Varistör Nedir?

Birçoğumuz elektronik cihaz ve araçların içini açtığımızda devrelerin üzerinde türlü türlü işaretler, çizgiler ve parçalar görürüz. Bunların en ilginçlerinden birisi de disk şeklinde, iki ayaklı olarak devreye bağlı olan ve eğip bükmeyi sevdiğimiz bir parça olan varistörlerdir. Peki varistörler nedir? Ne işe yararlar ve yapısı nedir? Nerelerde kullanılır? Eğip bükmeyi sevdiğimiz o varistörlerin aslında ne işe yaradıklarını sizler için inceledik.

A- A+

14.08.2014 tarihli yazı 129553 kez okunmuştur.

Varistör Elektronik Devre Elemanları Direnç Telekomünikasyon ElektrikPort Akademi

Varistör Nedir ?

Varistör, doğrusal olmayan bir direnç özelliği gösteren, gerilim kontrollü elektronik devre elemanıdır. Devredeki gerilim dalgalanmalarını söndürmek için kullanılan varistör, ismini “variable resistor” kelime grubundan almıştır. Varistörler, voltaj yükseldiğinde direnci azaltarak veya voltaj düştüğünde direnci artırarak voltaj dalgalanmalarını söndürebilmektedir. Varistörler genellikle devreyi geçici aşırı gerilimlere karşı korumak (yani gerilim dalgalanmalarını söndürmek), böylece devrenin aşırı voltaj değişimlerinden dolayı zarar görmesini engellemek için kullanılmaktadır.

►İlginizi Çekebilir: Elektrik Devre Elemanları: Diyot 1

Varistörün Yapısı

Voltaj duyarlı direnç veya voltaj kontrollü direnç (VDR) olarak da bilinen varistörler, genellikle "Çinko Oksit"ten (ZnO) yapılsa da, Silikon Karpit (SiC) veya Titanyum Dioksit (TiO₂) gibi maddelerin, disk biçiminde preslenmesiyle elde edilebilir. Daha sonra bu disklere bağlantı terminalleri eklenir ve dışı plastik ile kaplanarak varistör, devrede kullanılabilir hale gelir. Diskin yapısındaki maddenin kristalleri arasındaki direncin gerilimden etkilenmesi de, varistöre gerilime duyarlı olma özelliği kazandırır.

►İlginizi Çekebilir: Devre Oluşturmak Hiç Bu Kadar Kolay Olmamıştı | Circuit Scribe

Bir varistör üzerinden kabul ettiği veya kabul ettiğinden fazla bir gerilim geçtiğinde varistör patlayabilir (kısa devre yapabilir). Bu yüzden varistörlerin üzerindeki plastikte belli kodlar bulunmaktadır. Bu kodlara göre maksimum kabul edebileceği gerilimler kontrol edilerek varistörler kullanılmaktadır. İşte bazı varistör kodları ve özellikleri :

Varistör Tipleri

Birçok varistör tipi olsa da en çok kullanılanları, metal oksit varistör ve silikon karpit varistördür. Metal oksit varistörler, çinko oksit tanelerinden oluşan seramik bir kütleden oluşurken bizmut, kobalt ve manganez de içerebilir. Silikon karpit varistörler de silikon karpit tanecikleri ve kristalleri içermektedir. Bu varistörler yoğun olarak yüksek güç ve yüksek voltaj kullanan devrelerde kullanılır.

►İlginizi Çekebilir: Elektrik-Elektronik Mühendisliğinde Bilgisayar Programları

Diğer bir varistör türü olan parafudur ise yüksek gerilim hatları ile toprak arasına bağlanarak yıldırım düştüğüne yıldırımın yüksek akımını alır ve trafo gibi hassas elemanların zarar görmesini engeller. IEC (International Electrotechnical Commission) standartlarına göre varistör, U ile belirtilip aşağıdaki sembol ile gösterilir:

Varistörlerin Kullanıldığı Alanlar

Devreleri aşırı gerilimden ve gerilim dalgalanmasından koruyan varistörler birçok aracın ve elektronik cihazın devresinde kullanılır. Varistörün kullanıldığı bazı alanlar:

► Telekomünikasyon ve diğer iletişim araçları
► Radyo iletişim ekipmanları
► Aşırı gerilim koruyucu uzatma güç kablosunda
► Mikroişlemci koruyucular
► Elektronik ekipman koruyucular
► Kablo TV gerilim koruyucular
► Araç elektronik sistemleri
► Endüstriyel yüksek enerjili AC sistemler