A) Genel Bilgiler

 

Lisansız Elektrik Üretimi nedir?

Yalnızca kendi ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla;
- Kojenerasyon Tesisi
-Mikro Kojenerasyon Tesisi
-Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı kurulu gücü azami 500 kW olan üretim tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler şirket kurma ve lisans alma yükümlüğünden muaftır. 

Kimler Lisansız Elektrik Üretim tesisi kurabilir?

Elektrik abonesi olan herkes (her gerçek veya tüzel kişi) lisanssız elektrik üretim tesisi kurabilir. Bu kişilerin kendi adlarına en az bir tüketim tesisi, yani aboneliği bulunması gerekir. Aboneliği olmayan kişiler, lisanssız elektrik üretim tesisi kuramaz. Gerçek ya da tüzel kişi olmayan aboneler (apartman yönetimi gibi) lisanssız elektrik üretim tesisi kuramaz.

Lisansız Elektrik Üretim Tesisi kurmak için nereye başvurulabilir?

Lisanssız elektrik üretim tesisi hidrolik kaynaklara dayalı olarak kurulmak isteniyorsa tesisin kurulacağı yer il özel idaresine, diğer kaynaklar kullanılacaksa tesisin kurulacağı yer dağıtım şirketine yapılacaktır.

Lisansız Elektrik Üretim Tesisi kurmak için hangi belgeler gereklidir?

Bu konu Tebliğ'in 8. maddesinde açıklanmıştır. Hidrolik kaynaklara dayalı başvuru yapacak kişiler birinci fıkrada (8.1) belirlenen belgelerle dördüncü fıkrada (8.4) atıf yapılan yönetmelikte öngörülecek belgeleri, diğer kaynaklara dayalı başvuru yapacak kişiler ikinci fıkrada (8.2) belirlenen belgeleri temin ederek başvuru yapacaktır. Ayrıca her bir başvuruda başvuru ücretinin de yatırılması gerekmektedir.

8. maddeye ulaşmak için tıklayınız.

Lisansız Elektrik Üretim tesisi kurulması için devlet teşvikleri nelerdir?

Lisanssız elektrik üretim tesisleri Yönetmelik ve Tebliğ kapsamına göre kurulmakta ve bu tesisleri kuran kişiler bu tesislerde kendi ihtiyaçları için elektrik üretmeye yetkili kılınmıştır. Bu kişilerden mikro kojenerasyon tesisi kuran gerçek kişiler ile kojenerasyon tesisi kuran gerçek ve tüzel kişiler elektriği sadece kendi ihtiyaçları için üretebilecektir. Mikro kojenerasyon tesisi kuran kişilerle yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı tesis kuran gerçek ve tüzel kişilerin ihtiyaçlarından fazla ürettikleri elektrik 10 yıl süreyle perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketi vasıtasıyla YEK Destekleme Mekanizması kapsamında değerlendirilir. Bu çerçevede, yenilenebilir enerji kaynakları için YEK Kanununa ekli I sayılı Cetvelde kaynak bazında öngörülen fiyat, mikro kojenerasyon tesisi kuran tüzel kişiler için aynı cetveldeki en düşük fiyat uygulanır. Yani devlet sadece sistemin işleyişinin garantisini vermektedir alım-satım garantisi vermemektedir.

Başvuru ücreti ne kadardır?

Elektrik Piyasasında Lisanssız Elektrik Üretimine İlişkin Yönetmeliğin 30 uncu maddesinin 3 üncü fıkrası kapsamında 2012 yılı için dağıtım sahibi kişilerce tahsil edilebilecek başvuru bedelinin 250 TL olarak belirlenmesine karar verilmiştir.

Lisansız Elektrik Üretimi tesisi kurmak için yer tahsislerinde ilgili kamu kurum ve kuruluşlarının EPDK’nın onayını alması gerekli midir?

Lisanssız elektrik üretimi tesisleri için tesisin kurulacağı yerin ilgili mevzuatına göre edinilmesi gerekir; yani ilgisine göre orman mevzuatı, mera mevzuatı, milli emlak mevzuatı çerçevesinde izin alınması gerekmektedir. Lisanssız üretim tesisleri kurulması için Kurumca(EPDK) kamulaştırma yapılamamaktadır. Kurum(EPDK) tesis yeri edinimlerine de müdahil olmamaktadır. Bu edinimde yetki ve sorumluluk ilgili mevzuatı uygulamakla görevli ve yetkili kamu kurum ve kuruluşlarındadır. Söz konusu mevzuatın uygulanmasında, Kuruma açıkça yetki verilen istisna haller hariç, Kuruma başvuru yapılması veya olurunun alınması söz konusu olmamaktadır.
 

Bir kişi birden fazla tesis kurabilir mi?

