Kömür ve Kömür Madenciliği Nedir?

Bütün dünyada tespit edilmiş 861 milyar tonun üzerinde kömür rezervi var. Bu da kömürün bize yaklaşık 112 yıl daha yeteceği anlamına gelmekte. En büyük rezervler ise ABD; Rusya, Çin ve Hindistan'da bulunmakta. Belli başlı ülkelerin dışında ne yazık ki sık sık güvenlik ihmali sebebiyle maden kazaları yaşanmakta. Türkiye'de yıllardır ciddi kayıplara yol açan ve son zamanlarda daha çok can kaybına sebep olan maden kazalarına yabancı değiliz. Hal böyle olunca hem bilgi sahibi olmak hem de biraz da olsa konuya dikkat çekmek adına sizler için bu yazımızı hazırladık.

A- A+

21.05.2014 tarihli yazı 23302 kez okunmuştur.

Kömür nedir?

Kömür oluşumu karbon fiber döneminde başlamıştır. –İlk kömür çağı olarak bilinir.-Ve 290 milyon yıl önceye uzanır. Kömür bir fosil yakıttır ve başlangıçta bataklıklarda biriken tarih öncesi değişime uğramış bitki kalıntılarından meydana gelmiştir.

Bugün kömürden aldığımız enerji milyon yıl önce güneş tarafından emilen bitkilerin enerjisinden gelir. Bütün canlı bitkiler fotosentez olarak bilinen süreçte güneş enerjisini depolar. Bitkiler öldüğünde, bu enerji bitkilerin çürümesi olarak açıklanır. Kömür oluşumu için el verişli koşullar altında çürüme süreci engellenir ve depolanmış güneş enerjisinin yayılması sağlanır. Enerji kömürün içine hapsolur. Alüvyon ve diğer sedimanterlerin artması, yer kabuğunda meydana gelen tektonik hareket olarak bilinen hareketlerle birlikte bataklıklara ve büyük derinliklere gömülür. Gömülmesi ile bitki malzemesi yüksek sıcaklık ve basınçlara tabii tutulmuştur. Bu bitkilerde fiziksel ve kimyasal değişikliklere neden olur, torf ve kömür içine hapsolarak değişmesi gibi.

►İlginizi Çekebilir : Temiz Kömür Teknolojileri │ Birinci Bölüm

Kömürleşme

Her kömür yatağının kalitesi şu şekilde belirlenir:

► Kömürden başlayan bitki tiplerinin değişimi
► Gömülü derinlik
► Bu derinliklerdeki sıcaklıklar ve basınçlar
► Kömür ömrünün yatakta oluşması

Bir kömürün olgunlaştıkça geçirdiği değişim süreci kömürleşme olarak bilinir. Kömürleşme kömürün fiziksel ve kimyasal özellikleri üzerinde önemli bir etkiye sahiptir ve tabaka olarak adlandırılır. Tabaka özelliği orijinal bitki ürününün karbona dönüşüm derecesi tarafından belirlenir. Kömür tabakaları en az karbona sahip olandan en çok karbona sahip olana doğru sıralanır.

Kömür Madeni

6185 milyon ton üzerinde antrasit kömürü devamlı bir şekilde dünyanın her yerinde üretiliyor ve 1042 milyon ton da kahverengi kömür/linyit üretiliyor. En geniş kömür üretimine sahip ülkeler bir bölgeyle sınırlı değil. En fazla antrasit kömürü üretilen ilk beş ülke Çin, Amerika Birleşik Devletleri ,Hindistan, Avustralya ve Güney Afrika. Küresel kömür üretiminin en çok olduğu ülkede, sadece %15 civarında kömür üretimi uluslararası kömür pazarı için kullanılabilir durumda.

►İlginizi Çekebilir : Temiz Kömür Teknolojileri │ İkinci Bölüm

Madencilik Yöntemleri

Kömür iki yöntemle çıkarılır:

► Yüzey veya açık ocak madenciliği
► Yer altı veya derin madencilik

Madencilik yönteminin seçimi genellikle kömür yatağının jeolojisiyle belirlenir. Yeraltı madenciliği birçok kömür üreticisi ülkenin yaygın olarak yüzey madenciliğini kullanmasına rağmen şu anda dünya kömür üretiminde açık ocak madenciliğinden daha büyük bir pay oluşturmaktadır. Örneğin yüzey madenciliği Avustralya üretiminin %80’ini oluşturuyorken, bu Amerika Birleşik Devletleri’nde %67 civarında.

