TEMSAN 13.11.1975 gün ve 7/10907 sayılı Bakanlar Kurulu kararına ek Ana Sözleşmeye uygun olarak kurulmuş ve 1977 yılında faaliyete başlamıştır. Genel Müdürlüğü Ankara’da bulunan TEMSAN'ın; Ankara ve Diyarbakır illerinde ikişer adet olmak üzere toplam dört adet fabrikası bulunmaktadır.
 

1984 yılında, 98.349 m^2'lik alan üzerine kurulmuş olup, 25.889 m² kapalı alan içerisinde 16.000 m²'si ana üretim holü olarak faaliyetlerini sürdürmektedir. Fabrika, geniş tezgah parkına sahip olup, orta gerilim devre kesicileri ile orta ve yüksek gerilim ayırıcıları, alçak ve orta gerilim kumanda panoları, ölçü koruma ve dağıtım panoları, santrallar için giriş-çıkış nötr hücreleri ve bus-duct imalatları, 36 kV lık şalt hücreleri ve röle panoları üretilmektedir. Ayrıca hidroelektrik santrallerin dizayn, imalat, montaj ve test işlemleri, termik santraller için patlaç sistemleri, yedek parça imalatları, band ruloları ile küçük hidroelektrik santrallerin üretim faaliyetleri de gerçekleştirilmektedir.


 

1977 yılında kurulmuş olup, 13.000 m² imalat holü olmak üzere toplam 30.000 m² kapalı alana üzerinde faaliyetlerini sürdürmektedir. Fabrikada, Francis, Banki, Boru ve Pelton tipi türbinler, generatörler ve hidroelektrik santrallere ait tüm ekipman ve yedek parça imalatı uluslararası kalite standartlarına göre gerçekleştirilmektedir. Fabrikanın yıllık üretim kapasitesi 100 MW’tır. TEMSAN tarafından bugüne kadar devreye alınan hidroelektrik santrallerin toplam kurulu gücü 999,54 MW’tır. Kurumu tecrübeli teknik kadrosu ile uluslararası kalite standartları çerçevesinde enerji alanında faaliyetini sürdürmektedir.
 

► İlginizi Çekebilir: Hidroelektrik Santrallerin Çalışma Prensibi

Hidroelektrik santralleri konusunda faaliyet gösteren çok uluslu firmalar ile konsorsiyum kurarak hidroelektrik santrallerinin elektro-mekanik tesisatının projelendirilmesi, imalatı, montajı ve hizmete alma çalışmaları gibi projeleri, gerçekleştirilmektedir.

 

 

1848 yılında James B. Francis tarafından geliştirilmiş bir su türbini çeşididir. Radyal ve eksenel akış çeşitlerinin bulunduğu bir iç akış reaksiyon türbinidir. HES projelerinde en çok karşılaşılan türbin tipidir. Francis Türbinleri, TEMSAN’ın en geniş deneyime sahip olduğu türbin tipidir. Özellikle yatay eksenli Francis Türbinlerinde TEMSAN’ın tasarım ve imalat kalitesi üst düzeyde olup gerçekleşen projelerde %93’lere ulaşan yüksek verim değerleri elde edilmektedir.
 

1870 yılında Lester Allan PELTON tarafından geliştirilmiştir. Teğetsel akışlı türbinlerdir. Yüksek düşüğe sahip Hidroelektrik Santral projelerinde kullanılırlar. Büyük hidroelektrik sistemlerde 150 m brüt düşünün üzerinde Pelton türbini uygulaması yapılmaktadır. Mikro hidrolik sistemlerde daha alçak düşülerde de bu türbin kullanılabilir. Yüksek güç ve düşük debide hız çok azalır bu da türbin boyutunu artırır. Bu tip türbinlerde suyun enerjisi önce, uygun şekle sahip bir borudan geçirilip, çıkış ağzında su jeti haline getirilerek, kinetik enerjiye dönüştürülür. Daha sonra bu jet, kap şeklindeki rotor kanatlarına püskürtülür. Kapların geometrisi, su jetinin enerjisini en yüksek oranda emecek biçimde tasarlanmış ve ortalarından geçen dikey bölücü plakalar, suyun iki yana doğru ‘takatsizce’ dağılmasını sağlıyor.

