Neden enerji stratejisi?

Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneğinin (TÜSİAD) "Türkiye Enerji Stratejisi Dizisi No:1-2-3" başlıklı raporların tanıtımı dolayısıyla düzenlenen "Elektrik Enerjisi Stratejisi Değerlendirmeleri" seminerinde, elektrik enerjisi sektörü tartışıldı.

Seminerde, sunumda yer alan alan şu bilgilere yer verildi:

Sunum Planı





- Neden Enerji Stratejisi Dizisi?


- Çalışma Kapsamıve Yöntemi


- Genel Tespit ve Öneriler


- Elektrik Piyasasının Serbestleşmesi ve Arz Güvenliğinin Sağlanması için Öneriler


- Türkiye için Elektrik PiyasasıMekanizmalarına İlişkin Öneriler


- Türkiye Elektrik Piyasasıiçin Özelleştirme Önerileri


- Sonuç





Neden Enerji Stratejisi?





- Elektrik enerjisi sektöründe içinde bulunulan durum ve bu duruma ilişkin tespitler, kısa ila uzun vadeli bazıtedbirlerin üretilmesi ihtiyacınıortaya koymaktadır.


- Bu dönemin, Bakanlık ve Hükümetimizin ortaya çıkan şartlar çerçevesinde alacaklarıseri kararlarla çözüm üretme çabalarına sahne olacağı görülmektedir.


- Üyeleri, elektrik enerjisi sektöründe hem üretici hem de tüketici konumunda bulunan bir sivil toplum kuruluşu olarak TÜSİAD, piyasaya ilişkin önemli kararların alınacağıbu dönemde kendi çözüm önerilerini somuta indirgenmiş olarak ortaya koyan bir Enerji Stratejisi Dizisini kamuoyu ile paylaşmaktadır.


- Bu çalışma elektrik enerjisi sektöründe sürdürülebilir bir yapının teşkili için serbest piyasa hedefiyle uyumlu tedbirlerin alınması gerektiğini ortaya koymaktadır.

Çalışma Kapsamı ve Yöntemi





- Enerji Stratejisi Dizisi;


- Elektrik Piyasasının Serbestleşmesi ve Arz Güvenliğinin Sağlanması için Öneriler


- Türkiye için Elektrik Piyasası Mekanizmalarına İlişkin Öneriler


- Türkiye Elektrik Piyasası için Özelleştirme Önerileri konu başlıklarıaltında hazırlanmıştır.


TÜSİAD Sanayi, Hizmetler ve Tarım Komisyonu altında faaliyet gösteren Enerji Çalışma Grubu bünyesinde sürdürülen etkileşimli bir çalışma sonucunda yapılan tespit ve değerlendirmeler raporlara yansıtılmışve ulaşılan sonuçlar birincil mevzuat taslakları haline getirilmiştir.


Yapılan tespit ve değerlendirmeler, birincil mevzuat değişiklik taslaklarının gerekçesini oluşturmuştur.





Genel Tespit ve Öneriler

- Türkiye'nin Dünya'nın ilk on ekonomisi içine girebilmesi ve AB ile bütünleşme hedefini sürdürebilmesi için enerji sektöründe serbestleşme ve özelleştirme hedefinden vazgeçilmemesi gerekmektedir.


- Çerçevesi net bir şekilde çizilmişuzun erimli politikalar ile bu politikaların siyaset üstübir yaklaşım dahilinde kararlılıkla uygulanacağına dair güven ortamının sağlanmasıyoluyla yatırım ikliminin yaratılmasıgereklidir.


- Ticari sır niteliğinde olmayan her türlübilgi güncel ve ulaşılabilir bir şekilde piyasa katılımcılarının bilgisine sunulmalıdır. Kurul kararlarıgerekçeleri ile birlikte yayınlanmalıdır. Düzenleyici risklerin asgari düzeye indirilebilmesini sağlamak üzere, etkin bir güncelleme usulütanımlanmalıdır.


- Türkiye'nin elektrik enerjisi ihtiyacı, birincil enerji kaynakları, enerjinin etkin ve verimli kullanımı ile serbestleşme konularında bir kamuoyu bilinçlendirme kampanyası başlatılmalıdır.


- Serbest piyasa oluşumu sosyal politikalar ile de desteklenmelidir.





Elektrik Piyasasının Serbestleşmesi ve Arz Güvenliğinin Sağlanmasıiçin Öneriler





- Temel politika olarak ve 2023 yılına kadar;


- Yenilenebilir enerji kaynaklarının ülke enerji arzındaki payı,


- Yerli kömürün ve hidroelektrik enerjinin ülke enerji arzındaki payı,


- Enerjinin verimli kullanımı kapsamında enerji yoğunluğu değeri,


ile ilgili somut ulusal hedefler ve bu hedefleri sağlamakla sorumlu kurum ve kuruluşlar belirlenmelidir.


