Transformatör Bakımı Nasıl Yapılır?

Elektrik akımına ait olan yüksek gerilimi, hizmet edeceği amaca uygun olarak azaltan veya yükseltebilen cihazlara transformatör denir. Elektrik sistemlerinin kalbi olan bu yapıların belli aralıklarda bakımlarının yapılması gerekir. Transformatör, iş güvenliği, işçi sağlığı ve enerji iletimi sürecinin kesintisiz sürdürülebilmesi açısından bakımlarının nasıl ve neden yapılması gerektiğini sizlere anlatacağız.

A- A+

11.08.2014 tarihli yazı 62667 kez okunmuştur.

Transformatör Bakım Arıza Trafo Yağı Periyodik Bakımı Trafo Koruma Röleleri

Transformatör Nedir?

Transformatörler ortak nüve üzerine sarılmış, birbirinden elektriksel olarak yalıtılmış iki bobinden oluşan, gerilimi istenilen seviyeye göre indirip, yükseltebilen hareketsiz bir elektrik makinesidir. Elektriği bilindiği gibi üç fazlı üretiyor, iletiyor ve dağıtıyoruz. Bu yüzden bu sistemlerde yer alan transformatörlerde üç fazlı olarak kullanılmaktadır.

Transformatörler enerji iletiminin kalbidir ve uzman personel tarafından periyodik olarak ağır bakımlarının yapılması gerekmektedir.

Kullanım şekline göre bir çok transformatör türü bulunmaktadır. Örneğin kullanım amacına göre trafolar güç trafoları, ölçü trafoları ve özel trafolar olmak üzere üçe ayrılır. Nüve tipine göre çekirdek, mantel ve spiral tip olmak üzere yine üç çeşittir. Soğutma tipine göre sınıflandırılacak olursa trafolar, kuru tip ve yağlı tip olmak üzere ikiye ayrılmaktadır. Bunun gibi sınıflandırmalar çoğaltılabilir.

Elektrik enerjisinin üretimden iletim sistemine aktarılması ve iletim sisteminden dağıtım şebekesine aktarılmasında büyük rol oynayan transformatör merkezleri (diğer adıyla şalt sahaları) gelişmişliğin simgesi olan “elektrik enerjisi arz güvenirliği” açısından hayati öneme sahip tesislerdir.

Şalt tesislerinde yer alan transformatörlerin belirli aralıklarla bakımının yapılması, sistemin sürekliliği açısından büyük önem arz etmektedir.

Transformatör Bakımının Yapılması Neden Önemlidir?

Bir elektrik şebekesinde yer alan transformatörün belirli aralıklarda bakımı yapılmazsa transformatör arıza yapabilir. Özellikle günümüzde elektriksiz kalmak çok zor bir durum. Bir şebekede yer alan transformatör arızalandığı takdirde istenilen bölgeye enerji ulaştırılamayabilir. Günümüz enterkonnekte sisteminde bir trafonun arızalanması durumunda yine de bölgeye enerji gönderebilecek durumda olsa bile her bölgede trafo bulunmaktadır ve bakımları yapılmalıdır. Özellikle santrallerde ve şalt tesislerinde bulunan transformatörlerin bakımının yapılması daha da önemlidir. Büyük güçler altında çalışan bu transformatörlerin arızalanma riski daha yüksek olduğundan bakımı sık sık yapılmakla birlikte tedbirler elden bırakılmamalıdır.

Ayrıca bir transformatörün arıza sonrası patlama olayının yaşanma ihtimali vardır. Böyle bir durum gerçekleştiğinde etrafında bulunan canlılara zarar verip can ve mal kaybına neden olabilir. Ayrıca yine santrallerdeki veya şalt tesislerindeki etrafında bulunan (kesici, ayırıcı, ölçü aletleri, koruma ve kontrol elemanları, parafudr, izolatörler vs.) elemanlara zarar verebilir. Hem can kaybına engel olmak hem de maliyet açısından zarara uğramamak için önceden tedbir alma adına ve sistemin sürekliliği açısından trafoların bakımı her daim belirlenen aralıklarda yapılması gerekmektedir.

Etrafımızda yer alan trafolarda meydana gelecek kazalarda can ve mal kaybı olmaması adına transformatörlerin bakımı ve kontrolleri belirli aralıklarda yapılması gerekir.