Yüzey Madenciliği

Yüzey madenciliği açık ocak madenciliği olarak da bilinen kömür damarı yüzeye yakın olduğunda ekonomik olan bir madencilik çeşididir. Bu yöntem bütün kömür damarlarının kullanıldığı yeraltı madenciliğinden daha yüksek bir oranda kömür yatağını kurtarır. %90 veya daha yüksek oranda kömür elde edilebilir. Büyük açık ocak maden ocakları birçok metrekarelik alanı kapsayabilir ve aşağıdakiler de dahil olmak üzere ekipmanların büyük bir kısmını kullanabilir:

► Kalıntıları kaldıran vinçli kazı aracı
► Güç kürekleri
► Kömür taşıyan büyük kamyonlar
► Kepçe tekerlekli ekskavatörler
► Konveyörler

Kömür ve toprak kalıntıları ilk önce patlayıcılar tarafından patlatılır sonra kürek, kamyon veya ağır kazı makinesi olan kepçeli vinçler tarafından kaldırılır. Kömür damarı ortaya çıktığında sondaj yapılır, çatlatılır ve tünel kazılır. Kömür, kömür hazırlama tesislerine veya direk kullanılacak yere büyük kamyonlara veya konveyörlere yüklenerek gönderilir.

Yeraltı Madenciliği

Yeraltı Madenciliğinde iki temel yöntem vardır:

►Oda&sütün madenciliği
►Uzun duvar madenciliği

Oda & Sütün Madenciliği

Oda&sütün madenciliğinde kömür yatakları kömür damarının içine kesme yöntemiyle bir odalar şebekesi açılarak ve maden ocağının çatısını desteklemek için kömür sütunu bırakılarak çıkarılır. Bu sütunlar damardaki toplam kömürün %40’ı olabilir. Bu kömürün bazen bir sonraki aşamada kullanılmasına rağmen olabilir.

Uzun Duvar Madenciliği

Uzun Duvar Madenciliği damarın bir kesitinden bütün kömürün çıkarılmasını veya mekanik makaslar kullanımıyla çıkarılmasını kapsar. Bir uzun duvar yüzeyi geliştirme çalışmaları başlamadan önce var olan kesit boyunca uygun jeolojiyi sağlamak için dikkatli bir planlamayı gerektirir. Kömür yüzeyi 100-350 m uzunluğunda bir değişim gösterebilir. Kendi kendine ilerleyen, hidrolik güçlü destekler kömür çıkarılırken çatıyı geçici olarak tutar. Kömür alandan çıkarıldığında çatı çökmeye bırakılır. Yataktaki kömürün %75’inin üzerinde genişletilen kömür panellerinden kömür çıkarılabilir.

Teknolojik Gelişmeler bugünkü kömür madenciliğini her zamankiden daha verimli yapıyor. Teknolojiye ayak uydurmak ve modern madencilikle verimli olarak kömür çıkarabilmek için çalışan personel, karmaşık alet ve ekipman kullanımında son derece yetenekli ve iyi eğitilmiş olmalıdır.

Güvenlik Sorunları

Kömür endüstrisi çok ciddi güvenlik sorunlarıyla karşı karşıyadır; WCA(World Coal Assocation) üyeleri sıfır kaza hedefine ulaşmak için mücadele ediyor ve yıllık raporlarında hem ölümcül hem de ölümcül olmayan kazalar için istatistikleri yayımlıyor. İşçilerin güvenliği kömür madenciliğinde en önemli ve öncelikli olarak düşünülen kısım olmalıdır.

Maden patlamaları yeraltı madenciliğinde en yaygın olan güvenlik riskidir. Metan gazı kömür damarından yayılır ve madencilik sürecinde kaya tabakalarını kaplayan %5-15 hava konsantrasyonlarında yüksek patlama riski oluşabilir. Metan emisyonunu ortadan kaldırmak ve sulandırmak için pek çok teknik geliştirilmiş ve bu yeraltı madenlerinde metandan dolayı meydana gelen patlamaları azaltmaya yardımcı olmuştur.

Modern kömür madenlerinde uygulanan sıkı güvenlik prosedürleri, sağlık ve güvenlik standartları, işçi teorik ve pratik eğitimi yeraltı ve yüzey madenciliğinde güvenlik seviyesinde önemli gelişmelere yol açmıştır.

Ancak sanayi içinde hala sorunlar var. Çin’de kömür madenciliği güvenliği kritik bir konudur. Son yıllarda denetlenmeden açılan küçük kömür madenlerinden dolayı kaza ve ölümlerin sayısı kabul edilemeyecek kadar yüksektir. Çinli yetkililer bunu kabul ediyor ve performansları artırmak, güvenliği olmayan maden kapatmak ve en iyi uygulamaları teşvik etmek için çalışıyorlar. Batıdaki büyük kömür madeni işletmelerinden hükümet yetkilileri ile birlikte kanıtlanmış güvenlik uygulamalarını öğrenmek ve uygulamak için Çin kömür madeni sektöründen heyetler topluluğunu kabul ediyor. Bazı Çin maden şirketlerinin de dünyanın en iyi yerleriyle karşılaştırılabilir iyi bir sicili var ve daha güvenli madencilik uygulamaları artırmak için ülke içinde önemli bir platform sağlıyor.

Kaynak:

►worldcoal.org