“Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik” hakkında inşaat sektöründe çalışan tüm mimar, mühendis ve teknik kişilerin bilgi sahibi olması büyük önem arz etmektedir. 12 kısım ve 171 maddeden oluşan bu yönetmeliğin her maddesinde önemli detaylar yer almaktadır. Yönetmeliğin tüm maddeleri detaylı şekilde irdelenmeli ve bilinmelidir. Bu yazıda, bir mühendisinin kesinlikle atlamaması gereken maddeler yer almaktadır.

 

Yönetmeliğin yayımlanma amacı 1. maddede yer almaktadır. 1. madde şu şekildedir.

(1) Kamu kurum ve kuruluşları, özel kuruluşlar ve gerçek kişilerce kullanılan her türlü yapı, bina, tesis ve işletmenin, tasarımı, yapımı, işletimi, bakımı ve kullanımı safhalarında çıkabilecek yangınların en aza indirilmesini ve herhangi bir şekilde çıkabilecek yangının can ve mal kaybını en aza indirerek söndürülmesini sağlamak üzere, yangın öncesinde ve sırasında alınacak tedbirlerin, organizasyonun, eğitimin ve denetimin usul ve esaslarını belirlemektir.

 

Yönetmeliğin kapsamı; yönetmeliğin 2. maddesinde yer almaktadır. Madde 2, şu şekildedir.

(1) Bu yönetmelik;

a) Ülkedeki her türlü yapı, bina, tesis ile açık ve kapalı alan işletmelerinde alınacak yangın önleme ve söndürme tedbirlerini,
b) Yangının ısı, duman, zehirleyici gaz, boğucu gaz ve panik sebebiyle can ve mal güvenliği bakımından yol açabileceği tehlikeleri en aza indirebilmek için yapı, bina, tesis ve işletmelerin tasarım, yapım, kullanım, bakım ve işletim esaslarını kapsar.

(2) Karada ve suda, sürekli veya geçici, resmî veya özel, yeraltı veya yerüstü inşaatı ile bunların ilâve, değişiklik ve onarımlarını içine alan sabit ve hareketli tesisler bu Yönetmeliğin uygulanması bakımından yapı sayılır ve bu tesisler hakkında bu yönetmeliğe göre işlem yapılır.

(3) Türk  Silahlı  Kuvvetlerince  kullanılan  yapı,  bina  ve  tesisler  ile  eğitim  ve  tatbikat  alanlarında uygulanacak  yangın  önlemleri,  bu  yönetmelik hükümleri  de  dikkate  alınarak  yapının  özelliklerine göre Milli Savunma Bakanlığınca belirlenir.

 