Pelton türbinleri, düşey veya yatay olarak konumlandırılabilir. Jetlerin sayısını arttırmak suretiyle, tek bir rotordan sağlanan gücü arttırmak mümkündür. Yatay konum için genellikle iki olan jet sayısı, dikey konumlar için, çoğunlukla dört veya daha fazla olabiliyor. Yatay konumlandırma halinde, tek bir jeneratörü süren aynı şaft üzerine, bir yerine iki rotor yerleştirmek de mümkündür. En yüksek verim, rotor kaplarının hızı, su jetinin hızının yarısı kadar olduğunda elde edilir. Bu durumda, tam yükün de %60-80’i arasında çalışılıyorsa eğer; türbinden geçen suyun kaybettiği potansiyel enerjinin %90’dan fazlası mekanik işe dönüştürülebilir.

►İlginizi Çekebilir: Bir Mühendislik Harikası - Üç Boğaz Barajı

Pelton türbinleri uzun yıllardır TEMSAN Türbin Tasarım Uzmanları tarafından tasarlanmakta ve bir çok projede başarıyla uygulanmaktadır. Her bir proje için nevi şahsına münhasır şekilde tasarım yapılarak yatırımcının en yüksek faydayı elde etmesi hedeflenmektedir. TEMSAN, bugüne kadar toplam gücü 1493 kW olan 19 adet banki türbin imal etmiştir.
 

1913 yılında Prof. Viktor Kaplan tarafından patenti alınan bu türbin tipi eksenel olarak dönmekte etki türbinleri sınıfına girmektedir. Yani suyun girişi ile çıkışı arasında basınç farkı vardır. Bu çarkların özgül hızları büyük olup, yüksek debilerde ve buna karşılık düşük düşülerde çalışırlar. Bu tip türbinlerin verimli olabildiği ortalama düşü değerleri 80 metrenin altındadır. Kaplan türbinleri ya salyangoz gövdeli ya da boru tipi olarak imal edilirler. Bugüne kadar imal edilen en büyük kaplan türbininde elde edilen güç 100 MW olup dönel çark çapı 10 metrenin üstündedir. Kaplan tipi türbinler klasik nehir türbinleri olarakta ifade edilirler. Propeller (Uskur), Bulb, Tube (Boru), Straflo diye adlandırılan türbinlerde kaplan türbininin varyasyonlarıdır.

 

 

Generatör hareket eksenin yere dik olduğu generatör tipleridir. Bu senkron makinalar iki ana bileşenden oluşur:

► Dönen parça (rotating part)
► Rotor Sabit parça (stable part)



Stator Genelde 7-8 MW üzeri ünitelerde yatay sistem uygulanır. Yüksek güçlerde statik ikaz sistemi tercih edilir. Dikey eksenli generatörler TEMSAN Diyarbakır fabrikalarında imal edilirler.




 

Generatör hareket eksenin yere yatay olduğu generatör tipleridir. Bu senkron makinalar iki ana bileşenden oluşur:

► Dönen parça (rotating part)
► Rotor Sabit parça (stable part)

Stator Genelde 7-8 MW altındaki ünitelerde yatay sistem uygulanır. Bu güçlerde fırçasız (döner diyotlu) ikaz sistemi tercih edilir.

 

Banki türbin tipini Macar asıllı Banki ile İngiliz asıllı Michell bulmuştur. Genel olarak Banki su türbini olarak adlandırılır. Aksiyon türbinleridir. Küçük ve orta güçlü su kuvvetlerinde rahatlıkla kullanılır. 20 lt/s ila 9 m3/s debiler için 1 m ila 200 m düşülerde 1.000 kW güce kadar çıkabilirler.
 

Verimleri genel olarak %80 civarıdır. Banki türbini gövde, tambur tipi dönel çark ve yönelticiden oluşur. Banki türbininin en büyük özelliği suyun dönel çarktan iki kez girip çıkmasıdır. TEMSAN tarafından bugüne dek birçok projede uygulanmıştır. 500kW kurulu gücün altında en çok tercih edilen türbin tipidir. İşletme kolaylığı ve uygun maliyeti tercih sebebidir. Banki türbinleri TEMSAN Ankara fabrikalarında imal edilmektedir. TEMSAN, bugüne kadar toplam gücü 2073,8 kW olan 22 adet banki türbin imal etmiştir.
 

1870 yılında Lester Allan PELTON tarafından geliştirilmiştir. Teğetsel akışlı türbinlerdir. Yüksek düşüğe sahip Hidroelektrik Santral projelerinde kullanılırlar. Büyük hidroelektrik sistemlerde 150 m brüt düşünün üzerinde Pelton türbini uygulaması yapılmaktadır. Mikro hidrolik sistemlerde daha alçak düşülerde de bu türbin kullanılabilir. Yüksek güç ve düşük debide hız çok azalır bu da türbin boyutunu artırır. Bu tip türbinlerde suyun enerjisi önce, uygun şekle sahip bir borudan geçirilip, çıkış ağzında su jeti haline getirilerek, kinetik enerjiye dönüştürülür. Daha sonra bu jet, kap şeklindeki rotor kanatlarına püskürtülür. Kapların geometrisi, su jetinin enerjisini en yüksek oranda emecek biçimde tasarlanmış ve ortalarından geçen dikey bölücü plakalar, suyun iki yana doğru ‘takatsizce’ dağılmasını sağlıyor.
 

