Blok Zinciri Teknolojisi ve Enerji Sektörü’ndeki Potansiyel Uygulama Alanları

Yıkıcı teknolojiler çoğu zaman gözardı edilir. Hayatımıza girerken yıkıcı teknolojilerin varlığının farkına bile varmayız. Siemens Gamesa Renewable Energy Türkiye Mikro Konumlandırma Mühendisi Mehmet Göksel Güngor'ün enerji sektörüne yönelik, yıkıcı teknolojilere karşı alınabilecek önlemleri içeren yazısını sizlerle paylaşıyoruz...

A- A+

22.09.2017 tarihli yazı 9087 kez okunmuştur.

Bazı durumlarda son söylenecek şeylerin ilk önce söylenmesi doğru olmayabilir ancak bu sefer tutamayacağım kendimi. Yıkıcı “disruptive” bir teknoloji daha kapımızı çalıyor, hatta ayağını atıp içeri girdi bile, hem de biz daha sen kimsin, necisin diye soramadan. “Disruptive” yani yıkıcı teknolojiler, eskiyi yıkıp yepyeni hizmetleri, ürünleri, yöntem ve modelleri ortaya çıkartıp ilgili iş kolunu tamamen etkisini altına alırlar. Bu yüzden oyunda kalmak isteyen sektörler ve şirketler tüm bu yeni trendlere kulak kesilmek durumundadırlar. Sizlere bahsetmek istediğim teknoloji, Blok zinciri teknolojisi. Çoğunlukla bu yıkımın en ünlü para birimi Bitcoin kadarı ile konudan haberdarız ama işin rengi başka, bambaşka...

Para insan hayatının neredeyse 3 bin yıldır bir parçası. İnsanlığın başlangıcında mal almak için para yerine takas yapılırdı. İlk takas edilenler hayvanlar, sebze, meyve ve tahıllarken, şu anda bulunduğumuz topraklarda M.Ö. 6.yy’da para kullanılmaya başlandı. Günümüze gelene kadar para hep şekil değiştirdi ve aslında aynı anda dünyayı da değiştirdi. Floransa’nın Florini, Marco Polo’nun kağıt para fikri, Western Union’un e-parası (daha 19.yy’da), 1940’larda ilk kredi kartları hep dünyamızı ters yüz etti.

Bu arada konumuzla alakalı olarak internette şu makaleyi arama yapmanızı istirham ederim: Ekonomist Milton Friedman tarafından 1991’de kaleme alınan “Taş Paralar Adası – The Island of Stone Money”.

2009 yılında müstear ismi “Satoshi Nakamoto” olan gizemli şahıs, (ki muhtemelen ismi Samsung’un Sa’sı, Toshiba’nın Toshi’sinden, Nakamichi’nin Naka’sından ve de Motorola’nın Moto’sundan üretilmiş) bir makale yayınladı. Makalenin konusu dijital para birimlerindeki güven(lik) problemini merkeziyetçi olmayan bir şekilde çözülmesiyle alakalıydı. Güvensizliği kurumsallaştırarak, tarafların birbirine güven duymasına gerek kalmadan, tüm kayıtların tüm zinciri ile bölüşülerek, iki taraflı bakiye değişikliğinin kontrol edilip mutabakat olması durumununda işleme onay verilmesini anlatıyordu bu makale. (Son cümlemi birkaç defa daha okumanızı tavsiye ederim.) İlk uygulaması da tahmin edebileeceğiniz gibi Bitcoin oldu.

Blok zincirini (Kayıt zinciri olarak da adlandırılmakta), yazımızın bu noktasında Bitcoin’den ayırmak gerekir, çünkü blok zinciri ile dağıtık, doğrulanabilir ve tüm tarafların birlikte yönettiği kayıtlar tutulurken, Bitcoin blok zinciri ile bir para birimi daha doğrusu da bir elektronik ödeme transferini yönetmektedir.

►İlginizi Çekebilir: Siemens GAMESA'dan 36 adet Rüzgâr Türbini Avrupa'da İlk Kez Türkiye'de

Blok zincirini biraz daha basitleştirerek açmak istiyorum. (İşin detayına inmek isteyenler için bir numaralı Türkçe danışma kitabı olarak Kapital Medya tarafından yayımlanmış “Blockchain 101” Kitabı’nı tavsiye ederim. BKM Express üzerinden Tohum ve Otizm vakfına sadece 1 TL’lik bağışla bu kitabı pdf formatında satın alabilirsiniz.) Blok zinciri dağıtılmış bir veri tabanına sahiptir, herkeste tutulabilen tamamen dolu bir excel tablosunu canlandırın gözünüzde ve bu tablo ağ üzerinde yüzbinlerce belki milyonlarca bilgisayarda düzenli bir şekilde güncellenecek bir şekilde paylaşılmış olsun, sürekli yeni kayıtlar eklensin, halka açık olsun, bilgisayar korsanları tarafından merkezi bir sürümü olmadığı için kurcalayıp bozulamasın, tek bir kişi veya teşekkül kontrol edemesin, tek noktadan arızalara dayanıklı olsun, tamamen şeffaf olsun ve manipülasyon probleminin üstesinden gelsin. İşte tüm bu eşsiz özellikler, blok zinciri teknolojisini değerli ve farklı sektörlerde işe yarar kılmaktadır. Bitcoin özelinde ise, yine aynı özellikleri ile beraber kendine özgü matematiksel tasarım algoritmaları gereğince dünya üzerinde sadece 21 milyon adet üretilebilecektir. Bitcoin üretimi tamamen ayrı bir makale konusu olmakla beraber dünyadaki yaşayan insan sayısını bitcoin rakamına böldüğümüzde kişi başına ne kadar az bir miktar düşeceğini tahmin edebilirsiniz. Değerinin sebebi işte burada gizli. Aynı altın gibi, az ve değerli...

