Yangına Karşı Korunmanın Anahtarı |
Kablolar

Hayatımızın her bölümünde yer alan kablolar, bir yangın esnasında birincil ölüm sebebimiz olabilir mi? Acil durum devrelerinde kullanılan kablolar yangınlardan etkilenmezler mi? Yazımızda bu iki önemli soruya yanıt arayacağız.

A- A+

25.05.2013 tarihli yazı 21921 kez okunmuştur.

2M Kablo Kablo PVC Kablo Yangına Dayanıklı Kablo Acil Durum TSE FireCab

Dünyada ve ülkemizde meydana gelen çok sayıda yangında görüldüğü gibi, uygun seçilmediklerinde yangının yayılmasına katkılarından dolayı, kablolar genelde potansiyel bir tehlike kaynağı olarak görülür. Ancak doğru seçim yapılması halinde ise, gözetleme ve uyarı sistemlerini desteklemeleri, acil durum aydınlatmaları, asansörler, duman çekiciler gibi yangınla mücadele ekipmanlarının yangın anındaki fonksiyonlarını yürütebilmeleri için gerekli olan enerjiyi kesintisiz sağlamalarıyla yangına karşı korunmanın anahtarıdırlar.

Yangın, çıktığı ortamın özelliklerine göre çok kısa bir sürede büyüyerek ortamda yayılabilir. Yangın esnasında en önemli konu binadaki insanların süratle tahliyesidir. Topluma açık yapılarda yangın esnasında oluşan ısı, duman, zehirli gazlar nedeniyle öncelikle insan sağlığına sonra da yapıya zarar gelmemesi minimum gerekliliktir. Doğru seçilmiş kablolar, hayati öneme sahip altyapının korunmasında, kısa sürede insanların tahliye edilmesinde ve yangınla mücadelede önemli rol oynamaktadır.

Kablolarda En Çok Kullanılan Malzeme: PVC

Kabloları tehlikeli olmasının en büyük sebebi kullanılan kimyasal maddelerdir. PVC (Polivinil Klorür), kablo yalıtım ve kılıflanmasında en çok kullanılan malzemedir. Ucuzluğu ve kolay uygulanabilir olduğu için tercih edilmektedir. İçerisine konabilen değişik katkı maddeleri ile alev geciktirici özelliği verilse de yangın esnasında yoğun duman ve korozif gaz çıkarmaktadır. Topluma açık yapılarda oluşan bir yangın esnasında PVC esaslı kablo ve yapı malzemelerinin yanması sonucu ortaya çıkan hidrojen klorid (HCL), hidrojen florid (HF) ve hidrojen bromide (HBr) gibi zehirli gazlar insanların birincil ölüm sebebidir. Metal yapı elemanlarını ve elektronik aksamları hızla korozyona uğratır. PVC kablolar, yangın esnasında baş dönmesi ve paniğe neden olabilen yoğun bir duman oluşturur. Bu duman tahmin edileceği gibi; insanların tahliyesini ve itfaiyecilerin kurtarma ve söndürme çalışmalarını zorlaştırır.

Şekil 1: 2M Kablo "FireKab" Bu kablolar alev altında alevi geciktirme, alevi yaymama, alev altında fonksiyon sürdürme özelliklerine sahiptir. Ayrıca duman yoğunluğu ve korosiv gaz testlerinden de geçmiştir.

Kablolarda Olması Gereken Özellikler

Topluma açık yapılarda özellikle yangın güvenliği açısından elektrik tesisatlarında kullanılan kablolar aşağıdaki özellikleri sağlamalıdır:

1- Alev geciktirici özellikte olmalı, yangın kaynağının uzaklaşması veya yangının kaynağının sönmesi durumunda alevlenmiş kablolar kendi kendine sönmelidir.

2- Yangın şartlarında korozif ve zehirli gaz yaymamalıdır. Bu özellik öncelikle insan yaşamı için önemlidir. Ayrıca bu sayede elektrik ve elektronik cihazlarda da korozyona sebep olmazlar.

3- Yangının yayılımını artırmamalı, yangın bir alandan diğerine yayılmamalıdır.

4- Kablolar düşük duman yoğunluğu özelliğine sahip olmalı, öncelikle insanların binadan tahliyesi ve itfaiyecilerin yangın söndürme çalışmaları için duman yoğunluğu yeterli görüş mesafesi sağlayacak minimum seviyede olmalıdır.