Yönetmelikte yer alan tanımlarla ilgili bilgilere yönetmeliğin 4. maddesinde yer verilmiştir. Bu maddede yer alan tanımlardan bazıları aşağıdaki gibidir.
a) Acil durum: Afet olarak değerlendirilen olaylar ile dikkatsizlik, tedbirsizlik, ihmal, kasıt ve çeşitli sebeplerle meydana getirilen olayların yol açtığı hâlleri,
b)  Acil  durum  ekibi: Yangın,  deprem  ve  benzeri  afetlerde binada  bulunanların  tahliyesini  sağlayan, olaya ilk müdahaleyi  yapan, arama-kurtarma ve  söndürme işlerine katılan ve gerektiğinde ilk  yardım uygulayan ekibi,
c) Acil durum planları: Acil durumlarda yapılacak müdahale, koruma, arama-kurtarma ve ilk yardım iş  ve  işlemlerinin  nasıl  ve  kimler  tarafından  yapılacağını  gösteren  ve  acil  durum  öncesinde hazırlanması gereken planları,
ç)  Acil  durum  asansörü  (İtfaiye  asansörü): Binalarda  bulunan,  kullanımı  doğrudan  yangın söndürme ve kurtarma ekiplerinin veya itfaiyenin denetimi altında bulunan ve ek korunum uygulanmış olan özel asansörü,
d) Alevlenme Noktası: Isınan maddeden çıkan gazların, bir alevin geçici olarak yaklaştırılıp uzaklaştırılması sonucunda yanmayı sürdürdüğü en düşük sıcaklığı,
e) Apartman: İçinde bağımsız mutfak ve banyoya sahip en az üç mesken bulunan binayı,
f) Atrium: İki veya daha çok sayıda katın içine açıldığı, merdiven yuvası, asansör kuyusu, yürüyen merdiven boşluğu veya su, elektrik, havalandırma, iklimlendirme, haberleşme, tesisat bacaları ve şaftlar hariç, üstü kapalı geniş ve yüksek hacmi,
g) Çıkmaz koridor mesafesi: Mekan içerisinden mekanın koridora bağlanan kapısına kadar olan mesafe göz önüne alınmaksızın, kaçışta, mekanların bağlı olduğu koridorun en uzak noktasından koridor boyunca bir çıkışa veya iki yönde kaçış imkanına sahip olunan noktaya kadar olan mesafeyi,
ğ) Acil durum aydınlatması: Olağan aydınlatma devrelerinin kesintiye uğraması halinde, armatürün kendi gücüyle veya ikinci bir enerji kaynağından beslenerek sağlanan aydınlatmayı,
h) Kaçış (Yangın) Merdiveni: Yangın halinde ve diğer acil hallerde binadaki insanların emniyetli ve süratli olarak tahliyesi için kullanılabilen, yangına karşı korunumlu bir şekilde düzenlenen ve tabii zemin seviyesinde güvenlikli bir alana açılan merdiveni,



ı) Kullanıcı yükü: Herhangi bir anda, bir binada veya binanın esas alınarak belirli bir bölümünde bulunma ihtimali olan toplam insan sayısı,
i) Kullanıcı yük katsayısı: Yapılarda kişi başına düşen kulanım alanının metrekare cinsinde m²/kişi olarak ifadesini,
j) Yangın bölgesi (zonu): Yangın halinde, uyarı ve söndürme tedbirleri diğer bölümlerdeki sistemlerden ayrı olarak devreye giren bölümü,
 

Yangın Bölgesi (Zonu) Uygulama Örneği
 

k) Yangın güvenlik holü: Kaçış merdivenlerine yangının ve dumanın geçişini engellemek için yapılacak bölümü,
l) Yangın kapısı: Bir yapıda kullanıcılar, hava veya nesneler için dolaşım imkanı sağlayan, kapalı tutulduğunda duman, ısı ve alev geçişine belirli bir üsre direnecek nitelikteki kapı, kapak veya kepengi,
m) Yangın kompartımanı: Bir bina içerisinde, tavan ve taban döşemesi dahil olmak üzere, her yanı en az 60 dakika yangına karşı dayanıklı yapı elemanları ile duman ve ısı geçirmez alanlara ayrılmış bölgeyi,
n) Yangın tahliye projesi: Mimari proje üzerinde, kaçış yollarının, yangın merdivenlerinin, acil durum asansörlerinin, yangın dolaplarının, itfaiye su verme ve alma ağızlarının ve yangın pompalarının yerlerinin renki olarak işaretlendiği projeyi,
o) Yangın türü: Yanmakta olan maddeye göre;
1) A Sınıfı Yangınlar: Odun, kömür, kağıt, ot, doküman ve plastik gibi yanıcı katı maddeler yangınını,
2) B Sınıfı Yangınlar: Benzin, benzol, makine yağları, laklar, yağlı boyalar, katran ve asfalt gibi yanıcı sıvı maddeler yangınını
3) C Sınıfı Yangınlar: Metan, propan, bütan, LPG, asetilen, havagazı ve hidrojen gibi yanıcı gaz maddeler yangınını,
4) D Sınıfı Yangınlar: Lityum, sodyum, potasyum, alüminyum ve magnezyum gibi yanabilen hafif ve aktif metaller ile radyoaktif maddeler gibi metaller yangınını..
ö) Yapı Yüksekliği: Bodrum katlar, asma katlar ve çatı arası piyesler dahil olmak üzere, yapının inşa edilen bütün katlarının toplam yüksekliğini,
p) Yüksek bina: Bina yüksekliği 21.50 m’ den yapı yüksekliği 30.50’ m den fazla olan binalar.
 