Evet bu kadarlık bir girizgahtan sonra gelelim Blok Zinciri Teknolojisi’nin farklı kullanım ve uygulama alanlarına. Bakalım nereye sızacak ve eksponansiyel bir büyüme ile hakimiyetini ilan edecek ? Sadece ana başlıkları sıralayacağım. Dediğim gibi hepsi ayrı ayrı makale konuları çünkü.

► Dijital Kimlik Yönetimi,
► Müşteri Tanıma,
► Küresel Ödeme Sistemleri,
► Girişimciler için Sermaye İhtiyacı Karşılama,
► Bağış Toplama ve Yönetimi, Mal ve Kaza Sigortası Tazmin Süreci,
► Sendikasyon Kredileri,
► Finans Sistemleri ve Kurumlar için Otomatikleştirilmiş Uyum Mekanizması,
► Oy kullanma sistemleri,
► Tedarik Zinciri Yönetimi,
► Telif Kayıt Sistemleri,
► Tapu Kayıt Sistemleri,
► Kamu ve Sağlık Kayıtları ile İhaleler,
►Askeri Emir Komuta Zincirleri, Kopya Ürün Korunması...

Yazarken benim bile nefesim kesildi. Yine Blok zinciri tabanlı ancak farklı bir işleyiş mekanizmasına sahip (ikinci versiyon da denilebilir) Akıllı Kontratlar Teknolojisi’nin en ünlüsü Ethereum’un kurucusu Vitalik Buterin (daha 23 yaşında zehir gibi bir Rus bilgisayar programcısı) diyor ki : “Çoğu teknoloji, işleri otomatikleştirip çalışanları uzaklaştırırken, Blok zinciri çözümleri merkezi yapıları ortadan kaldırmaktadır. Über taksi şoförlerinin işini tehdit edebilir ancak Blok zinciri Über’in varlığına ne kadar ihtiyaç kaldığını yeniden düşünmemizi mümkün kılmaktadır.”

Blok zinciri’nin Enerji uygulamalarına yönelik sektördeki en detaylı rapor PWC’nin “Blockchain Opportunity for Energy Producers and Consumers” raporudur. Raporda Blok zinciri ile paylaşım ekonomisinin, dağıtık elektrik sistemleri ile bir kaç adım daha ileri taşınacağı öngörülmektedir. Enerji sektöründe dağıtık işlem verilerinin kaydı ile güvenliği arttırılması ve daha çok bağımsızlığın sağlanması; akıllı kontratların işletilmesi ve dijital işlemlerin yapılması ve de üçüncü taraflara ihtiyaç bırakmayan iş modellerinin geliştirilmesi konularında Blok zinciri’nin önemli bir potansiyeli öngörülmekte. Özellikle akıllı sayaç, akıllı ev cihazları uygulamaları; varlıkların, işlemlerin, ödemelerin doğrulanması ve kontrol edilmesi, Karbondioksit sertifikaları konularında bu teknolojinin kullanımı mümkün olabilecektir.

Kesin olan enerji sektörünün radikal bir dönüşümden geçecek olduğu. Enerji, büyük ve merkezi santraller yerine giderek yenilenebilir enerjiler temelinde daha küçük miktarlarda ve dağıtık bir şekilde üretiliyor. Bu dönüşümün merkezinde elektriği kendileri üretip kendileri tüketen aktörler yer alıyor. Tüketen üreticiler, gelecekte blok zincir teknolojisi sayesinde ücretlendirme ve tahsil için enerji dağıtıcılarına ihtiyaç duymadan ürettikleri elektriği doğrudan satma şansına kavuşabilir.

New York’da geliştirilen Brooklyn Microgrid projesinde komşudan komşuya güneş enerjisi satışı Ethereum Blokzinciri üzerinden denenmektedir. 2016 Nisan’dan beri yürütülen projede güneş enerjisi üretimi fazlası olan Solar üreticiler yine hemen yanıbaşlarında bulunan üretici olmayan ve enerji ihtiyacı bulunan komşularına konvansiyonel elektrik şebekesi üzeriden enerji satıp ödemelerini Blok zinciri vasıtası ile alabilmektedirler. 5 hane ile başlayan test projesinde şu anda 130 haneye ulaşılmış durumda. Bunu varın siz lisansız rüzgar için de düşünün.