Bir gerçek ya da tüzel kişinin birden fazla dağıtım bölgesinde aboneliği olabilir. Bu çerçevede ilgili kişi her dağıtım bölgesinde her bir aboneliği için lisans almadan elektrik üretim tesisi kurabilir. Bu tesislerin yenilenebilir enerji kaynaklarından birine dayalı olması halinde 500 kWe kurulu güç sınırı, mikro kojenerasyon olması halinde de 50 kWe kurulu güç sınırı vardır.
 

Mikro kojenerasyon tesisi lisans almadan kurulabilir mi? Kurulursa güç sınırı nedir?

Evet, kurulabilir bu durumda güç sınırı 50 kW’dır.
 

B) Üretilen Elektriğin Satılması

 

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulan üretim tesislerinde ihtiyaç fazlası elektrik kime nasıl satılabilir? Bu konuda herhangi bir sınır var mıdır?

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulacak elektrik üretim tesislerinden üretilen elektriğin ihtiyaç fazlası kısmı tesisin kurulduğu bölgede görevli perakende satış lisansı sahibi dağıtım şirketi aracılığıyla YEK Destekleme Mekanizması kapsamında değerlendirilmektedir. Bir satış kısıdı yoktur. Ancak abonelik çerçevesinde üretim tesisi ile ilişkilendirilen tüketim tesisinde sürekli bir tüketimin olması gerekir. YEK destekleme mekanizması TEİAŞ tarafından işletilen piyasa bazlı bir satın alma mekanizması olup elektriği devlet satın almamakta ancak devlet sistemin işleyişini garanti altına almaktadır.

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulan üretim tesislerinde ihtiyaç fazlası elektrik hangi fiyattan kaç yıl süreyle satılabilir?

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulan elektrik üretim tesislerinden üretilen elektriğin ihtiyaç fazlası kısmı YEK Kanununa ekli I sayılı Cetvelden 10 yıl süreyle satın alınacaktır. 10 yıl sonra ne olacağı ilgili kanun hükümlerinde yapılacak düzenlemeyi müteakip açıklığa kavuşacaktır.

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı olarak kurulan elektrik üretim tesislerinden üretilen elektriğin ihtiyaç fazlası kısmı YEK Kanununa ekli 2 sayılı Cetvelden yararlanılabilir mi? Yararlanabilirse ne kadar süreyle hangi tarihten itibaren yararlanılabilir? 

Yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı lisanssız elektrik üretim tesisleri YEK Kanununa ekli II sayılı Cetvelde öngörülen yerli aksam destek bedeli ödemesinden 5 yıl süreyle yararlanabilir. Bu yararlanma tesisin işletmeye girdiği tarihten başlayacaktır.
 

Kojenerasyon tesisi kurulması halinde üretilen elektrik kimlere satılabilir?

Lisanssız kurulacak kojenerasyon tesislerinden üretilecek ihtiyaç fazlası enerji satılamaz. Bu tesisler sadece tesisi kuran kişinin elektrik ihtiyacını karşılamak için kurulabilir. Bu tesislerde üretilen elektrik enerjisinin ihtiyaç fazlası kısmı sisteme verilemez, gün öncesi ve dengeleme güç piyasalarında satılamaz, bir başka kişiye satılamaz.

Lisans almaksızın mikro- kojenerasyon sistemi kuran tesisler ürettiği elektriği kimlere nasıl satabilirler?

Lisanssız mikro kojenerasyon tesisi kuran kişilerden gerçek kişiler ihtiyaçlarından fazla ürettikleri elektrik enerjisini sisteme veremez veya bir başka kişiye satamazlar. Ancak lisanssız elektrik üretim tesisi kuran tüzel kişilerin (şirketler, dernekler, vakıflar gibi) ihtiyaçlarından fazla ürettikleri elektrik enerjisi YEK Destekleme Mekanizması kapsamında değerlendirilir, piyasada ikili anlaşmalar ile veya gün öncesi veya dengeleme güç piyasalarında satılamaz.

Lisans almaksızın mikro- kojenerasyon sistemi kuran tesisler YEK kanuna ekli 2 sayılı cetvelden faydalanabilir mi?

Bu tesisler 2 sayılı cetveldeki teşviklerden faydalanamazlar.

Lisansız üretim tesislerinde sisteme verilen enerjiyle sistemden çekilen enerji nasıl mahsuplaşacak?

