Krize karşı en büyük dalgakıran enerji sektörü yatırımları

2008'de taahhüt edilen 500 büyük yatırım içinde enerjinin payı yüzde 32'ye çıktı. Bu oran 2007'de yüzde 15'ti. Yine en büyük 10 yatırımın 7'si enerji olacak. Buna karşın toplam yatırımlar 2007'ye göre 2008'de yüzde 16 gerileyerek 21.5 milyar lirada kaldı.

Aylık ekonomi dergisi Turkishtime'ın Şubat 2009 sayısında yayımlanan "Yatırım 500" araştırması, hangi sektörlerin kriz dönemini aşmakta daha büyük rol oynayacağını ve 2.5 milyona ulaşan işsizler ordusunun nerelerde istihdam şansı bulacağını gösteren verileri ortaya koydu.





Yatırımlar geriledi


Araştırmaya göre, 2007 yılında "Yatırım 500" listesinin toplam yatırım miktarı 24.9 milyar lira olarak gerçekleşirken, 2008 yılındaki toplam rakamı 21.5 milyar lirada kaldı. Yaklaşık 4 milyar lira gerileyen yatırımlar ile birlikte istihdam rakamlarında da ibre aşağı yönlü bir grafik izledi. Geçtiğimiz yıl ilk 500 yatırımı gerçekleştiren firmalar 83 bin kişilik istihdam yaratacağı öngörüsünde bulunurken, bu yıl ilk 500 firmanın taahhüt ettiği istihdam sayısı yüzde 30'luk kayıpla 51 bin kişiyi ancak buldu.

Geçtiğimiz yıllarda olduğu gibi enerji sektörü yine en büyük yatırımları gerçekleştiren sektör durumunda. 500 firmalık listenin ilk 10 sırasındaki şirketlerin 7 tanesi enerji sektörüne yatırım yapacak. Geçtiğimiz yıllarda başta Dünya Bankası olmak üzere, birçok raporda Türkiye'de enerji arzında açık olacağı yönünde tahminler vardı. Hem bu sebepten hem de enerji piyasasının serbestleşmesi sürecinde faaliyet lisanslarının dağıtımının artmasından dolayı son iki yıldır enerji sektörü en büyük yatırımcı sektör konumunda. Reel sektörü halen inşaat, tekstil, otomotiv gibi lokomotif sektörler sırtlasa da, deniz taşımacılığındaki artan yatırımlar önümüzdeki dönemde bu sektörün ekonomiden alacağı payın büyüyeceğine işaret ediyor. Öte yandan 2007 yılında 3.6 milyar lira yatırım öngörerek en büyük 10 yatırımcı sektör arasına giren telekom sektörünün 2008 yılında bu ölçekte bir yatırım tutarına ulaşamadığı görülüyor.





İmalatta düşüş hızlı


Hazine Müsteşarlığı'nın yatırım teşvik belgelerinden hareket yapılan araştırmada ilk 11 aylık analizler oldukça çarpıcı. 2005 yılında 18 milyar lira olan sabit yatırımların toplamı 2008 yılı rakamlarında 25 milyar lira gözükse de, yatırımlardaki artış miktarının yıllar itibariyle azaldığı anlaşılıyor. 2006 yılında yüzde 22 artan yatırımların, 2008'deki artışı sadece yüzde 1 olarak gerçekleşti. Beş ana sektör içerisinde bulunan imalat sanayiinin yıldan yıla azalan payı, enerji sektörü rakamlarına artış olarak yansıdı. İmalat sanayinde 2008'in ilk 11 ayında 9.3 milyar lira yatırım yapılırken, enerjideki yatırım 7.9 milyar lira oldu. 2005 yılında yatırımların yüzde 54'ü imalat sanayinden oluşurken, 2008'deki pay yüzde 37'ye geriledi.

Enerji sektöründe ise durum tam aksi yönde gelişti. 2005 yılında enerji sektörü yatırımlarının yüzde 7 olan payı, 2006'da yüzde 8'e, 2007'de yüzde 15'e, 2008'de ise yüzde 32'ye kadar yükseldi. Bu iki sektörün rakamlarına paralel olarak firmaların makine ithalatlarında da belirgin değişiklikler var. 2005 yılında imalat sektöründeki yüzde 66'lık ithal makine payı 2008'de yüzde 45'e geriledi. Enerji sektöründe ise bu rakam 2005'teki yüzde 9'dan yüzde 31'e yükseldi. Tarım madencilik ve hizmet sektörlerinin paylarında ise neredeyse hiç değişiklik olmadı.





İçdaş zirveye çıktı


"2008 Yatırım 500" listesinin ilk sırasında İçdaş Elektrik bulunuyor. Çanakkale'ye 3 enerji projesi için toplam 1.1 milyar lira yatırımı öngören İçdaş, bin 80 kişilik istihdam hedefliyor. İkinci sırada ise TCDD var. Kurum hızlı tren projeleri ile Türkiye'nin ulaştırma alanında en büyük yatırımlarını hayata geçirmeye hazırlanıyor. 32 adet banliyö treni, 10 adet hızlı tren alımı gerçekleştirecek olan TCDD, 816 milyon liralık yatırım ve 312 kişilik istihdam planı ile listenin ikinci sırasında yer alıyor. Naksan Holding'in iştiraki olan Adularya Enerji de listenin en büyük yatırımlarından birini gerçekleştiriyor. Eskişehir'de 1 milyon 830 bin MWH'lik enerji üretecek şirket, 560 milyon lira yatırım yapacak ve 100 kişiye iş imkânı sağlayacak.

Kaynak: Referans