- Piyasanın hangi yıl, hangi oranda serbestleştirileceği bir takvime bağlanmalıve kamuoyuna duyurulmalıdır.


- Kamunun alım garantisi verdiği modellere dönüşyapılması yerine, piyasanın tam anlamıyla çalışmasının sağlanması için gerekli tedbirler alınmalıdır.


- TEİAŞ, idari ve mali açıdan özerk bir yapıda yeniden yapılandırılmalı ve KİK mevzuatı dışına alınmalıdır.


- Talep tarafının da katılımını sağlayacak bir piyasa yapısı oluşturulmalıdır.


- Üretim tesislerinin durumu, işletmeye girene dek yakından izlenmeli ve tesislerin yapımını yavaşlatan bürokratik engeller ortadan kaldırılarak, mevzuat uyumu tesis edilmelidir.


- EPDK ve benzeri düzenleyici kurumların idari ve mali özerklikleri Anayasal güvenceye kavuşturulmalı ve yeniden yapılanmaları sağlanmalıdır.


- Rehabilitasyon ihtiyacıolan ve/veya kapasite artırma olanağıbulunan üretim tesisleri, dağıtım özelleştirmelerinin tamamlanması beklenilmeden özelleştirilmelidir.


- İletim sistemi ihtiyaçları doğrultusunda üretim tesisi kurulması gereken bölgeler ve bağlantı noktaları TEİAŞ tarafından duyurulmalıdır.


- TEİAŞ ve üretim tesisi yapmakta olan şirketlerin, inşaat öncesi dönem işlemlerini hızlandırmak üzere, ilgili idarelerin bu tür başvuruları acele işlerden sayacağı yönünde istihsal edilecek bir Bakanlar Kurulu Prensip Kararınıdayanak alan bir Başbakanlık Genelgesi yayımlanmalıdır.


- Yapımıdevam eden üretim tesislerinin sisteme bağlantısı için EPDK tarafından onaylanmış şebeke yatırımlarına, yatırım programlarında gerekli ödeneğin tahsis edilmesini teminen gerekli düzenlemeler yapılmalı ve geçiş döneminin sona erdiği tarih itibarıyla, TEİAŞ Genel Yatırım ve Finansman Program Kararnamesi kapsamı dışına çıkarılmalıdır.


- Sadece kendi ihtiyacıiçin elektrik üretenler için şirket kurma ve lisans alma zorunluluğu olmamalıdır.


- Nükleer santral projesi için kamu–özel sektör işbirliğine dayalıbir model uygulanmalıdır.


Dengeleme ve Uzlaştırma Yönetmeliği uygulamalarında yapılacak değişiklikle saatlik uzlaştırmaya geçilmelidir.


- Düzenlemeye tabi tarifelerdeki enflasyona bağlıdeğişimleri yansıtmak üzere, elektrik enerjisi sektöründeki mal ve hizmet fiyatlarındaki değişimleri esas alan, sektöre özgübir fiyat endeksi ivedilikle oluşturulmalıdır.


- YEK belgeli üretim tesislerin yapımı ve işletimini teşvik etmek üzere, bu tesislerden elektrik alım fiyatıyeni ve basit bir formüle bağlanmalıdır.


- Sistem ihtiyaçları için otoprodüktörler ve OSB üretim tesisleri tarafından yapılan üretimler kısıtlamaya tabi tutulmamalıdır.


- Termik santralların yakıt kalitesi ve kalite sürekliliğini sağlamak amacıyla çalışma yapılmalı ve uygulanmalıdır.


- Doğal gazla soğutma yapan klima kullanımı teşvik edilmelidir.


- Üretim ve dağıtım özelleştirmeleri yapılmalıdır





Türkiye için Elektrik Piyasası Mekanizmalarına İlişkin Öneriler





- Kısa, orta ve uzun vadede nasıl bir piyasa yapısının hedeflendiği, bu yapıların gerçekleşmesi için sağlanması gereken önkoşullar ile bu konuda öngörülen gerçekleşme takvimi detaylarıile birlikte açıklanmalıdır.


- Türkiye elektrik piyasasına derinlik kazandıracak yapılanma ve risk yönetimine imkân tanıyacak yeni piyasa araçları, detaylı olarak belirlenmiş bir program dâhilinde hayata geçirilmelidir.


- Enerji piyasalarının yanısıra, bunların tamamlayıcısı olarak türev piyasalarıda kurulmalı, risk yönetiminde finansal piyasa araçlarıda kullanılabilmelidir.


- Elektrik enerjisi ile sınırlıayrıbir finansal piyasanın kurulması ve faaliyete geçmesi için en az 2 yıllık bir süreye ihtiyaç bulunduğundan, gerekli çalışmalar zaman geçirilmeksizin başlatılmalıdır.