Transformatör Bakımı Nasıl Yapılır?

► Transformatörün giriş çıkış bağlantılarının temizlenmesi ve sıkılması gerekir.

► Transformatör içindeki yağın test edilmesi veya ettirilmesi trafo bakımındaki en önemli noktalardan birisidir. Analiz sonucu yağın transformatör için uygun olup olmadığı kontrol edilir. Elektrik şebekelerinde yağlı tip transformatörler kullanılır. Yani transformatörün soğutması yağ ile sağlanır. İzolasyon yağları kullanıldıkları ortamda ısıyı ileterek soğumayı sağlar. Trafo içindeki kağıt, karton, presband gibi malzemeler izolasyonu korur, ark söndürücü görevi yapar ve iyi bir dielektrik özelliği sağlar. Trafo yağı farklı bir yağ türü olup belirli testlerinin yapılması gerekir.

Trafo yağının iki tip testi vardır:

► Delinme Gerilimi Testi

► Kimyasal Testleri

► TRANSFORMATÖR YAĞI NEDİR, NASIL OLMALIDIR?

► Topraklama irtibatları temizlenerek sıkılması ve yayılma dirençleri ile ölçülmesi gerekir. Bu şekilde topraklama direnci ve bağlantıları kontrol edilir.

► Transformatörün dış boyaları gözden geçirilmesi ve bozuk yerlerin boyanması gerekir.

Transformatörlerin bakımlarının belirli aralıklarda ve istenilen ölçüde yapılmaması trafoların arızalanmasına, yanmasına ve hatta patlamasına sebep olabilir.

► Transformatörün dışında yağ kaçaklarının gözden geçirilmesi, akan sızan yağ kaçaklarının giderilmesi ve eksik yağların ilave edilmesi yine yağ konusunda oldukça önemlidir. Çünkü yağlı transformatörlerde, yağda bir sıkıntı oluşursa arıza oluşma ihtimali artmaktadır.Yağın hiç bir şekilde kazan dışına çıkmaması ve hava almaması gerekir.

► Diferansiyel koruma rölesi, bulcholz rölesi, ısı kontrol rölesi, ters akım rölesi, toprak kaçağı koruma rölesi, sargı kısa devresi koruma rölesi, aşırı akım koruma rölesi ve daha bir çok koruma rölelerinin normal çalışıp çalışmadığı kontrol edilir. Ayrıca transformatörü koruyan bu rölelerin akım değerleri ve kesme süreleri yine kontrol edilerek transformatörü tam olarak istenilen seviyede koruyup koruyamayacağına bakılır.

► Büyük güçlü transformatörlerde kademe değiştirici kontaktör yağının tamamının değiştirilmesi gerekir. Sık sık çalıştığı için kademe değişikliği sırasında kontaklar arasında meydana gelen arktan dolayı yağ içine karbon zerreleriyle yağın bozulmasına neden olmaktadır.

► Primer-sekonder sargılarının hem normal direnci hem de yalıtım (izolasyon) direnci ölçülür. Bu şekilde sargıların hangi güce dayanabileceği tespit edilerek ona göre önlemler alınır ve kontroller yapılır.

Sistemde kullanılan transformatörlerin bakımları gücüne, gerilim seviyesine ve çalıştığı sisteme göre belli aralıklarda bakımı yapılmalıdır. Aksi halde önemli kazalar meydana gelebilir.

► Standartta belirtilen yüksüz gerilim oranlarının doğrulanması veya kademe bağlantılarında herhangi bir problemin olmadığını tespit etmek amacıyla primer-sekonder sargılarının dönüştürme oranı ölçülür. Bu oran transformatörün bilinmesi gereken önemli bir büyüklüğüdür ve trafoların paralel çalışmasında büyük önem taşımaktadır.

► Transformatör içindeki yağın nemliliğini kontrol için kullanılan silikajelin değiştirilir. Trafo yağı için nem büyük bir tehdittir. Çünkü nem, trafo yağının delinme dayanımını düşürür ve yalıtkanlığı azaltır. Trafo yağı kazan içine konulurken içeri giren havanın vakumla alınması gerekir. Bu nedenle trafonun hava yolu üzerinde bulunan silikajel (Kalsiyum Klorür) havadaki nemi alarak yağa geçmesini engeller.

Kaynak: