Balast Üretim Maliyetlerine Bobin Teli Etkilerinin İncelenmesi

Günümüzde mekanik balastlar yerini yavaş yavaş elektronik balastlara bıraksalarda , elektrik motorları, aydınlatma sektörü için hala vazgeçilemezler arasında yer alıyor. Bu yazımızda balast üretim maliyetlerine göre bobin teli etkilerini inceleyeceğiz. Detaylar haberimizde..

A- A+

22.08.2014 tarihli yazı 13565 kez okunmuştur.

Balast Bobin İletken Gaz-deşarj Saç İletkenlik

Balast Nedir ?

Gaz –deşarj lambalarda lambanın ilk çalışma anında yüksek akımı çekme isteğinin önüne geçen, lamba kararlı hale geldikçe de lambanın sabit akım çekmesini sağlayan endüktif bir şok bobinidir.

Balastın kısaca bölümlerini sayacak olursak:

► Manyetik alanın oluşturulduğu sac nüve

► Bobin telinin üzerine sarıldığı karkas, koruyucu plastik kapaklar

► Sacları bir arada tutan taban sacı (şase)

► Emaye bobin teli

► Alkyd-melamine fırın boya

► Klemens

► Birazdan emaye bobin tei çeşitlerinin balast maliyetine etkisini inceleyeceğiz.

Emaye Bobin Teli Nedir ?

İletkenliği iyi olarak kabul edilen metallerin üzerine özel bir vernik kaplanması suretiyle elde edilen dışı yalıtkanlı iletken olarak tanımlayabiliriz.

İletken Nedir ?

Doğada farklı özelliklerde bir çok element bulunmaktadır. Bazıları katı, bazıları sıvı ve bazıları da gaz halindedir. Atomlarının son yörüngesinde bulunan elektron sayılarına göre farklı özellikte bulunan elementlerden elektrikte en çok kullanılanları metallerdir. Bir çok metal elementi bulunmasına rağmen hepsinin elektrik iletkenlikleri veya elektrik akımına gösterdikleri dirençler farklıdır. Bazı metallerin iletkenlikleri, dirençleri ve erime noktaları aşağıda verilmiştir.

Bazı Metallerin İletkenlik Katsayıları

Tablodan da görüleceği üzere elektrikle çalışan gereçlere elektriği iletmede

ve elektrik makinalarında iletken olarak;

► Gümüş

► Bakır

► Altın

► Alüminyum

gibi metaller kullanılır. Ancak kullanılacak yere göre, özgül ağırlığına, fiyatına ve

İletkenlik derecesine göre seçim yapılır. Örneğin;

► Enerji iletim hatlarında hafif olması sebebiyle alüminyum iletkenler kullanılır.

► Çok hassas kontak yapımlarında gümüşten faydalanılır.

► Elektrik makinalarının genelinde (balast, trafo asenkron motor ,v.b.) bakır iletkenler kullanılır.

► Altın ve gümüş çok pahalı metaller olduğu için iletken olarak kullanılmazlar.

► Alüminyum iletkenler özgül ağırlığı az olduğu için ağırlığın önemli olduğu fakat yer(sığma)
► Probleminin olmadığı yerlerde tercih edilir.

► Bakır, iyi bir iletken olması sebebiyle en çok kullanılan iletken çeşididir.

► Bilinenin aksine herhangi bir makinanın bobin telinin veya iletkenlerinin alüminyum olması, kötü bir ürün olduğu anlamına gelmez.

► İletkenlik katsayıları dikkate alınarak hesaplanmış makine ve iletim hatlarında
alüminyumda kullanılabilir ve aynı performansı gösterebilir.

CCA İletkenler

► Copper covered aluminium olarak adlandırılan bu iletken türü adından da anlaşılacağı gibi alüminyum ile bakırın birlikte işlenerek oluşturulduğu iletkenlerdir.

► Bu iletkenlerde alüminyumun düşük özgül ağırlığı ile bakırın yüksek iletkenlik katsayılarının ortak birleşkeleriyle iletkenlik değerleri bakırdan az, alüminyumdan fazla; ancak toplamda gerekli bakır kesitinden daha hafif bir iletken elde etmektir.

► Aynı zamanda alüminyum iletkenlerin mekanik mukavemeti çok zayıf olduğundan CCA tekniğiyle mukavemeti de arttırılmış olur.

