Oto Trafoları |
Elektrikport Akademi

Transformatörler elektrik makineleri arasında hareket etmeyen makine grubundandır. Bu yazımızda hareketsiz elektrik makinelerinden biri olan oto transformatörleri inceleyeceğiz.

A- A+

25.05.2015 tarihli yazı 51982 kez okunmuştur.

Oto Trafoları

Primer sargısının bir kısmının veya tamamının sekonder sargısı olarak da kullanıldığı ve her iki sargısı da aynı manyetik alanın etkisinde kalan trafolara oto trafosu denir.

Normal trafolarda primer ve sekonder olmak üzere iki ayrı sargı bulunur. Oysa oto trafolarında tek bir sargı bulunur. Bu sargı hem primer hem de sekonder görevi yapar. Gerilim dönüşümü bu sargı üzerinden yapılır. Bu nedenle toplamda sarım sayısı azaldığı için bobinden ve işçilikten kazanılmış olur.

Şekil 1: Oto Trafo

Oto Trafoları Özellikleri:

► Akımı ve gerilimi alçaltır veya yükseltir.

► Verimi ölçüsünde güç aktarımı yapar (örneğin; %95, %97 gibi).

► Frekansı değiştirmez.

► Giriş gücü çıkış gücüne yaklaşık olarak eşittir. Yani gücü alçaltıp yükseltmez.

Oto Trafolarının Çalışma Prensibi

Oto trafolarını daha iyi anlamak için iki sargılı normal bir trafodan, oto trafosuna geçişi incelemek daha yararlı olacaktır.

(a)’daki şekilde iki sargılı trafo görülmektedir. Bu trafonun primeri U1, sekonderi ise U2 geriliminde olsun. Trafolarda primer ve sekonder sargılarda sarım başına indüklenen gerilim aynı olduğundan, primer sargı üzerinde, sekonder gerilime eşit gerilim indükleyen (M noktası) işaretlenmiştir.

Şekil 2: İki Sargılı Trafo ve Oto Trafo

Primer sargıdaki M-N noktaları arasındaki indüklenen gerilim, sekonderin m-n noktaları arasındaki gerilimle aynı değerdedir. Böylelikle M-m ile N-n noktaları aynı gerilimde olduklarından birleştirilebilir. Böylece bir sargılı trafo elde edilmiş olur. Bu durumda (b)’de görüldüğü gibi sekonder sargı ortadan kalkmış olur.

►İlginizi Çekebilir: Varyak (Ayarlı Oto Transformatör) Nedir?

Oto Trafolarının Faydaları:

► Oto trafolarının sekonder sargısının olmaması görülmüştü. Bu durum daha az bakır kullanılmasını ve bakır kayıplarının da azalmasını sağlar.

► Demir ve bakırın az kullanılması trafonun hafifliğini ve ucuzluğunu, kayıplarının az olması da verimin yüksekliğini gerçekleştirir.

► Oto transformatörlerinde dönüştürme oran U1/U2 > 2 olursa ortak sargılardaki akım artar. Bu durumda sargı kesiti kalın olacağından daha fazla bakır kullanılır. Buna bağlı olarak sargılarda oluşan bakır kaybı da artar.

► Oto trafolarında tip gücü azaldıkça, manyetik nüve kesiti küçülür. Bunun sonucu nüve için kullanılan demir miktarı azalır. Daha az demir kullanılması ile manyetik nüvede oluşan demir kayıpları da azalır.

Şekil 3: Alçak Gerilim Oto Transformatör

Oto Trafolarının Sakıncaları

► Oto trafolarının kısa devre gerilimleri çok küçük olduğundan (ukn <%1) kısa devre akımları büyük olur. Kısa devre gerilimleri çok zor ayarlandığından paralel bağlanmaları da çok zor olur.

► Oto trafolarının bir tarafında tehlikeli, diğer tarafında tehlikesiz gerilim bulunması, yani giriş ve çıkış gerilimleri arasındaki farkın büyük olması, çok sakıncalıdır.

► Primeri topraklanmış olan oto trafolarında, alçak gerilim uçları ile toprak arasında yüksek gerilim bulunur.

Oto Trafolarının Kullanım Alanları

► Oto trafolarından birçok uç dışarı çıkartılarak çeşitli gerilimler elde edilir. Bu bakımdan oto trafoları bir potansiyometre gibi kullanılabilir,

► Ölçü trafosu olarak kullanılabilir,

► Oto trafoları gerilimi azaltarak asenkron motorlara yol vermede,

► Gerilim yükseltmede,

► Enerji iletim ve dağıtım şebekeleri ile bunlara ait hatlardaki gerilim düşümlerini karşılamakta,

► Çeşitli gerilimlerin elde edilmesinde kullanılabilir.

Kaynak:

►MEGEP