► İlginizi Çekebilir: Bir Elektrik Mühendisinin Bilmesi Gereken Kanunlar, Şartnameler ve Yönetmelikler

 

Binaların kullanım özelliklerine göre sınıflarına Madde 8’de yer verilmiş olup şu şekildedir. Madde 8' e göre;

(1) Binaların kullanım sınıflarına göre özellikleri aşağıda belirtilmiştir.

(a) Konutlar
(b) Konaklama Amaçlı Binalar
(c) Kurumsal Binalar
(ç) Büro Binaları
(d) Ticaret Amaçlı Binalar
(e) Endüstriyel Yapılar
(f)  Toplanma Amaçlı Binalar
(g) Depolama Amaçlı Tesisler
(h) Yüksek Tehlikeli Yerler
(ı)  Karışık Kullanım Amaçlı Binalar
 
(2) Binaların kullanım sınıfı ile ilgili olarak herhangi bir tereddüt doğduğunda, Bayındırlık ve İskan Bakanlığının değerlendirmesine ve kararına uyulur.

 

Binaların tehlike sınıflandırmaları Madde 19’da belirtilmiştir. Madde 19 şu şekildedir.

(1) Bina veya bir bölümünün tehlike sınıfı, binanın özelliklerine ve binada yürütülen işlemin ve faaliyetlerin niteliğine bağlı olarak belirlenir. Bir binanın çeşitli bölümlerinde değişik tehlike sınıflarına sahip malzemeler bulunuyor ise, su ve pompa kapasitesi bina en yüksek tehlike sınıflandırmasına göre belirlenir.
 

Binaların Tehlike Sınıflandrıma Grupları
 

(2) Binada veya bir bölümünde söndürme sistemleri ve kompartıman oluşturulurken, tasarım sırasında aşağıdaki tehlike sınıflandırması dikkate alınır.
 

a) Düşük tehlikeli yerler: Düşük yangın yüküne ve yanabilirliğine sahip malzemelerin bulunduğu, en az 30 dakika yangına dayanıklı ve tek bir kompartıman alanı 126 m²’ den büyük olmayan yerlerdir. 
b) Orta tehlikeli yerler: Orta derecede yangın yüküne ve yanabilirliğine sahip yanıcı malzemelerin bulunduğu yerlerdir. 
c) Yüksek tehlikeli yerler: Yüksek yangın yüküne ve yanabilirliğe sahip ve yangının çabucak yayılarak büyümesine sebep olacak malzemelerin bulunduğu yerlerdir.

 
(3) Binada veya bir bölümünde, söndürme sistemleri tasarımında uyulacak bina tehlike sınıflandırılması ile ilgili olarak kullanılan alanlar, Ek-1/A, Ek-1/B, Ek-1/C’ de gösterilmiştir.
 

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik - Ek-1/A Düşük Tehlike Kullanım Alanları

 

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik - Ek-1/B Orta Tehlike Kullanım Alanları



Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik - Ek-1/C Yüksek Tehlike Kullanım Alanları

Yangın kompartımanlarıyla ilgili detaylar 24. Madde'de yer almaktadır. 24. Madde'nin 2. fıkrası şu şekildedir.

(2)  İki veya daha çok bina tarafından ortak kullanılan duvarlar, kazan dairesi, otopark, ana elektrik dağıtım odaları, yapı içindeki trafo merkezleri, orta gerilim merkezleri, jeneratör grubu odaları ve benzeri yangın tehlikesi olan kapalı alanların duvarları ve döşemeleri kompartıman duvarı özelliğinde olur.
 

