Kalkınmanın Motoru
"ENERJİ" |
Engin Ayçiçek

Enerji Yangınında İlk Kurtarılacaklar

Genel verilere bakıldığında bir ülkenin gelişmiş ülke kategorisine girebilmesi için en önemli kıstaslardan birisi de hiç şüphesiz enerjidir. Bir başka ifadeyle kalkınmanın motoru enerjidir diyebiliriz. Ülkemiz verilerine bakıldığında sanayide tüketilen elektrik enerjisinin oranı genel tüketimin yaklaşık %50'lik dilimini kapsamaktadır. Ayrıca sanayide tüketilen elektrik enerjinin ortalama %70'i elektrik motor sistemlerinde tüketilmektedir. Buna ilaveten kullanılan elektrik motorlarının yaklaşık %90'ını asenkron motorlar oluşturduğundan enerjinin verimli kullanılmasına yönelik çalışmalar bu motorlar üzerinde yoğunlaştırılmıştır. Bakanlığımız tarafından yapılan çalışmanın sonucunda ülkemizde yüksek verimli motorlar kullanılması durumunda tasarruf edilecek enerji miktarı yaklaşık olarak 4300 GWh olarak hesaplanmıştır. Bu gerçekler ışığında bakıldığında tasarruf edilen enerjinin anlamı çok daha belirgin bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Çoğu bina kurum ve kuruluşlarda rastladığımız yangında ilk olarak kurtarılacak mantığına ülkemiz açısından baktığımızda yapılması gerekenler; mevcut sistemlerimizi elden geçirmek ve yük diye adlandırılan giriş gücü olarak elektrik enerjisi kullandığımız materyelleri daha verimli olanları ile değiştirmektir. Bu yöntemleri izlersek içinde bulunduğumuz enerjide dışa bağımlılık yangınından kurtulabiliriz. Ancak, bunları yaparken enerji ile ilgili gelecek planlarını o günün şartları dikkate alınarak gözden geçirmeli, çıktıları kamuoyu ile paylaşmalı ve ortak nokta bulunarak adım atılmalıdır. Örneğin ülkemiz kamuoyunun değişik açılardan baktığı nükleer enerji gibi enerji kaynakları için dünya çevrecilerinin bazıları da küresel ısınma düşünülerek fikir değiştirerek destek vermeye başlamışlardır. Bu açıdan gelecek planlaması çok iyi yapılmalıdır.

Enerjide Kalkınmanın Motoru 'Yüksek Verimli Motorlar'

Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığımız tarafından, ülkemizde üretilen elektrik enerjisinin önemli bir kısmını tüketen elektrik motor sistemlerinde enerji verimliliğinin artırılması amacıyla, Sanayi ve Ticaret Bakanlığı işbirliği ile ENVER MOTOR HAREKETİ başlatılmıştır. Bu hareketin amacı ülkemizde yaygın olarak kullanılan verimsiz motorların verimli motorlar ile değiştirilerek enerji tasarrufunun sağlanmasıdır.

Motorlarda Enerji Verimlilik Sınıfları


Günümüzde elektrik motorları 90kw'a kadar genel olarak 3 temel verimlilik sınıfında üretilmekte ve değerlendirilmektedir. 90kw üstü motorlar için de bir verimlilik standardının oluşturulmasına yönelik çalışmalar devam etmektedir.

EFF1 sınıfı = En verimli


EFF2 sınıfı = Orta verimli


EFF3 sınıfı = En verimsiz

CEMEP üyesi ülkelerde en çok EFF2 sınıfı motorlar kullanılırken, ülkemizde ise en yaygın kullanımı EFF3 sınıfı motorlar oluşturmaktadır. Buradan da anlaşılacağı üzere ciddi anlamda enerjiyi israf etmekteyiz. CEMEP ile gönüllü anlaşma yapan ve yapmayan AB ülkelerinde ve Türk sanayisinde verim sınıflarına göre motor kullanımları aşağıdaki tabloda görüldüğü gibidir.

Kaynak: ICA 2005- EİE Anket 2008

Avrupa Elektrik Makineleri Üreticileri Komitesi (CEMEP) tarafından endüstriyel motorların verimlilik değerleri EFF3 (düşük verim sınıfı), EFF2 (verimi arttırılmış sınıf) ve EFF1 (yüksek verim sınıfı) olarak sınıflandırılmıştır. Bu komite, AB ülkelerinde gönüllülük esası baz alınarak düşük verimli motorların kullanımı her geçen yıl azaltarak ve yüksek verimli motor kullanımını arttırmayı amaçlamaktadır.

