Galaksimizin geçmişteki izleri

NASA VE ESA adına gözlemler yapmaktakullanılan efsane teleskop Hubble bizlere daha önce kendi evimiz olanSamanyolu'ndan alışık olduğumuz spiral bir portre yolladı. Fakat bu kez görüntüSamanyolu'ndan değil, çok uzaklarda bulunan başka bir galaksiden geldi. Henüzözel bir ismi olmayan ve NGC 1073 olarak kodlanan galaksi biçimlendiği spiralyapısıyla bize kendi galaksimizi tanıma ve onun hakkında fikir edinme fırsatısunabilir.

A- A+

01.01.2012 tarihli yazı 5487 kez okunmuştur.

Aslında evrende spiral yapılanma aşina olmadığımız bir şey değil. Ancak Hubble tarafından fotoğraflanan NGC 1073, spiral yapısının çok berrak olmasıyla benzerlerinden bir adım öne çıkıyor. Spiral yapılarda merkeze yaklaştıkça; yıldız, yıldız olma potansiyeli bulunan gaz ve henüz tanımlanamamış maddeler daha yoğun olarak bulunur. Tabi henüz bizim için bilinmezliklerle dolu bu merkezde muhtemelen pusuda bekleyen epey kara delik de mevcut. İşte galaksinin spirallerinin bu derece belirgin ve berrak olması, zamanla onu tanıdıkça öteki spiral yapılanmalar hakkında akıl yürütmemizi de kolaylaştıracak.

Öte yandan NGC 1073’ün merkezi yani spiralin içerideki ucu çubuk şeklinde bir bar. Bu bar sık olarak karşılaşılmayacak kadar değerli. Çünkü bu bar yoğun gaz yapısında ve galaksi olgunlaştıkça burada bulunan gazlar yeni yıldızlar için zemin hazırlayacak ve doğrusal olan çubuk her bir yıldız oluşumunda biraz daha spirali devam ettirecek şekilde kıvrılacak. Elbette bu dönüşüm insan ölçütlerinde inanılmaz uzun sürelerde olsa da, en ufak bir değişim bile yeni bir veri olacağından, NGC 1073 astronomlar için çok iyi bir iş sahası.

Gözlemde şaşırtıcı bir durum daha var. Resmin sol üst tarafında halka benzeri bir yapı var. Durumu şaşırtıcı yapan bu oluşumun Hubble tarafından gözlemlenecek netlikte olması. Öyle ki, Hubble bu kadar net bir görüntüyü ancak orada çok güçlü bir ışık varsa alabilir. Astronomlar burada x ışınlarına kaynaklık eden bir kara delik ve onun yanında birbirlerinin yörüngesinde turlayan iki yıldız olduğunu düşünüyor. Bu ikili sistem ( kütle olarak birbirine yakın olan iki cismin kütle merkezleri ortada kalır ve her iki gezegende bu merkezin etrafında döner. İki ucunda da bir yıldız olduğu olan bir çubuğun ortasından çevrilmesi olarak betimlenecek bu yapının pek sık olmamakla birlikte başka örneklerine rastlanabilir. ) fotoğrafın o kısmında Hubble’ın bu kadar net görüntü almasına sebep olmuş olabilir. Uzayda x ışını gözlemlemek için bulunan Chandra uzay aracının verileri de bu fikri kesin olarak kanıtlayamasa da destekler nitelikte.

Son olarak fotoğrafta Samanyolu’na ya da NGC 1073’e ait olmayan noktalar var. İşte burada astronomların fikirleri devreye giriyor. Muhtemelen onlar birer kuasar (tanımlanması çok zor olmuş ve epey tahminden sonra günümüzde inanılmaz enerjilerle -10^45 ile 10^48 erg/s aralığında- ve çok yüksek parlaklıkta ışık yayan çekirdeklere sahip mini galaksi oldukları anlaşılmış yapılanmalar ) ve parlaklıkları milyarlarca ışık yılı mesafede olmalarına rağmen fotoğrafta kendilerine yer bulacak kadar güçlü.

NGC 1073’ün berrak ve net çizgileri fotoğrafta yer bulan kuasarların eşsiz parlaklığı bize bu kadar uzaklardan bu kadar net bir fotoğraf getirdi. Astronomlar ise yepyeni gözlemler yapabilecekleri ve belki de pek çok soru işaretini yok edip bununla beraber daha çoğunu getirecek bir keşfin heyecanını yaşıyor. Biz ise evimiz olan Samanyolu’na dışarıdan bakamıyor olduğumuz için onun çok benzerine kendi evimizden bakma fırsatıyla karşı karşıyayız.

BAYCAN KARABAĞ