Lisanssız üretim tesislerinde üretilerek sisteme verilecek ihtiyaç fazlası enerjinin mahsubu üretim tesisinin tüketim tesisi ile (a) aynı yerde olması veya (b) aynı yerde olmaması halinde farklı olacaktır. (a) Üretim tesisi tüketim tesisi ile aynı yerde kurulu ise sisteme verilen ihtiyaç fazlası enerji çift taraflı ölçüm yapan sayaç vasıtasıyla günlük olarak ölçüleceğinden günlük tüketim günlük üretimden (24.00 itibariyle) mahsup edilecek ve sonuçta üretim fazlası varsa (ihtiyaç fazlası enerji) miktar kaynak bazında belirlenmiş destek fiyatının o günkü Merkez Bankası ABD doları döviz alış kuru üzerinden bulunacak sayıyla çarpılarak elde edilen değer üreticinin alacak hanesine yazılır. Örneğin bir gün içinde çatısında güneş enerjisi tesisi kurulu bir evin 60 kWh tüketimi 100 kWh üretimi varsa 40 kWh ihtiyaç fazlası enerji sisteme verilmiştir. Buna göre (40 kWh X 0,133 usd/kWh X 1,83 TL/usd) = 10,66 TL günlük olarak alacak hanesine yazılacaktır. Tersi olursa bu durumda kişi sistemden 40 kWh enerji çekmiş siteme fazladan enerji vermemiştir. Bu 40 kWh enerji için mevcut aboneliği esas alınarak tüketim miktarı tahakkuk ettirilir. Bu işlemler her gün için ayrı ayrı yapılarak sonuçta ay sonundaki alacak ve borç hesabı belirlenir. Bu miktar üzerinden diğer işlemler (dağıtım sistem kullanım bedeli, kayıp kaçak vb) işlemleri yapılır ve işlem sonuçlandırılır. (b) Üretim tesisi tüketim tesisi ile aynı yerde kurulu değilse sisteme verilen enerji ve sistemden çekilen enerji ayrı ayrı kaydedilir. Çekilen enerji verilen enerjiden mahsuplaştırılır ve sonuçta yukarıdaki gibi ya sisteme verilmiş ihtiyaç fazlası enerji ya da sistemden çekilmiş enerji sonucuna ulaşılır ve bu miktar için yukarıda açıklanan işlemden uygun olanı yapılır. Ancak bu durumda diğer işlemler (dağıtım sistem kullanım bedeli, kayıp kaçak vb) hem sistemden çekilen hem de sisteme verilen enerji için ayrı ayrı yapılır ve işlem sonuçlandırılır.

Rüzgar ve güneş kaynaklarına dayalı lisansız üretim tesislerinde ölçüm zorunluluğu var mıdır?

Hayır, herhangi bir ölçüm zorunluluğu yoktur.
 

C) Örnek Uygulamalar

Fabrika bahçesinde rüzgar enerjisi tesisi kurulması

Lisanssız elektrik üretim mevzuatından yararlanmak isteyen bir fabrika sahibi fabrikasının bahçesine rüzgar türbini kurabileceğini değerlendirmiş ve kurmuş olsun. Büyüklük ve diğer faktörler dikkate alınarak 500 kW gücünde bir tesis kurulduğunu varsayalım.
Söz konusu tesis en basit şekilde bir saatte %30 kapasite ile çalıştığı varsayımı altında 500 x %30 =150 kWh elektrik üretir. Bu tesisin o gün içinde 8 saat çalıştığını varsayalım. 150 x 8 = 1200 kWh enerji üretir. Bu gün içinde fabrikada 3000 kWh elektrik tüketilirse 1200-3000= -1800 kWh sistemden enerji çekmiş olur. Ertesi gün rüzgarın daha az ve daha verimsiz estiğini düşünelim. Bu durumda tesis bir saatte 500 x %20 = 100 kWh elektrik üretir ve bu üretimin 4 saat sürdüğünü düşünürsek 100 x 4 = 400 kWh elektrik enerjisi üretilmiş olur. Bu gün içinde de fabrikada 3000 kWh enerji tüketilmiş olsun. Bu durumda 400-3000 = -2600 kWh elektrik enerjisi sitemden çekilmiş olur. 

1.gün: 500 x %30 x 8 = 1200-3000 = 1800 kWh sistemden çekilen enerji.
2.gün: 500 x %20 x 4 = 400-3000 = -2600 kWh sistemden çekilen enerji.

İhtiyaç fazlası üretim olmadığı için (rüzgar enerjisi için destek bedeli 7,3 ABD dolar cent) sanayi/fabrika abonelik bedelinin 21 krş/kW olduğu dikkate alınarak ilgilinin faturası ve ne kadar tasarruf ettiğini hesaplayabiliriz. Önce faturasını sonra tasarruf miktarını hesaplayalım. Buna göre;

1.gün durumu: 1800 kWh x 21 krş = 378 TL (15 gün sürdüğünü düşünelim) 378 x 15 =5670 TL
2.gün durumu: 2600 kWh x 21 krş = 546 TL (15 gün sürdüğünü düşünelim) 546 x 15 = 8190 TL.

