukabilinde Teşekkül faaliyetlerini aksatmayacak şekilde ilgili Yönetmelik çerçevesinde talep halinde mal ve hizmet satışı yapmak,

11- İletim sistemine bağlı tüm kamu ve özel tüzel kişiler, Ticaret A.Ş. ve Serbest Tüketiciler ile Bağlantı ve Sistem Kullanım Anlaşmaları; üretim ve dağıtım kamu ve özel tüzel kişiler ile Yan Hizmet Anlaşmaları yapmak,

12- İletim Tarifesi ile Bağlantı ve Sistem Kullanım Tarifelerini hazırlamak, gerektiğinde revize etmek,

13- Eşitler arasında fark gözetmeksizin, bir Bağlantı ve Sistem Kullanım Tarifesi uyarınca bağlantı hizmeti ve ilgili hizmetleri; bir İletim Tarifesi uyarınca iletim ve ilgili hizmetleri, Şebeke Yönetmeliği hükümleri doğrultusunda sunmak,

14- Bağlantı ve Sistem Kullanım Tarifesi ile İletim Tarifesinde belirlenen ücretleri tahsil etmek ve bu ücretlerin ödenmemesi halinde bu konuya ilişkin gerekli önlemleri almak, Kurul tarafından belirlenen iletim ek ücretini tahsil ederek Kuruma ödemek,

15- Teşekkül ile Üretim Şirketleri, Dağıtım Şirketleri, Otoprodüktörler, Otoprodüktör Grupları ve Serbest Tüketiciler arasında yapılan Yan Hizmetler Anlaşmaları ile yan hizmetler almak,

16- Tüm iletim tesislerini işletmek, sistem yük dağıtım ve frekans kontrolü yapmak, sistem kontrolü sağlamak, gerçek-zamanlı sistem güvenilirliğini izlemek ve yapılan Yan Hizmetler Anlaşmaları ile yan hizmetleri sağlamak,

17- Enterkonnekte sistem için teknik ve işletme standartlarını belirleyecek olan Şebeke Yönetmeliğini ve Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliğini hazırlamak ve uygulamak üzere gerekli altyapıyı ve örgütlenmeyi oluşturmak, gerek görüldüğünde Şebeke Yönetmeliğini inceleyerek gerekli revizyonları yapmak ve uygulamak,

18- Şebeke Yönetmeliği prosedürleri uyarınca, Şebeke Yönetmeliğine uyulup uyulmadığını denetlemek,

19- İletim sistemi gelişim planlaması sürecinde, üretim ve dağıtım planlamalarını dikkate alarak ve sektörde ilgili özel ve kamu tüzel kişileriyle işbirliği ve gerekli koordinasyonu yaparak iletim yatırım programı hazırlamak,

20- Bakanlığın uluslararası enterkonneksiyonlarla ilgili politikaları doğrultusunda, uluslararası enterkonneksiyon çalışmalarını yapmak ve uygulamak.

21- Şebekenin teknik standartlarını geliştirmek, uygulamak ve bu standartlara uygunluğunu izlemek,

22- İlgili taraflarca sağlanacak sıralamaya dayanarak, gerçek zamanlı iletim kısıtlarına ve bir dizi ekonomik ve teknik yük dağıtım kurallarına uygun olarak yük dağıtımını gerçekleştirmek suretiyle sistemi işletmek ve gerekli bilgileri ilgili taraflara vermek,

23- Sistem kontrolü ve işletme faaliyetleri ile ilgili olarak her türlü iletişim, bilişim ve kontrol altyapısının sağlanması ile, Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği için gereken alt yapıyı kurmak ve bu yönetmelik uyarınca uygulamayı yapmak ve bu kapsamda mali uzlaştırma sisteminin çalıştırılmasını sağlamak,

24- Piyasanın gelişimine bağlı olarak Kurul kararı doğrultusunda yeni ticaret yöntemleri ve satış kanallarının uygulanabilmesine yönelik alt yapıyı geliştirmek ve uygulamak,

25- Sistem yük dağıtımını desteklemek için kısa vadeli yük tahminleri yapmak ve sıcak yedekleri gerektiği şekilde programlamak,

26- Gerçek zamanlı sistem güvenilirliğini izlemek ve gerekli olduğunda acil durum eylemlerinde bulunmak,

27- İletim sistemi kullanıcıları ile birlikte iletim şebekelerine göre koordine edilmiş şebeke bakım takvimini hazırlamak,

28- Faaliyet konuları ile ilgili menkul ve gayrimenkullerle her türlü ayni ve fikri hakları tasarruf etmek,

► İlginizi Çekebilir: Alüminyum İletkenli Yeraltı Kabloları

29- TEİAŞ'ın, teşekkülü ilgilendiren mevcut uluslararası konularda ikili ve çoklu ilişkilerini devam ettirmek, gerektiğinde faaliyet alanı ile ilgili yeni ilişkiler kurmak,

30- İletim sisteminin kararlılığının ve işletme bütünlüğünün korunması amacıyla, İletim Şebekesi dışında, ulusal iletim sistemi için geçerli standartlara uygun olan ve piyasada üretim faaliyeti gösteren tüzel kişiler ile lisansları kapsamındaki müşterileri ve/veya iştirakleri ve/veya serbest tüketiciler arasında özel direkt iletim hattı tesisi için iletim kontrol anlaşmaları yapmak,

31- Teşekkül faaliyetlerinin yerine getirilebilmesi için gerekli kamulaştırma, mülkiyetin dışındaki ayni haklar ve kiralamayı EPK çerçevesinde gerçekleştirmek,

32- Teşekkül faaliyet alanına giren konularda yurtdışına hizmet ihraç etmek,

33- Mevzuatla verilecek diğer görevleri yapmak.

Kaynak:

►

► TEİAŞ