Yangın duvarlarıyla ilgili detaylar 25. Madde'de yer almaktadır. 25. Madde'nin 2. fıkrası şu şekildedir:

(2)  Yangın duvarlarında delik ve boşluk bulunamaz. Duvarlarda kapı ve sabit ışık penceresi gibi boşluklardan kaçınmak mümkün değil ise bunların en az yangın duvarının direncinin yarı süresi kadar yangına karşı dayanıklı olması gerekir. Kapıların kendiliğinden kapanması ve duman sızdırmaz özellikte olması mecburidir. Bu tür yarı mukavemetli boşlukların çevresi her türlü yanıcı maddeden arındırılır. Su, elektrik, ısıtma, havalandırma tesisatının ve benzeri tesisatın yangın duvarından geçmesi halinde,  tesisat çevresi, açıklık kalmayacak şekilde en az yangın duvarı dayanım süresi kadar, yangın ve duman geçişine karşı yalıtılır.
 

Döşemelerden bahsedilen 26. Madde'nin 5. fıkrasında şu detaylar yer almaktadır.

(5) Su, elektrik, ısıtma ve havalandırma tesisatı ile benzeri tesisatların döşemeden geçmesi halinde, tesisat çevresi, açıklık kalmayacak şekilde en az döşeme yangın dayanım süresi kadar, yangın ve duman geçişine karşı yalıtılır.
 

Kaçış merdivenlerinin özelliklerinin detayları madde 41’ de verilmiş olup, elektrikle ilgili detaylar 9’ uncu fıkrada yer almaktadır.

(9) Kaçış merdiveni yuvasına ve yangın güvenlik holüne elektrik ve mekanik tesisat şaft kapakları açılamaz, kombi kazanı, iklimlendirme dış ünitesi sayaç ve benzeri cihaz konulamaz.

 

Doğalgaz ve LPG tesisatlı kazan dairelerinin nasıl olması gerektiğine dair bilgiler 55. Madde de yer almaktadır. 55. maddenin 3., 6. ve 8. fıkralarında şu bilgiler yer almaktadır.

(3) Herhangi bir tehlike anında gazı kesecek olan ana kapama vanası ile elektrik akımını kesecek ana devre kesici ve  ana elektrik panosu, kazan dairesi dışında kolayca ulaşılabilecek bir yere konulur. Gaz ana vanasının yerini gösteren plaka, bina girişinde kolayca görülebilecek bir yere asılır.

(4) Kazan dairesi topraklaması 21/08/2001 tarihli ve 24500 sayılı Resmi Gazetede yayımlanan Elektrik Tesislerinde Topraklamalar Yönetmeliğine göre yapılır.

(5) Kullanılan gazın özelliği dikkate alınarak, tablolar, anahtarlar, prizler, borular gibi bütün elektrik tesisatının ilgili yönetmeliklere ve Türk Standartlarına uygun olarak tasarlanması ve tesis edilmesi gerekir. Bu tesisat ve sistemlerde kullanılacak her türlü cihaz ve kabloların ilgili standartlara uygun olması gerekir.

 

Çatılarla ilgili detaylar 61. Maddede yer almaktadır. 61. maddenin 2. fıkrası şu şekildedir.

(2) Isıtma, soğutma, haberleşme ve iletişim alıcı ve verici elektrikli cihazların çatı arasına yerleştirilmesi gerektiği takdirde, elektrikli cihazlar için, yangına dayanıklı kablo kullanılması ve çelik boru içerisinden geçirilmesi gibi, yangına karşı ilave tedbirler alınarak yetkili kişiler eliyle ilgili yönetmeliklere uygun elektrik tesisatı çekilebilir.
 

Yönetmelikte asansörlerin nasıl olması gerektiğine dair bilgiler madde 62 de yer almaktadır. Madde 62 şu şekildedir.
 