Bu özellikleri sağlayan kabloların literatürde bir çok ismi olmasına rağmen genelde HFFR (Halogen free, flame retardant-Halojenden arındırılmış, alev geciktirici) kablo ya da LSOH-FR (Low smoke, zero halogen, flame retardant-Düşük duman,sıfır halojen,alev geciktirici) kablo olarak isimlendirilmektedir.

HFFR (LSOH-FR) Yangına Dayanıklı Kablolar

HFFR (LSOH-FR) kablolar yapıları gereği yapıda ortaya çıkacak bir yangın sırasında alevi geciktirebilirler, zehirli ve korozif gaz yaymazlar, duman yoğunlukları düşüktür. Ancak yalıtımlarının sürekliliğinin devamı gereken elektrik devrelerinde (acil durum emniyet devreleri) kullanılamazlar. Bu devrelerin kabloları ‘HFFR (LSOH-FR) tipi Yangına Dayanıklı Kablo’ olması gerekir. Bu kablolar HFFR(LSOH-FR) kabloların özelliklerini taşırken, yangın şartlarında belli bir süre yalıtımın sürekliliğini sağlayan kablolardır. Ayrıca üzerlerindeki enerji ve sinyali standartlarda ve yönetmeliklerde belirtilen minimum sürelerde taşırlar. HFFR yangına dayanıklı kablolar, topluma açık yapılarda olası bir yangın sırasında insanların can güvenliği, değerli eşya ve cihazların korunması ve yangına müdahalenin kolaylaştırılması için mutlaka çalışması gereken sistem ve cihazlara (acil durum emniyet devreleri) enerji temin eden kablolardır.

Şekil 2: 2M Kablo Yangına Dayanıklı Kablolar. Alev Bariyeri olarak cam elyaf bant kullanılmaktadır.

HFFR(LSOH-FR) YANGINA DAYANIKLI KABLOLARIN
ÖNCELİKLE KULLANILMASI GEREKEN YAPILAR

► Hastaneler
► Okullar
► Alışveriş merkezleri
► Sinema ve tiyatro salonları
► Metro ve karayolu tünelleri
► Hava alanı terminal binaları
► Oteller
► Yüksek binalar
► Toplu konutlar

HFFR(LSOH-FR) YANGINA DAYANIKLI KABLOLARIN
KULLANILDIĞI ACİL DURUM EMNİYET DEVRELERİ

-Yangın ihbar ve alarm sistemleri
-Acil durum aydınlatma sistemleri
-Acil anons sistemleri
-Yangın suyu sistemleri
-Yangın kaçış yolu aydınlatması
-Pozitif basınçlandırma fanları
-Duman ve ısı egzost fanları
-İtfaiyeci asansörler
-Tahliye amaçlı asansörler

Yangına Dayanıklı Kabloların Yangın Performans Test Standartları

1- Yalıtılmış tek iletken veya kablo için düşey alev yayılmasına karşı dayanıklılık deneyi
IEC 60332-1/TS EN 50265-2-1
2- Düşey olarak monte edilmiş, demetlenmiş teller veya kablolarda düşey alev yayılımı deneyi.
IEC 60332-3-24/TS EN 50266-2-4
3- Belirtilen şartlarda yanan kabloların duman yoğunluğunun ölçülmesi.
IEC 61034-2/TS EN 61034-2
4- Kabloların yanması sonucu ortaya çıkan halojen asit gazı miktarının tayini.
IEC 60754-1/TS EN 50267-2-1
5- Kabloların yanması sırasında açığa çıkan gazlara uygulanan deney, pH ve iletkenliğin ölçülmesi, çıkan gazların asitlik derecesinin ölçülmesi
IEC 60754-2/TS EN 50267-2-2
6- Acil durum emniyet devrelerinde kullanılan korumasız küçük boyutlu (20mm’den küçük çaplı) kabloların yangına karşı dayanıklılık testi. (Mekanik şoklu devre bütünlüğü)
TS EN 50200
7- Acil durum emniyet devrelerinde kullanılan korumasız büyük boyutlu (20mm’den büyük çaplı) enerji ve kumanda kablolarının yangına direnç testi (Mekanik şoklu devre bütünlüğü)
IEC 60331-12/IEC 60331-31/TS EN 50362

Görüldüğü gibi Türk Standartları Enstitüsü (TSE) kabloların yangına karşı dayanıklılığını test etmek için gerekli uluslararası standartları yayınlamıştır. Ancak bu kabloların üretim standartlarının da olması gerekmektedir. Şu andaki uygulama; mevcut kablo üretim standartlarından yararlanılıp, yangına dayanıklılığı geliştirilmiş malzemeler kullanılarak bu kablolar üretilmektedir.

