Türkiye dünyanın aktif deprem kuşaklarından biri olan Alp-Himalaya deprem kuşağı üzerinde yer alır. Ülkemizin yüz ölçümünün % 42’si birinci derece deprem kuşağı üzerindedir. Bazı büyük şehirlerimizin I. Derece deprem bölgeleri üzerinde kuruldukları, nüfusumuzun yarısından fazlasının bu sahalarda yaşadığı bir gerçektir. Depremlerin oluşturacağı hasarları azaltmanın en etkin iki yolu depreme dayanıklı yapılar inşa etmek ve toplumu depreme karşı eğitmektir. Bunun ötesinde sarsıntı sırasında ve sonrasında yapılması gereken işler ile uygulanması gereken kurallar özellikle can kaybını azaltmak açısından çok önemlidir.  
 

Bu yazımızda Osmanlı'dan günümüze kadar meydana gelmiş 10 Büyük Deprem felaketini inceledik

Osmanlı döneminde ilk büyük deprem Marmara Denizi'nde Adalar yakınlarında 10 Eylül 1509 yılında meydana gelmiştir. Depremin büyüklüğü ve meydana getirdiği ağır hasar sebebiyle halk arasında Kıyamet-i Suğra (Küçük Kıyamet) olarak adlandırılmıştır.

İstanbul ve civar şehirlerin 40 gün boyunca sallandığı edinilen bilgiler arasındadır. Halk kapalı mekanları terk edip günlerce bağ, bahçe ve sokak gibi açık yerlerde  konaklamıştır.

Depremde 160.000 nüfusa ve 35.000 yerleşim birimine sahip olan İstanbul'da aralarında Osmanlı hanedanından kişilerin de bulunduğu 130.000 kişi ölmüş 1070 ev tamamen yıkılmıştır.

İstanbul ve çevresinde meydana gelen deprem büyük hasarlara yol açmıştır. İstanbul ve çevresi büyük zarar görmüştür. Çok sayıda binanın yıklımasının yanında Mihrimah Sultan Camii'nin ve birçok medresenin kubbelerinde çökmeler meydana gelmiştir. Camiler ve hamamlar yıkılmış, Yedikule ile Ahırkapı arasındaki sur ve burçlarda da hasarlar meydana gelmiştir. Bu depremin büyük hasarlara yol açtığı yerlerden biri de İzmit'tir

Osmanlı tarihinin ağır hasar bırakan depremlerinden biri de 22 Mayıs 1766 da meydana geldi. İki dakika boyunca devam eden depremde, ahşap ve kargî pek çok yapı yıkıldı. Çok sayıda insan hayatını kaybetti. Depremi takip eden artçı depremler de 3 ay kadar devam etti. Fatih Sultan Mehmed'in yaptırığı  Fatih Camii tamamen yıkıldı.



Yaşanılan bu deprem İstanbul'un geçirdiği en ağır depremlerden biri olarak kayıtlara geçmiştir. Kapalıçarşı, Surlar, Baruthane, Saraçhane, Tophane, Yeniçeri kışlaları ve birçok caminin yıkılmasının yanında Topkapı Sarayındaki zaiyat  da bu depremin bıraktığı hasarlardandır.
 

Osmanlı döneminde meydana gelen son büyük deprem 10 Temmuz 1894 tarihinde gerçekleşti. Geniş bir alanda hissedilen ve yine büyük zararlara yol açan deprem ''Büyük hareket-i arz'' adıyla tarihe geçti. Eminönü ve Fatih viraneye dönmüş, camiler ve minareler yıkılmıştır. En çok zarar Kapalıçarşı'da meydana gelmiş, tüm yapı yıkılmıştır. Bu depremde en fazla etkilenen yerlerden biri de Yalova ve Adapazarı'dır.

Türkiye tarihinin en ciddi deprem felaketi olarak tarihe geçen bu deprem Erzincan'da meydana gelmiştir. Yaklaşık 33.000 kişi depremde hayatını kaybetmiş, 100.000 kişi de yaralanmıştır. 116.000 civarında binanın yıkıldığı bilinen Erzincan depremi dünyada meydana gelen büyük depremlerden biri olarak sayılmaktadır.

Samsun'un Ladik ilçesi yakınlarında 26 Kasım 1943'te meydana gelen 7.6 şiddetindeki deprem geniş bir alanı etkilemiş, doğuda Taşova'dan, batıda Ilgaz'a kadar uzanan kasaba ve köylerde hissedilmiştir. Büyük kayıpların olduğu bu depremde de 2300'e yakın insan yaşamını yitirmiş 5.000 kişi yaralanmış ve binaların yüzde 75'i yıkılmıştır.

Muş'un Varto ilçesinde 19 Ağustos 1966 yılında meydana gelen deprem Türkiye tarihinin büyük hasarlara yol açan depremlerinden bir tanesidir. Aynı yıl içinde Varto'da iki ayrı deprem meydana gelmiştir.

İlk deprem 7 Mart tarihinde gerçekleşti. Bu deprem 14 kişinin ölümüyle ve 75 kişinin yaralanmasıyla sonuçlandı. İkinci deprem 19 Ağustos'da meydana geldi. Asıl hasar bırakan ve yıkıcı olan deprem ikinci depremdi. 2400'e yakın ölü ve 1500'e yakın yaralı olduğu bilinmektedir.

Van'ın Muradiye ilçesinde  meydana gelen depremdir. Depremde enkaz altında ölenlerin yanı sıra -17 dereceleri bulan hava sıcaklığı sonucunda donarak ölümler de meydana gelmiştir. Hava şartları kötü olduğundan, yağmur ve kar yağışları da meydana gelmiş ve yardım çalışmalarını oldukça kötü etkilemiştir. Bölgenin 1939 Erzincan depreminden sonra yaşadığı en şiddetli deprem olarak bilinir. 4.000'e yakın insan ölmüş , 500'e yakın insan yaralanmış ve 10.000 'e yakın bina hasar almıştır.

17 Ağustos 1999 sabahı 03:02'de gerçekleşen, Kocaeli/Gölcük merkezli depremdir. Büyük çapta can ve mal kaybının yaşandığı son dönemlerde yaşanan en şiddetli depremdir. 17 Ağustos depremi tüm Marmara Bölgesinde, Ankara'dan İzmir'e kadar geniş bir alanda hissedildi. Resmi raporlara göre 18.000'e yakın kişinin öldüğü, 25.000'e yakın kişinin de yaralandığı bilinmektedir. Resmi olmayan bilgilere göre 50.000 ölüm ve 100.000 civarında yaralı olduğu söylenmektedir.  Deprem gerek büyüklük gerekse verdiği hasar bakımından son yüzyılın en büyük depremlerinden biridir.

Van'ın Tabanlı ilçesi merkezli olarak 2011 yılında meydana gelen depremdir. bu depremden yaklaşık iki hafta sonra Van-Edremit merkezli bir deprem de aynı öncü depremi gibi şiddetli şekilde Van ve ilçelerinde hissedilmiştir. Bu iki depremde 700'e yakın insan hayatını kaybetmiş, yaklaşık 2.000 kişi de yaralanmıştır. Deprem nedeniyle paniğe kapılan birçok insan kenti terketmiş ve çevre okullarda öğretime belirli bir süre ara verilmiştir. Yaklaşık iki buçuk ay sonra açılan okulların ardından yerel halkın yaşamı normale dönmeye başlamıştır.

 

Deprem Doğal Bir Felakettir. Unutmayalım, deprem değil, ihmaller öldürür...