Ülkemizde üniversitelerin kurulması ve gelişmesi konusunu incelediğimizde, üniversite kavramının Cumhuriyet dönemi öncesi ve sonrasında kesin olarak farklı şekilde algılandığını açıkça görmekteyiz. Hatta Cumhuriyet sonrası dönemde günümüze gelinceye dek üniversitelerin değişik anlayışlar içinde kurulduğu ve geliştiği dikkati çekmektedir.

 Cumhurbaşkanı Mustafa Kemal Atatürk'ün İstanbul Üniversitesi ziyareti, 2 Temmuz 1933

Osmanlı döneminde ve Cumhuriyet' ten sonraki on yılda ülkemizdeki tek yükseköğretim kurumu olan Darülfünun, inkilâpçı bir değişim gösteren toplumda tutucu bir karakter taşıyordu. O dönemde yönetimde bulunan politikacı ve bilim adamları Darülfünun'da yeterince düşünmeyen, sorgulamayan ve eleştirmeyen insanlar yetiştirildiği, bu kurumun ülke sorunlarına tamamen duyarsız kaldığı düşüncesindeydiler. Bizzat Atatürk'ün isteğiyle, Türkiye'ye çağrılan İsviçreli Profesör Albert Malche'in verdiği rapor doğrultusunda yükseköğretim sistemimizdeki ilk üniversite reformu yapılmıştır. 1863’te eğitime başlayan Darülfünun (Fenler evi) kendinden bekleneni verememiştir. Atatürk’ün kararıyla 31 Temmuz 1933 yılında İstanbul Üniversitesi açılmıştır

 

İstanbul Üniversitesinden bir görünüş

Üniversitenin kurulmasıyla, Atatürk devrimlerini benimseyen yeni kuşaklar yetiştirmek ve çağdaş uygarlık düzeyine ulaşmak için önemli bir adım atılmıştır.  Atatürk, üniversite reformunun getirdiği yenilikleri şöyle özetlemektedir:

1. İlmi ve idari özerklik sağlanmıştır.
2. Akademik kariyer, kanunla düzenlenmiştir.
3. Üniversitelerin, katma bütçe ile idaresi sağlanmıştır.
4. Bütçeleri, eskisi ile kıyaslanmayacak bir seviyeye ulaştırılmıştır.
5. Her dalda öğretim elemanı yetişmiştir.
6. Öğretim ve araştırma araçları arttırılmıştır.

İstanbul Üniversitesine Dönüştürülürken

Atatürk, İstanbul Üniversitesi'nin açılışı dolayısıyla kendisine çekilen telgrafa şu karşılığı vermiştir: ‘Üniversitenin açılışından çok sevinç duydum. Bu yüksek ilim ocağında değerli profesörlerin elinde Türk çocuğunun müstesna zeka ve eşsiz kabiliyetinin çok büyük inkişaflara mahzar olacağından eminim. Hepinize başarılar dilerim.’

1877-78 Osmanlı-Rus savaşından sonra, Türk olmayan milletlerin Osmanlı İmparatorluğu'ndan ayrılması üzerine, II. Abdülhamid Türklerin yetişmesine önem vererek birtakım yüksek okullar açtırdı. Bu arada Hendese-i Mülkiye Mektebini kurarken, bu sivil mühendislik okulunun askeri idareye bağlanmasını sağladı ve okulun kuruluşunda devletin her türlü fedakârlık yaparak ülkeye gerekli sivil teknik elemanın yetişmesini sağlamaya çalıştı.

II. Abdülhamid

3 Kasım 1883 yılında Hendese-i Mülkiye Mektebi açılarak Mühendishane çağdaş duruma geldi. Hendese-i mülkiye binası ise 29.10.1884'te törenle açıldı. Genellikle inşaat mühendisliği üzerinde duran bu okul da askeri bir görünümdeydi. Öğretmenlerin çoğu subaylardan oluşuyordu. 1909 yılına kadar askeri okul statüsünde kalan bu okul daha sonra "Mühendis Mektebi" adını alarak sivil bir yönetime kavuştu. "Turuk ve Maabir Şubesi"nin yanına mimari ve makina mühendisliği şubeleri açılmak istendi; birincisi başarıldı, ikincisi başarılamadı.

Mühendishane-i Berri-i Hümâyûn

Cumhuriyetten sonra mühendis yetiştirme alanında Yüksek Teknik Okulları, Mühendislik-Mimarlık Akademileri, Fen Ziraat Fakülteleri ve Teknik Üniversiteler çalışmalarda bulunmaktaydı.  İstanbul Teknik Üniversitesi, 1773 yılında Mühendishane-i Bahrî-i Hümâyûn adıyla kurulmuş ve Cumhuriyet tarihimizde Mühendislik Fakültesi bakımdan ilk üniversitemizdir.  Bünyesindeki 13 fakülte, 39 bölüm ve 6 enstitü ile akademik etkinliklerini günümüzde de sürdürmektedir.
 

Hendese-i Mülkiyenin ilk mezunları


► İlginizi Çekebilir: Elektrik Elektronik Mühendisliğinde  Dünyanın En iyi 10 Üniversitesi

 

Üniversitelerimiz Ulu önderimiz M. Kemal ATATÜRK'ümüzün istediği çağdaş muasır devletler seviyesine ulaşmamız için önemli kuruluşlardır. Son zamanlarda üniversitelerimiz bilime katkı konusunda başarı merdivenlerini hızla tırmansa da üniversitelerimiz topluma daha çok dönük olmamaları ve kendilerini daha çabuk yenileyememeleri nedeniyle toplumumuzun ihtiyaçlarına gerekli cevap veremedikleri düşünülüyor. 91 yıllık medeniyetimizi kuran Ulu önder Mustafa Kemal ATATÜRK ve bütün şehitlerimizi saygıyla anıyoruz.
 

Çanakkale Harbinden Bir Resim