Yapı Malzemeleri Yönetmeliği

AB Teknik Mevzuatı çerçevesinde yayınlanan ve Türkiye tarafından da Yapı Malzemeleri Yönetmeliği (89/106 EEC) olarak kabul edilen AB direktifi 08.09.2002 tarih ve 24870 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.18.02.2006 tarih ve 26084 sayılı Resmi Gazete ’de yayımlanan değişiklik ile, yönetmelik 01.01.2007 tarihinde zorunlu olarak yürürlüğe girmiştir.Bu yönetmeliğin 6 tane temel gereği vardır. Temel gereklerden biriside yangın durumunda emniyettir. Yangın durumunda emniyet temel gereğinde elektrik tesisatı ile ilgili madde aşağıdaki gibidir:

Madde 67: Binalarda kurulan elektrik tesisatı, kaçış yolları aydınlatması, yangın algılama ve uyarı sistemleri, yangın veya benzeri bir acil durumda, binada bulunanlara zarar vermeyecek, panik çıkmasını önleyecek ve binanın emniyetli bir şekilde boşaltılmasını sağlayacak, güvenli bir ortamı oluşturacak şekilde tasarlanacak, tesis edilecek ve çalışır durumda tutulacaklardır. Bu kısımda belirtilen gereksinimler asgari gereksinimler olup, daha üstün nitelikli ve daha yüksek performanslı tesisat ve sistemlerin kullanılmasına engel oluşturmaz.
Her türlü elektrik tesisatı, kaçış yolları aydınlatması, acil durum aydınlatma ve yönlendirmesi ve yangın algılama ve uyarı sistemleri, ilgili TSE standartlarına ve tesisat yönetmeliklerine uygun olarak tasarlanacak, tesis edilecek ve onaylanacaktır. Bu tesisat ve sistemlerde kullanılacak her türlü cihaz ve kablolar, TSE veya TSE tarafından eşdeğerliği kabul edilen standart veya kalite belgesine sahip olacaklardır.

Madde 68-c):Yalıtım Malzemeleri: Endüstriyel ve depolama amaçlı binalar dışındaki, sağlık hizmeti amaçlı yapılarda ve kullanıcı yükü 1000'den fazla olan bütün yapılarda, 100 ve daha fazla odalı oteller, moteller ve yatakhanelerde, bütün penceresiz yapılar ve yeraltındaki yapılarda, bütün yüksek binalarda; kuvvetli akım besleme ve dağıtım kabloları ve aydınlatma tesisatı kabloları, kullanılacak kablo ve bus-bar gibi her türlü akım taşıyıcılarda yalıtım amacıyla kullanılan malzemeler, halojenden arındırılmış, yangına maruz kaldığında herhangi bir zehirleyici gaz üretmeyen nitelikte malzemeler olacaktır.

Madde 83: Bir yangın esnasında uzun süre çalışır durumda kalması gereken;
a) Yangın kontrol panellerinden, sesli ve ışıklı alarm cihazlarına, sesli tahliye sistemi amplifikatör ve hoparlörlerine, acil durum kontrol cihazlarına giden sinyal ve besleme kabloları,
b) İtfaiye ve yangın mücadele ekiplerine haber verme için kullanılan kabloların bina içerisinde kalan kısımları,
c) Ana yangın kontrol paneli ile tali yangın kontrol panelleri ve tekrarlayıcı panellerin birbirleri arasındaki haberleşme ve besleme kabloları,
d) Tüm yangın kontrol panelleri ve tekrarlayıcı panellere enerji sağlayan besleme kabloları, yangına karşı en az 60 dakika dayanabilecek özellikte olacaklardır.
Kademeli tahliye uygulanan binalarda olduğu gibi özel durumlarda, yangına daha uzun süre dayanabilecek kablolar gerekli görülebilir.

Türkiye de Yangına dayanıklı kabloların test standartları ve terminolojisi açısından 2007 yılı başına kadar bir karmaşa vardı. 2007 yılı başında yapı malzemeleri yönetmeliğinin (89/106/EEC) mecburi yürürlüğe girmesi ile kablo seçimi konusundaki belirsizliklerde ortadan kalkmaya başlamıştır.

Sonuç olarak etrafımızı saran yüzlerce kablo bizim hayatımızı kurtarabilir veya hayatımızın sonlanmasına sebep olabilir. Doğru kablo seçimlerinin yapılması ve standartlara göre uygulanması ile birçok insan ölümü ile sonuçlanan felaketlerin önüne geçilebilir.