Benzer bir yaklaşımla, ülkemizde de EFF3 motorların kullanımının sınırlandırılması amaçlayan 5627 sayılı kanun çıkarılmıştır. Bu kanun ile verimli motor kullanımı yasalaşmış ve hazırlanan taslaklarda sanayi kuruluşlarının EFF2 ile EFF1 motorları kullanmaları halinde teşvik kapsamında tükettikleri enerjinin ve bu amaçla yapacakları yatırımların bir kısmının karşılanması amaçlanmıştır.

Kaynak http://www.eie.gov.tr/

Yandaki tabloda değişik güç değerlerine göre EFF1, EFF2 ve EFF3 sınıfı motorların verim değerleri ve EFF3 ile EFF1 sınıfına ait motorların kullanılması durumunda bir yılda kWh başına yapılacak tasarruf ve bunun getirisi kazanç değerleri görülmektedir. Bu tablodaki veriler ve bir üstteki verilen tablodaki ülkemizde kullanılan EFF3 sınıfı motor oranları bize açık açık göstermektedir ki acilen sanayimizde verimlilik sınıfı yüksek olan motorlara geçiş yapmamız bir zorunluluktur.





1 Motor verimi için verilen nümerik değerler standart (EFF3 grubu) motorlar için en yüksek, yüksek verimli (EFF1 grubu) motorlar için de en düşük değerlerdir. Spesifik verim değerleri firmadan firmaya değişir. Kaynak: .E.M.E.P., http://www.cemep.org/cemep/organization/lvac/English.pdf


2 Yıllık enerji tasarrufu = kW×Yük faktörü×işletme saati×(1/ηstd – 1/ ηver)


3 Yıllık maliyet tasarrufu = Yıllık enerji tasarrufu×enerji birim fiyatı


4 Kabuller: Yük faktörü 1.0; yıllık kullanım süresi 6000 saat; elektrik birim fiyatı 0.16 YTL/kWh.

Neden Yüksek Verimli Motorlar Seçilmeli

Bir elektrik motorunun bağlı bulunduğu şebekeden çektiği enerjinin tamamı mekanik enerjiye dönüşemez. Elektrik motorunun milinden alınan faydalı güç; şebekeden çektiği güçten kayıp güçlerin çıkmış halidir. Bu kayıpların en aza indirilmesi ile elde edilen yüksek verimli motorlar; enerji tasarrufu, basitleşen motor seçimi, verimliliğin artması sonucu azalan kayıplar ve işletme masrafları, azalan ısı kayıpları neticesinde daha uzun motor ömrü ile genişleyen rulman yağlama periyodları gibi birçok avantaj sağlamaktadır. Yüksek verimli motorların seçimine maliyet açısından bakılacak olursa da; EFF1 sınıfı motorların ilk satın alma maliyetleri EFF3 sınıfı motorlara göre pahalı olmasına rağmen elektrik tüketimleri zaman içerisindeki kullanıma bağlı olarak daha ucuza gelmektedir. Burada daha önce yazmış olduğum bir yazımda vermiş olduğum bir örnekten alıntı yapmanın, konunun anlaşılması açısından fayda sağlayacağı düşüncesindeyim. Yazımda verdiğim örneğe göre; 75kW'lık 1500 dev/dak da çalışan eski bir motor, yine aynı devirde çalışan yükseltilmiş verimli (EFF2) standart motor ile veya yüksek verimli (EFF1) motor ile değiştirilince; Enerji Tasarrufu=4564 kWh/yıl, Maliyet Tasarrufu=548 YTL/yıl, Geri Ödeme Süresi (Yatırım maliyeti)/(Enerji maliyet tasarrufu) =1.9 yıl =23 ay olacaktır. Yani verim farkı sadece %1,2 olan yüksek verimli motor maliyet farkını ilk iki yılda tasarruf ettiği enerjiden ödeyecek ve sonra da işletmeye her yıl 548 YTL tasarruf ettirmeye devam edecektir. Enerji fiyatları arttıkça da yıllık tasarruf edilen miktar artacaktır. Tasarrufun yanında yüksek verimli motor, yılda 2740 kg CO 'nun atmosfere salınımı engelleyerek sera etkisini azaltıcı etki yapacaktır.

Sonuç olarak günümüzde çok sık dile getirilen enerjide dışa bağımlılık olgusundan kurtulmanın en büyük adımının ülke olarak yatırımlarımızı bu amaca uygun yapmanın gerekliliği olduğu kadar; ülkede yaşayan ve enerjiyi kullanan tüketiciler olan bizlerde yüksek verimli ürünlere yönelmeli ve mümkün olduğu kadar tasarrufa katkıda bulunmalıyız. Gelecek yazımızda görüşmek üzere'

engin.aycicek@elektrikport.com