- PMUM TEİAŞ'dan ayrılarak yeniden yapılandırılmalı ve bu kapsamda piyasa katılımcılarının ortak paylaşımına açılacak bilgi altyapısı da yeniden belirlenmelidir.


- Türkiye elektrik piyasasının rekabete dayalı bir temelde gelişebilmesi için öncelikle, mevcut tüm düzenlemelere işlerlik kazandırılmalı ve piyasa yapısını bozacak girişimlerden kaçınılmalıdır.


- En kısa zamanda saatlik uzlaştırma ve gün öncesi piyasa uygulamaları başlatılmalıdır.


- Gerçek zamanlı dengeleme piyasasının uygulanabilmesi için yan hizmetler anlaşmalarına yürürlük kazandırılmalıdır.


- Değişken maliyeti yüksek olan puant üretim tesisleri için güvenilirlik opsiyonlarıgöz önünde bulundurulmalıdır.


- Kapasite piyasalarıya da benzeri başka piyasaların kurulması hususu değerlendirilirken, alım garantili modellerden kesinlikle kaçınılmalıdır.





Türkiye Elektrik Piyasasıiçin Özelleştirme Önerileri





- Piyasa oluşumu üzerinde ivmelendirici bir etki yaratmak üzere, üretim ve dağıtımda olabildiğince paralel bir özelleştirme süreci yürütülmelidir.


- Üretim portföylerinin yanısıra, yatırım ihtiyacıolan ve portföy gerekliliği de göstermeyen üretim tesisleri ayrıayrıolarak özelleştirilmelidir.


- Enerji alım maliyetlerinin tüketici fiyatlarına yansıtılacağına dair açık ve net bir hüküm Kanuna eklenmelidir.


Üretim özelleştirme modeli ile özelleştirme takvimini içeren bir eylem planıoluşturularak kamuoyuna duyurulmalıve kararlılıkla uygulanmalıdır.


- Üretim özelleştirmeleri öncesinde;


- Hedeflenen piyasa yapısıbelirlenmelidir,


- Mevzuata uygun olarak üretim tesislerinin gerçek üretim maliyetleri hesaplanmalı ve açıklanmalıdır,


- Rehabilitasyon ve yeni yatırım ihtiyaçlarıile bunlara ilişkin yükümlülükler ortaya konulmalıdır,


- Kamu kuruluşlarına arazi temininde sağlanan kolaylıkların sürmesi sağlanmalıdır,


- DSİ'den devredilen HES'lere ait ikraz anlaşmalarından doğan yükümlülüklerinin ne şekilde yansıtılacağı netleştirilmelidir.


- Üretim tesislerine ilişkin eksik izin ve onaylar için süre verilmeli veya kamu tarafıiçin olduğu gibi muafiyet tanınmalıdır.


Dağıtım özelleştirme sürecini takvime bağlayan bir program ortaya konulmalıdır.


- Dağıtım özelleştirmelerine ilişkin yöntem ilk kez uygulanacağından, usule veya şekle ilişkin hata yapılmamalıdır.


- Dağıtım özelleştirilmeleri yapılmadan önce sektörel bazda kontrol tanımıyapılmalıdır.


- Düzenleme ve uygulamalarda kamu-özel ayrımıkaldırılmalıdır.


- Dağıtım şirketlerinin eksik yatırım yapmalarıhalinde doğrudan lisans iptaline gidilmesine ilişkin hüküm Kanunun yaptırımları belirleyen maddesi kapsamında yeniden düzenlenmelidir.


- Gereken yasal zemin teşkil edilerek, EPDK'nın teknik denetim şirketlerinden hizmet alabilmesi sağlanmalıdır.





Sonuç





- Lisans başvurularındaki artış, piyasadaki belirsizlikler ve yatırımları yavaşlatan koşullar giderildiği takdirde arz güvenliğini de sağlayacak şekilde gerekli yatırımların gerçekleşebileceğine işaret etmektedir.


Bu kapsamda;


- Uzun dönemli hedefler açıklanmalı,


- Maliyetlerin fiyatlara yansıtılabilmesi için gerekli düzenlemeler yapılmalı


- Özelleştirmeler tamamlanmalı,


- TEİAŞ altyapı ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde özerk bir yapıya kavuşturulmalı


- İzin ve onay süreçleri hızlandırılmalı, arazi teminindeki belirsizlikler giderilmeli


- Piyasa uzun dönemli fiyat sinyalleri verecek yapıya kavuşturulmalı, risk yönetimi için yeni piyasa araçlarıdevreye sokulmalı


- Yaklaşan arz güvenliği sorununun uzun döneme yayılmaması için asgari sistem ihtiyaçlarını karşılayacak üretim kapasitesi belirlenerek, bunların kısa sürede devreye alınabilmesi için gerekli tedbirlerin alınmalı,


- EPDK'nınidari ve mali açıdan bağımsızlığının güvence altına alınmalı.

Elektrikport