► İlginizi Çekebilir: Dünden Bugüne Asansörler ve Asansör Çeşitleri

(1) Asansör sistemleri, 31/01/2007 tarihli 26420 sayılı Resmi Gazete’ de yayımlanan Asansör Yönetmeliğine (95/16/AT) ve 18/11/2008 tarihli ve 27058 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Asansör Bakım ve İşletme Yönetmeliğine uygun olarak tesis edilir.

(2) Asansör kuyusu ve makine dairesi, yangına en az 60 dakika dayanıklı ve yanıcı olmayan malzemeden yapılır.

(3) Aynı kuyu içinde 3’den fazla asansör kabini düzenlenemez. 4 asansör kabini düzenlendiği takdirde, ikişerli gruplar halinde araları yangına 60 dakika dayanıklı bir malzeme ile ayrılır.

(4) Asansör kuyusunda en az 0.1 m² olmak üzere kuyu alanının 0.025 katı kadar bir havalandırma ve dumandan arındırma bacası bulundurulur veya kuyular basınçlandırılır. Aynı anda bodrum katlara da hizmet veren asansörlere, bodrum katlarda konulmuş bir koridordan veya bir yangın güvenlik holünden ulaşmak gerekir. Asansörlerin kapıları, koridor, hol ve benzeri alanlar dışında doğrudan kullanım alanlarına açılamaz.

(5) Yüksek binalarda ve topluma açık yapılarda kullanılan asansörlerin aşağıda belirtilen esaslara uygun olması gerekir:

(a) Asansörlerin, yangın uyarısı aldıklarında kapılarını açmadan doğrultuları ne olursa olsun otomatik olarak acil çıkış katına dönecek ve kapıları açık bekleyecek özellikte olması gerekir. Ancak asansörlerin gerektiğinde yetkililer tarafından kullanılabilecek elektrikli sisteme sahip olması da gerekir.
(b) Asansörlerin, yangın uyarısı aldıklarında kapılarını açmadan doğrultuları ne olursa olsun otomatik olarak acil çıkış katına dönecek ve kapıları açık bekleyecek özellikte olması gerekir. Ancak asansörlerin gerektiğinde yetkililer tarafından kullanılabilecek elektrikli sisteme sahip olması da gerekir.
(c) Birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde bulunan yüksek binalarda, deprem sensöründen uyarı alarak asansörlerin deprem sırasında durabileceği en yakın kata gidip, kapılarını açıp, hareket etmeyecek tertibat ve programa sahip olması gerekir.

(6) Asansör kapısı, yangın merdiven yuvasına açılamaz.

(7) Asansör kapılarının yangına karşı en az 30 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması yapı yüksekliği 51.50 m’ den yüksek binalarda yangına karşı en az 60 dakika dayanıklı ve duman sızdırmaz olması gerekir.



 

Acil durum asansörleriyle ilgili detaylar Madde 63’te yer almaktadır. Madde 63 şu şekildedir.
 

Acil Durum Asansörü

(1) Acil durum asansörü, bir yapı içinde yangına müdahale ekiplerinin ve bunların kullanıldıkları ekipmanın üst ve alt katlara makul bir emniyet tadbiri dahilinde hızlı bir şekilde taşınmasını sağlamak, gerekli kurtarma işlemlerini yapmak ve aynı zamanda engelli insanları tahliye edebilmek üzere tesis edilir. Asansör, aynı zamanda normal şartlarda binada bulunanlar tarafından da kullanılabilir. Ancak, bir yangın veya acil durumda, asansörün kontrolü acil durum ekiplerine geçer.

(2) Yapı yüksekliği 51.50 m’ den daha fazla olan yapılarda, en az 1 asansörün acil hallerde kullanılmak üzere acil durum asansörü olarak düzenlenmesi şarttır.