Peki enerji devleri neler yapıyor ? 2017’nin son çeyreğinde Enel SpA ve RWE AG, Ağustos ayında başlayan testler sonrasında kendi aralarında P2P (Peer to peer) yani üçüncü bir partiye ihtiyaç duymadan enerji ticaretine başlayacaklar. Hamburg merkezli PONTON isimli fima da 3 ana başlık altında “Enerchain” adını verdiği Enerji ve Blok zinciri konusunda çalışmalarını yürütmekte. Akıllı enerji ürünleri, akıllı şebekeler ve toptan enerji satışı firmanın konu başlıkları. Özellikle Iberdrola, Total gibi 24 adet Avrupa’nın önde gelen toptan enerji satışı yapan firmaları Enerchain projesinde yer almaktalar. İlk ticaret de bu zincir üzerinden Iberdrola ve Total arasında gerçekleşti.

Alman Enerji Ajansı’nın (DENA) yakın zamanda yaptığı bir araştırmaya göre enerji sektörünün yöneticileri de bu yaklaşan trendi onaylıyor. Sektörde karar alıcı pozisyondaki kişilerin yaklaşık üçte ikisi, blok zincir teknolojisinin enerji sektöründe yaygınlaşmasını olası görmekte. Katılımcıların yüzde 21’i blok zinciri bu pazarın köklü bir dönüşümden geçmesinin anahtarı olarak görürüken yüzde 14’lük bir diğer kısmıysa bu teknolojinin sektördeki belli alanlardaki sorunları çözebilieceğine inanıyor.

Hollanda’da 2017 baharında IBM, Vandebron, Sonnen ve TenneT firmaları gün boyunca arz ve talebin değişmesinden kaynaklanan şebeke dengesizliklerini, elektrikli araçları kullanarak iyileştirmeye yardım edecek bir pilot projeye başladıklarını açıkladılar. Araç sahipleriyle beraber çalışılacak bu projede şebeke işletmecisi TenneT, IBM tarafından tanımlanan “izinlendirilmiş bir blok zinciri ağı” olarak tanımlanan Hyperledger Fabric kullanacak. Blok zinciri yazılımı sayesinden araçların müsait olup olmadıkları ve eylemleri zincire kaydedilerek elektrikli araçların üzerindeki esnek depolama kapasitelerinin elektrik şebekesine eklemlenmesi sağlanacak.

Benzer şekilde Ethereum tabanlı Slock.it ile yine Alman RWE AG. İki proje yürütmekte. Birinci projede akıllı kontratlar ile elektrikli arabaların şarj edilmesi, ikinci proje ile “Blockcharge” ile tüketicilerin akıllı fişler yardımı ile elektrikli arabaların şarjını izlemesi ve kontrol edilmesi sağlanmakta.

Enteresan bir girişim de yine Amerika’dan geldi geçen sene. Güneş enerjisi üretim noktası olup solarcoin.org adresi üzerinden kendilerini kayıt etmiş üreticilere her 1 MWh başına 1 adet 1 SolarCoin verilmekte (Bitcoin karşılıpı var bu para biriminin ve şu anda 0.18$’a tekabül etmekte). Dünya üzerindeki çoğu Bitcoin borsasında bu SolarCoin de alınıp satılabilmektedir. ABD Enerji Bilgi dairesine göre 1 SolarCoin 680kg karbondioksit’in engellenmiş olması anlamına gelmekte. Kanada’dan Çin’e, Tanzanya’dan Portekiz’e birçok ülkedeki üretici sistem üzerinde SolarCoin sahibi olmuş durumda. Bir anlamda hem üretim hem de ekstra kazanç kapısı.

Son dönemde Centrica, Elia, Engie, Sempra, Shell, SP Group, Statoil, Stedin, Tokyo Electric Power firmaları Amerikan Rocky Mountain Enstitüsü’nün girişimiyle bir araya gelerek Grid Singularity adlı teknoji geliştirici firmanın blok zincirini kullanarak toptan gas ve elektrik ticaretinin ilk adımlarını başlatmış durumdalar. Bu birlikteliğin adı da EWF (Energy Web Foundation) olarak adlandırılmakta.

Örneklerimizi daha da çoğaltmak mümkün her gün dünyanın farklı bir köşesinden içinde hatırı sayılır firmaların bulunduğu enerji ve blok zinciri haberleri gelmeye devam ediyor ancak sanırım bu kısa yazımın amacı hasıl olmuştur. Blok zinciri teknolojilerine enerji sektörünün farklı alanlarında farklı uygulamalarla daha da fazla duymaya başlayacağız. Enerji çok hayati bir hizmet olmakla beraber enerji sektörü işlemleri hataya karşı çok duyarlıdır. Bu işlem ve emtiaların dijitalleştirilmesi için çok ama ço kgüvenilir sistemlere ihtyaç vardır. Blok zinciri teknolojisi ise tam bu noktada sayı ve algoritmalarının değiştirilmesinin mikansız, dağıtık, tüm taraflarca doğrulanabilen, izlenebilen bir yöntem önermektedir. Bu yüzden Blok zinciri teknolojisinin enerji sektöründe hem oyun değiştirici hem de mümkünleştirici bir teknoloji oalrak karşımıza çıkacaktır.