Gelgit Enerjisi:
Ay'ın Çekim Gücü ile Gelen Temiz Enerji

Gelgit gücü bir diğer adıyla gelgit enerjisi; gelgitleri, gücün elektrik veya diğer kullanışlı çeşitlerine dönüştüren hidrogüç çeşididir. İlk büyük çaplı gelgit enerji santrali 'Rance Gelgit Enerji Santrali' 1966 yılında işletmeye alınmıştır. Henüz geniş çaplı kullanılmasa da geleceğin potansiyel elektrik üretimi yöntemlerinden biri olarak görülmektedir.


Gelgit hareketleri diğer yenilenebilir enerji kaynaklarından (rüzgar ve güneş enerjisi gibi) daha öngörülebilir olma özelliğine sahiptir. Yenilenebilir enerji kaynakları arasında bulunan gelgit enerjisi, yüksek kurulum ücreti, yüksek gelgit mesafesine ve yüksek akış hızına sahip alanın az olması gibi zorluklarla karşı karşıyadır. Bu durum, gelgit enerjisinin kullanım alanlarına kısıtlama getirmektedir. Gelgelelim, tasarımda (dinamik gelgit enerjisi, gelgit kıyı gölleri gibi) ve türbin teknolojisindeki (aksiyal türbinler, çapraz akışlı türbinler gibi) son zamanlardaki teknolojik gelişmeler ve iyileştirmeler ile birlikte önceden hesaplanan toplam elverişliliği arttırılmış ve ekonomik ve çevresel maliyetleri diğer yenilenebilir enerji kaynakları ile rekabet edebilir seviyelere getirilmiştir.

Gelgit enerjisi, Dünya - Ay arasındaki ve daha az miktarda Dünya ve Güneş arasındaki bağıl hareketle oluşan, tek enerji şeklidir. Güneş ile elde edilen, doğrudan veya dolaylı enerji çeşitleri, fosil kaynaklar, geleneksel hidroelektrik kaynakları, rüzgar, biyoyakıtlar, dalga kuvvetleri ve güneş kaynaklarıdır. Nükleer enerjide ise Dünya'nın parçalanabilir mineral madenleri kullanılmaktadır. Jeotermal güç ise Dünya'nın gezegenler arası etkileşimden kaynaklanan kalıcı iç ısısı (%20 oranında) ile radyoaktif parçalanmanın (%80 oranında) birleşmesi ile birlikte oluşan dünyanın iç ısısı ile birlikte üretilmektedir.

Gelgit enerjisi,yüksek su kütlelerinin hareketi ile oluşmaktadır . Su seviyelerindeki periyodik değişimler ve bununla oluşan gelgit akımları, Güneş ve Ay'ın çekimsel güçleri aracılığı ile oluşmaktadır. Güneş ve Ay'ın Dünya'ya göre olan pozisyonlarının değişimi, Dünya'nın kendi ekseni etrafındaki dönüşü, deniz tabanlarının ve sahil şeritlerinin coğrafyası, gelgit boylarının değişik miktarlarda olmasına sebep olmaktadır.

Gelgit enerjisi en nihayetinde Ay'ın, Güneş'in ve Dünya'nın dönüş hareketinin bileşimi ile birlikte oluştuğu için gelgit gücü pratik olarak tükenemez bir kaynaktır ve bu yüzden dolayı yenilenebilir enerji kaynaklarında sınıflandırılmıştır. Gelgit hareketleri üç ana üretim şekli altında sınıflandırılabilir.

Gelgit akım jeneratörü: Gelgit akım jeneratörleri, rüzgar türbinlerinde hava akımına benzer bir şekilde, suyun güç jeneratörleri içinde dolaşması ile kinetik enerjinin elektrik enerjisine dönüştürülmesi ile elektrik elde edilme şeklidir. Bu yöntem son zamanlarda daha çok tercih edilmeye başlanmıştır, çünkü gelgit barajları ile karşılaştırıldığında düşük maliyeti ve çevresel etkisi diğer üretim şekillerinden çok daha düşüktür.

Gelgit barajları: Bu barajlar ile iki uç arasındaki yükseklik farkından kaynaklanan potansiyel enerjinin, elektrik enerjisine dönüştürülmesi sonucu elektrik elde edilir. Bu barajlar genellikle gelgit olayından etkilenen geniş ırmak ağızlarına kurulmaktadır. Yüksek miktarda yapısal altyapı istemesi, dünya çapında bu alanların az miktarda bulunması ve çevresel sebeplerden kaynaklı problemleri vardır.

Dinamik gelgit gücü: Dinamik gelgit gücü teorik olarak, gelgit dalgalarından potansiyel ve kinetik enerjinin bileşimi aracılığıyla elektrik üretilmesidir. Kıyı şeridinden denizin veya okyanusun içine uzanan, alanı kapatmadan 30-50 km arasında bir baraj şeklinde tasarlanmıştır. Dinamik gelgit barajlarında iki uç arasında en az 2-3 metre mesafe yaratmaktadır. Sığ sahil şeritlerinde İngiltere, Çin ve Kore'de olduğu gibi sahile paralel salınımlı gelgit akımları da kullanılmaktadır. Her bir barajdan teorik olarak 6 ile 15 GW arasında elektrik üretilmektedir.

Ağustos 2010 yılında dünyada kurulmuş gelgit santrallerine bakıldığında 240 MW kapasiteli Fransa'daki 'Rance Gelgit Santrali' gelgit enerjisi ile en yüksek üretimi yapmaktadır. Fransa'daki Rance Gelgit Santrali'ni 20 MW'lık Kanada'daki 'Annapolis Royal Üretim İstasyonu' ve 3.2 MW kapasiteli Çin'deki 'Jiangxia Gelgit Sanrali' gelmektedir. 254 MW'lık 'Sihwa Gölü Gelgit Santrali' halen yapım aşamasındadır.

Bu gelecek vaat eden elektrik üretim teknolojisinin geliştirilmeye devam etmesi ve gelecek vaat etmesinden dolayı özellikle okyanusa kıyısı olan ülkelerde geleceğin temiz enerji kaynağı olarak görülmektedir. Teknolojinin gelişmesi ve bu alandaki yatırımların artması ile temiz enerjili günlere geçilmesine bir adım daha yaklaşılmaktadır.

Mümin ÇENTEZ