Her ikisini toplayıp aylık enerji bedelini bulalım; 5670 + 8190 = 13860 TL aylık enerji bedeli ödemesi yapılacak ve buna dskb ve diğer bedeller de ilave edilerek fatura tanzim edilecek.

Tasarruf miktarını hesaplamak istersek;
1.gün durumu: 1200 kWh x 21 krş = 252 TL (15 gün sürdüğünü varsaydık) 252 x 15 = 3780 TL
2.gün durumu: 400 kWh x 21 krş = 84 TL (15 gün sürdüğünü varsaydık) 84 x 15 = 1260 TL
3780 + 1260 = 5040 TL enerji bedeli ile bu bedel için hesaplanacak dskb ve diğer bedellerden tasarruf edilmiş olacaktır.

Kişi bu elektriği tüketmeyip sisteme verseydi ne kadar destek ödemesi alırdı?
(1200 x 15= 18000) + (400 x 15 = 6000) ise 18000 + 6000 = 24.000 x 0,073 usd/kWh X 1,85 TL/usd = 3241 TL dağıtım sistem kullanım bedeli ve diğer bedel kesintileri hariç olmak üzere aylık destek bedeli alırdı.

Sonuç olarak; bu kişinin
-         Fizibilite, yatırım ve işletme maliyetleri ihmal edilmek kaydıyla
-         13.860 TL fatura ödemesi yapılacağı (dskb ve diğer yükümlülükler hariç) ,
-         5040 TL elektrik faturası ödemekten muaf kaldığı  (dskb ve diğer yükümlülükler hariç)
sonucuna ulaşılabilir.
 

Evin çatısında küçük ölçekli güneş enerjisi tesisi kurulması

Lisanssız elektrik üretim mevzuatından yararlanmak isteyen bir kişi 150 m2 evinin çatısının yaklaşık 105 m2’sinin güneşe baktığını, bu kısma güneş enerjisi tesisi kurulabileceği sonucuna ulaşmıştır. 1 kW için 7 m2 yer gerektiği varsayımı altında 15 kw gücünde fotovoltaik güneş paneli kullanılarak güneş enerjisi tesisi kurulabileceği sonucuna ulaşılmıştır.
Tesisin kurulup işletmeye alındığını varsayalım.

Tesisin bir gün içinde 7 saat ışınım aldığını düşünürsek bir gün içinde tesiste 7x15 kW= 105 kWh elektrik enerjisi üretilebileceği sonucuna ulaşılır. Bir gün içinde evin 10 kWh enerji tükettiği varsayılırsa o gün için 105-10=95 kWh sisteme ihtiyaç fazlası enerji verilmiş demektir. Bir sonraki gün havanın bulutlu olduğu ve ışınımın az olduğunu varsayalım. Buna göre güneş 4 saat ışınırsa tesis 4x15= 60 kWh elektrik üretir. Gün içinde elektrik tüketiminin arttığını ve toplam 15 kWh enerji tüketildiğini düşünelim. Bu durumda 60-15=45 kWh sisteme ihtiyaç fazlası enerji verilmiş olur.

Buna göre iki gün için güneş enerjisi için ödenen 13.3 ABD dolar cent destek bedeli ödemesi üzerinden destekleme bedelini hesaplayalım:

1.gün: 95 kWh x 0,133 usd/kWh x 1,85 TL/usd = 23,37 TL
2.gün: 45 kWh x 0,133 usd/kWh x 1,85 TL/usd = 11,07 TL

Her iki bedelden dağıtım sistem kullanım bedeli (dskb) ve diğer bedeller düşülerek kişinin alacak hesabına kaydı yapılacaktır. Her iki durumunda 15’er gün sürdüğünü düşünelim. 
(15 x 95 = 1425)  + (15 x 45 = 675 ) = 2100 x 0,133 x 1,85 =  516,70 TL (dskb ve diğer bedeller hariç) 
Bu kişinin 15 gün 10 kWh 15 gün 15 kWh elektrik tükettiği de hesaba katılmalıdır. Bu hesap yapıldığında (15 x 10=150) + ( 15 x 15 = 225) aylık 375 kWh elektrik tükettiği bulunur. Bu kişi tesisi kurmasaydı elektriği abonelik bedeli üzerinden alacaktı. Buna göre 375 x 26 Kuruş= 97,50 TL enerji bedeli ödemesi gerekecekti. Ayrıca bu bedel için dskb ve diğer bedelleri de ödeyecekti. 

Sonuç olarak bu kişinin;
-         Fizibilite, yatırım ve işletme maliyetleri ihmal edilmek kaydıyla
-         516,70 TL destek ödemesi alacağı (dskb ve diğer bedeller kesintileri hariç) ,
-         97,50 TL elektrik faturası ödemekten muaf kaldığı  (dskb ve diğer bedeller ilave edilmeden)
sonucuna ulaşılabilir. 
 
KAYNAK: EPDK