► Genellikle toplam kesitin %15’i bakır,%85’i alüminyum olacak şekilde üretilirler.

Bu durumda ağırlık dağılımı olarak %66 bakır, %33 alüminyum olur.

► Yaklaşık iletkenlik değerleri 37-40(1/Ω) (siemens) civarında olur.

►İlginizi Çekebilir : Aydınlatmanın Tarihçesi: Ampül'den Led'e

Balast üretiminde Bakır, Alüminyum ve Cca Kullanımı

► Dünyada yaygın bir şekilde tüm balastlar bakır emaye telden yapılır.

► Aynı standart ve kalite şartlarında kalmak kaydıyla bir balastı bu 3 tür telden ürettiğimizde balastın fiziksel ölçülerinde aşağıdaki şekilde bir eşitsizlik olur.
► BCu˃BCCA˃BAl

► Aydınlatma armatürleri bakır telli balastlara göre dizayn edildiği için alüminyum veya CCA teller ile üretilen balastlar daha büyük olacağından armatürlerin içine sığdırılmakta zorluk yaşanır.

► Ancak; aynı büyüklükte üç ayrı balast, sırasıyla Bakır, CCA , Alüminyum telden yapılırsa kaliteleri ve standarda uygunlukları asla aynı olamaz.

► Aydınlatma sektöründe sık sık bu tür standartlara uymayan balastlar karşımıza çıkmaktadır.

► Bir balastın sadece sargı cinsine bakarak kalitesi hakkında beyanda bulunmak yanlış olur.

Bu değerlendirme yapılırken ;

► Balastın standart değerlere uygunluğuna

► Sargılardaki ısı artış miktarına

► Lambaya sağladığı güce

► Balastın fiziksel boyutlarına göre kullanabilirliğine

► Manyetik nüvedeki hava aralığına

► Sac nüve kalitesine

► Manyetik alan yoğunluğuna. (B(gaus/cm²)

Yukarıda verilmiş kriterlerin hepsi birden değerlendirilerek kanaat sahibi olunabilir.

Tüm bu bilgiler ışığında standartlara uygun bir balastı bu 3 iletken çeşidine göre yaptığımızda bu balastların,

► Fiziksel ebatları

► Ağırlıkları

► Maliyet fiyatları

Ne oranda değiştiğini inceleyelim.Burada kullanılacak maliyet fiyatları yaklaşık olup , LMI , Döviz kuru,satın alma şartları gibi etkenlere bağlı olarak değişkenlik gösterebilir.

Örnek balast olarak 250 W NAV-HQI ilgili TSE standartlarına ve Tedaş
şartnamelerine uygun olarak üretilmiş bir balastın maliyet değişimini kıyaslayalım.

Girdi maliyetlerinde;

Silisli sac: 1200 $ / TON

Emaye bakır tel: 8500 $ / TON

Emaye CCA tel: 8000 $ / TON

Emaye Al. tel: 4300 $ / TON

olarak kabul edilecek, balast üzerindeki diğer kompanentlerin (karkas, klemens, taban sacı), sabit kaldığı varsayımıyla hesaplamaya dahil edilmeyecektir.

Sonuç;

► Balast maliyetlerinde emaye tel cinsi değiştikçe balastın ebatları, maliyeti ve ağırlıkları değişmektedir.

► Ebat ve ağırlıktaki bu değişimde bakır tel ile yapılan balast %100 kabul edilirse;

♦ Saç miktarı: Cca ile yapılan üründe %32 Al ile yapılan üründe %54 artmaktadır.

♦ Bobin ağırlığı: Cca ile yapılan üründe%40 Al ile yapılan üründe %54 azalmaktadır.

♦ Toplam ağırlıkta: Cca ile yapılan üründe %16 Al ile yapılan üründe %30 artmaktadır.

► Bakır, alüminyum veya cca tel ile balast ya da başka elektrik makinası yapılacaksa iletkenlik değerleri dikkate alınarak hesaplamalar yapılmalı ve üretimi bu şekilde yapılmalıdır.Ağırlık ve balastın takılacaı yere sığma problemi var ise daima bakır sargılı balast kullanmak zorunludur. Al veya cca emaye tel ile üretilecek balastlarda maliyet düşerken ağırlık ve ebat büyümektedir. Bu durumlar göz önünde bulundurulmalıdır.

Kaynak:

► Wikipedia