(3) Acil durum asansörleri önünde, aynı zamanda kaçış merdivenine geçiş sağlayacak şekilde, her katta 6 m²’ den az, 10 m²’ den çok ve herhangi bir boyutu 2 m’ den az olmayacak yangın güvenlik holü oluşturulur.

(4) Acil durum asansörünün kabin alanının en az 1.8 m², hızının zemin kattan en üst kata 1 dakikada erişecek hızda olması ve enerji kesilmesi halinde, otomatik olarak devreye girecek özellikte ve 60 dakika çalışır durumda kalmasını sağlayacak acil durum jeneratörüne bağlı bulunması gerekir.

(5) Acil durum asansörlerinin elektrik tesisatının ve kablolarının yangına karşı en az 60 dakika dayanıklı olması ve asansör boşluğu içindeki tesisatın sudan etkilenmemesi gerekir.

(6) Acil durum asansörünün makine dairesi ayrı olur ve asansör kuyusu basınçlandırılır.

 

Yıldırımdan korunma tesisatıyla ilgili detaylar madde 64’ te verilmiştir. Madde 64’ e göre;

(1) Binaların yıldırım tehlikesine karşı korunması için ilgili yönetmelik ve standartların gereğinin yerine getirilmesi şarttır. Elektrik yükünün yapı veya yapı içindeki diğer tesisat üzerinde risk yaratmaksızın toprağa iletilebileceği yeterli bağlantının sağlanması ve bir toprak sonlandırma ağı oluşturulması gerekir.
 

Transformatörlerle ilgili tüm detaylar Madde 65’te verilmiş olup, Madde 65 şu şekildedir.

(1) Transformatörün kurulacağı odanın bütün duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına dayanabilecek şekilde yapılır.

(2) Yağlı transformatör kullanılması durumunda;

(a) Yağ toplama çukurunun yapılması gerekir.
(b) Transformatörün içinde bulunacağı odanın bina içinde konumlandırılması halinde; bir yangın halinde transformatörlerden çıkan dumanların ve sıcaklığın binadaki kaçış yollarına sirayet etmemesi ve serbest hareketi engellememesi gerekir.
(c) Uygun tipte otomatik yangın algılama ve söndürme sistemi yapılır.

(3) Ana elektrik odalarından ve transformatör merkezlerinden temiz su, pis su, patlayıcı ve yanıcı sıvı ve gaz tesisatı donanımı ve ekipmanları geçirilemez ve üst kat mahallerinde ıslak hacim düzenlenemez.
 

Jeneratörlerle ilgili tüm detaylar madde 66’ da verilmiştir.  Madde 66 şu şekildedir:

(1) Bir mahal içerisinde tesis edilen birincil veya ikincil enerji kaynağı olarak jeneratör kullanılan bütün bina ve yapılarda aşağıdaki tedbirlerin alınması şarttır.
(a) Jeneratörün kurulacağı odanın duvarları, tabanı ve tavanı en az 120 dakika süreyle yangına dayanabilecek şekilde yapılır.
(b) Jeneratörün içinde bulunacağı odanın bina içinde konumlandırılması halinde; bir yangın halinde çıkan dumanların ve sıcaklığın binadaki kaçış yollarına sirayet etmemesi ve serbest hareketi engellememesi gerekir.
(c) Jeneratörün ana yakıt deposunun bulunacağı yer için, 56 ncı maddede belirtilen şartlara uyulur.

(2) Jeneratör odalarından temiz su, pis su, patlayıcı ve yanıcı sıvı ve gaz tesisatı donanımı ve ekipmanları geçirilemez ve üst kat mahallerinde ıslak hacim düzenlenemez.

► Yazının Sonraki Bölümleri: 

► Bir Elektrik Mühendisinin Gözünden: Binaların Yangın Korunması Hakkında Yönetmelik|2.Bölüm

► Bir Elektrik Mühendisinin Gözünden: Binaların Yangın Korunması Hakkında Yönetmelik|3. Bölüm