Nükleer santral ihalede patladı

13 yatırımcının şartname aldığı ve birçok yabancı yatırımcının uzun zamandır takip ettiği yarışma için sadece Rus Atomstroyexport-Inter RAO ile Ciner Grubu'na ait Park Teknik teklif sundu.

Suez Tractebel (Fransa-Belçika), Unit Investment N.V. (Hollanda), Akenerji (Türkiye), AECL Atomic Energy Of Canada Limited (Kanada) ve Hattat Holding (Türkiye) ise teşekkür mektubu vererek ihaleye katılmadı. Yatırımcıların nükleer santral yatırımına yanaşmamasının en büyük nedeni ise başta süre uzatım olmak üzere bazı taleplerinin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı tarafından kabul görmemesi oldu. Rusların sahip olduğu teknolojinin eski olması, tek bir konsorsiyumun teklif vermesi nedeniyle yarışma ortamının sağlanamadığı eleştirileri, ihalenin iptal edilebileceği yönünde yorumlara neden oldu.





Yarım saatlik ihale


İhale, dün 14.30'da başladı ve yaklaşık yarım saat içinde de sonuçlandı. Türkiye Elektrik Ticaret AŞ'ye (TETAŞ) 6 zarf ulaşırken, bunlardan 5'inin teşekkür, 1 tanesinin de teklif içerdiği açıklandı. TETAŞ Genel Müdürü Hacı Duran Gökkaya, komisyonun gerekli dokümanları içeren ilk zarfı açacağını, Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) ölçütlerine göre değerlendirilecek olan ikinci zarfın ise TAEK'e gönderileceğini kaydetti. Gökkaya, TAEK'ten yanıt gelmesinin ardından devletin alım garantisi verdiği elektriğin satış fiyat teklifini içeren üçüncü zarfın açılacağını kaydetti. Gökkaya, ihalede tek teklif gelmesinin iptal gerekçesi olmadığını da açıkladı. TAEK'in teknoloji kriterlerine uygun olup olmadığına yönelik kararını ise 15 gün içinde TETAŞ'a bildirmesi bekleniyor.





Onay Bakanlar Kurulu'ndan


Gazetecilerin sorularını da cevaplandıran Gökkaya, tek bir konsorsiyumun teklif sunmasının yarışma sürecinin iptaline gerekçe oluşturmayacağını belirtti. Teklif sahibinin teknolojisinin kriterlerine uygun olduğuna karar verilirse, fiyat teklifini içeren üçüncü zarf açılacak ve daha sonra sonuç Bakanlar Kurulu onayına sunulacak. Bakanlar Kurulu kararı onaylarsa şirket Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan lisans alıp santralı kurma işlemlerine başlayacak. Kamu, elektriğe 2031 yılına kadar 15 yıl sürecek alım garantisi verdiği için santralın en geç 2015'te devreye alınması gerekecek.








İhalenin hemen ardından iptal tartışmaları başladı


Türkiye'nin 1970'li yıllardan beri dönem dönem ihale ettiği ancak henüz gerçekleştiremediği nükleer rüyası, yarışma ortamı nedeniyle bozulma tehlikesi ile karşı karşıya kaldı. Birçok nükleer karşıtının eylemleri eşliğinde gerçekleştirilen yarışmaya sadece tek teklif gelmiş olması, hayal kırıklığı da yarattı. Bu durum yatırımcılar açısından ise sürpriz olmadı.

İhaleye 1 ay kala, teklif vermek isteyenlerin soru ve taleplerini alan Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı, şartnamede bazı değişiklikler yapılması ve yarışma tarihinin ötelenmesi başta olmak üzere hiçbir talebi kabul etmemişti. Bakanlık, özellikle yarışma tarihinin ertelenmemesini "Yatırımcıların ciddiyetini görmek istiyoruz" diye açıklamıştı. Ancak kamunun "ciddiyet" gerekçesinin tutarlı olmadığı, yarışma sürecindeki başarısızlıkla iyice ortaya çıktı.





Basından bu kadar ilgi beklenmemiş


Yarışma sürecinde dikkatleri çeken bir başka nokta ise teklif dosyasının basın dışarı çıkarılarak açılması oldu. Bu durum oldukça tartışma yaratırken, TETAŞ yetkililerinden bu duruma yönelik herhangi bir cevap ise gelmedi. Yarışmanın yapıldığı salon seçimi ise basın mensuplarına oldukça zor anlar yaşattı. Yarışma, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın bulunduğu kampüs içinde bulunan TETAŞ'ın bir toplantı salonunda gerçekleştirildi.

İhaleyi birçok sayıda basın mensubu izlerken, salonun küçüklüğü sorun yarattı. Kameraların zor sığdığı, oturulacak yerlerin yetersiz olduğu ve havalandırma sorunlarının yaşandığı salonun seçilmesi tepki aldı. Şartnamede yarışmanın bu salonda yapılacağı belirtildiği için, değişiklik yapılamadığı yönünde açıklama yapılırken, TETAŞ Genel Müdürü Hacı Duran Gökkaya ise, "Birçok basın mensubunun izleyeceğini biliyorduk ama bu kadarını beklemiyorduk" diyerek duruma vurgu yapmakla yetindi.





İptal yorumları başladı


Yarışma sürecinin iptal edilebileceğine yönelik yorumlar ise yarışmanın bitmesinden hemen sonra başladı. Öncelikle bir ihale modelinde gerçekleştirilen bu sürecin "yarışma" olarak adlandırılmış olması anlamlandırılamazken, tek bir teklifin geldiği ortamın nasıl yarışma olarak ele alınabileceği de tartışma yarattı.

Gökkaya, tek bir teklifin iptale neden olmayacağını söylese de, yakın dönemde yapılan üçüncü nesil mobil iletişim (3G) ve Petkim gibi bazı ihaleler tek teklif nedeniyle iptal edilmişti. Ruslar'ın sahip olduğu teknoloji de tartışma konusu yarattı. Ruslar her ne kadar kendi ülkelerinde nükleer teknolojiden elektrik üretimine önem vererek birçok santral kursa da, dünyada Rusların sahip olduğu teknolojiden daha yeni olanlara sahip ülkeler bulunuyor. Ruslar ilk etapta ERG inşaat ile Ciner-Park Teknik grubu ise Çinli Guandong Nuclear Power ile konsorsiyum kurmaya karar vermişti. Son dönemde ortaklıkların neden bozulduğu ise henüz bilinmiyor.








SÜREÇ NASIL İŞLEYECEK


* Açılacak ilk zarflarda, teklif sahibinden istenilen gerekli belgelere yer veriliyor.


* İhale Komisyonu bu belgelerin tam olduğunu onayladıktan sonra TAEK'e ikinci zarfı açmadan teslim edecek.


* TAEK ölçütlerine uyum durumunu gösteren bu zarf TAEK tarafından değerlendirmeye alınacak.


* TAEK'in uygun olup olmadığına yönelik bildirimi en geç 15 gün içinde yapması bekleniyor.


* Teklif sahibinin teknolojisinin kriterlere uygun olduğuna karar verilirse, fiyat teklifini içeren üçüncü zarf açılacak ve daha sonra sonuç Bakanlar Kurulu onayına sunulacak.


* Bakanlar Kurulu kararı onaylarsa şirket Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'ndan lisans alıp santralı kurma işlemlerine başlayacak.





BASIN MENSUPLARI DAR SALONDA ZOR ANLAR YAŞADI


Nükleer yarışması, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'nın bulunduğu kampüs içinde bulunan TETAŞ'ın bir toplantı salonunda gerçekleştirildi. İhaleyi birçok sayıda basın mensubu izlerken, salonun küçüklüğü nedeniyle oldukça zor anlar yaşandı.





13 FİRMA ŞARTNAME ALMIŞTI


-AECL Atomic Energy Of Canada Limited (Kanada)


-Itochu Corporation (Japonya)


-Vinci Construction Grand Projets (Fransa)


-Suez Tractebel (Fransa-Belçika)


-Atomstroyexport-Inter Rao-Park Teknik (Rusya-Türkiye)


-KEPCO (Güney Kore-Türkiye)


-China Nuclear Power Components Co. (Çin)


-Unit Investment N.V. (Hollanda)


-Hacı Ömer Sabancı Holding (Türkiye)


-Alsim-Alarko Sanayi Tesisleri (Türkiye)


-Hattat Holding-Hema (Türkiye)


-RWE (Almanya)


-Ak Enerji (Türkiye)








SABANCI TAKVİM YETERSİZ DİYE TEKLİF VERMEDİ


Nükleer santral ihalesine şartname aldığı halde teklif vermeyen 12 şirketten biri olan Sabancı Holding, bunun nedenini "verilen takvimin Sabancı Holding'in yüksek kalite standartlarına uygun bir teklif oluşturulması için yeterli olmamasından" kaynaklandığını açıkladı. Sabancı Holding'ten dün yapılan yazılı açıklamada, şirketin, Türkiye'nin artan enerji talebinin karşılanması için nükleer enerjinin, yararlanılacak kaynaklar arasında olması gerektiği yönündeki inancını sürdürmekte olduğu belirtildi. Açıklamada, şu ifadeler yer aldı: "Ancak Mersin Akkuyu'da yapılması planlanan nükleer santral ile ilgili olarak yapılan ihalede Sabancı Holding teklif vermemiştir. Aldığımız bu karar, son derece hassas ve detaylı çalışma gerektiren, ülkemiz açısından güvenlik ve risk konularının en üst düzeyde önem taşıdığı nükleer santral ihale süreci için verilen takvimin, Sabancı Holding'in yüksek kalite standartlarına uygun bir teklif oluşturulması için yeterli olmamasından kaynaklanmaktadır."








ATOMSTROYEXPORT'UN BAŞKANI VLADIMIR PUTIN


* Joint Stock Company Atomstroyexport, Rusya Federasyonu Atom Enerjisi Bakanlığı'nın 1998 yılında aldığı kararla kurulan bir devlet şirketi.


* Atomenergoprom Holding'e bağlı, yüzde 49,8 payı Gazprombank'a ait.


* Başkanlığını, Rusya Başbakanı Vladimir Putin yapıyor.


* 1966-2002 arasında inşa ettiği Almanya'da 2, Bulgaristan'da 3, Finlandiya ve Macaristan'da birer, Slovakya'da 4 ve Çek Cumhuriyeti'nde 2 olmak üzere toplam 13 nükleer santral bulunuyor.


* Almanya, Küba, Polonya, Libya, Bulgaristan, Macaristan, Slovakya ve Çek Cumhuriyeti gibi ülkelerde yapımı askıya alınan 9 nükleer santralı var.


* Bir süre önce Çin'de bir nükleer santral ihalesi kazandı. Finlandiya'da da iki nükleer santral kurmak için anlaşmaya vardı.


* Rus şirket, nükleer santral yapımında çift çekirdekli 3. nesil (VVER) teknoloji kullanıyor.


* Global nükleer santral yapım pazarının yüzde 20'sini elinde bulundurduğu belirtiliyor.

Kaynak: Referansgazetesi