Pelton türbinleri, düşey veya yatay olarak konumlandırılabilir. Jetlerin sayısını arttırmak suretiyle, tek bir rotordan sağlanan gücü arttırmak mümkündür. Yatay konum için genellikle iki olan jet sayısı, dikey konumlar için, çoğunlukla dört veya daha fazla olabiliyor. Yatay konumlandırma halinde, tek bir jeneratörü süren aynı şaft üzerine, bir yerine iki rotor yerleştirmek de mümkündür. En yüksek verim, rotor kaplarının hızı, su jetinin hızının yarısı kadar olduğunda elde edilir. Ki bu durumda, tam yükün de %60-80’i arasında çalışılıyorsa eğer; türbinden geçen suyun kaybettiği potansiyel enerjinin %90’dan fazlası mekanik işe dönüştürülebilir.
 

►İlginizi Çekebilir: Türkiye'nin Önemli Baraj ve Hidroelektrik Santralleri

Pelton türbinleri uzun yıllardır TEMSAN Türbin Tasarım Uzmanları tarafından tasarlanmakta ve bir çok projede başarıyla uygulanmaktadır. Her bir proje için nevi şahsına münhasır şekilde tasarım yapılarak yatırımcının en yüksek faydayı elde etmesi hedeflenmektedir. TEMSAN, bugüne kadar toplam gücü 1493 kW olan 19 adet banki türbin imal etmiştir.
 

Şebekeye bağlı (on grid) Mikro HES tesislerinde üretilen elektriğin tamamı şebekeye aktarılabilir. Ancak şebekeden bağımsız (off grid) sistemlerde üretilen ve tüketilen elektriğin eşit olması büyük önem taşır. Mikro HES tesisinden kullanıcı tarafından çekilen gücün zaman zaman değişiklik göstermesi türbinin devrinin, dolayısıyla çıkış geriliminin ve frekansının değişiklik göstermesine sebep olur. Sistemden çekilen güç arttığında alternatördeki zorlanmaya bağlı olarak türbin devri düşer, gerilim ve frekans istenilen değerin altına düşer. Türbini normal devrine getirmek için sisteme daha çok su almak gerekir. Aynı şekilde, sistemden çekilen güç azaldığında, alternatördeki boşalmaya bağlı olarak türbin devri artar, gerilim ve frekans istenilen değerin üstüne çıkar. Bunları normal değerlerine getirmek için sisteme giren suyu azaltmak gerekir. Bunun için otomatik kontrol sistemi kullanılmaktadır. Bu sistem türbin devrini ölçen bir sensör ve devri sabit tutmak için sensörden alınan bilgiye göre ayar kanadını açıp kapatarak sisteme giren suyun miktarını ayarlayan bir mekanizmadan oluşur.


Mikro HES tesislerinde yük kontrol sistemleri kullanılır. Maliyetin düşük olması istenen bütün mikro hidrolik sistemlerde yük kontrol regülatörleri tercih edilir. Yük kontrolü bir elektronik cihaz olup kullanıcı yükünün değişmesinde dahi jeneratörde sabit bir elektrik yükü sağlar. Türbinde debi akış kontrol cihazına ve regülatör sistemine ihtiyaç duymaz. Türbin debisi sürekli sabit değerinde tutulur. Yük kontrolü jeneratörde daima sabit bir elektrik yükünü garanti eder. Türbin çıkış gücü sabittir dolayısıyla hız da sabit olacaktır. Yük kontrolü, ana yük tarafından istenmeyen ikinci bir balast yükü sağlayarak sabit bir jeneratör çıkışı sağlar. Çalışma prensibi ise kısaca şu şekildedir: Daha az yüke ihtiyaç olduğu anda türbin hızı ve frekans düşmeye başlayacaktır, bu durum yük kontrolü tarafından algılanacak ve ilave balast yükünü sağlamak üzere dirençler devreye girecektir, böylece kullanıcı yükünün değişmesi durumunda da jeneratördeki toplam yük sabit kalacaktır. Yük kontrolü normalde frekansı veya voltajı sürekli ölçerek türbin hızını kontrol edecektir.

TEMSAN tarafından bugüne dek birçok projede uygulanmıştır. 500kW kurulu gücün altında en çok tercih edilen kontrol sistemidir. İşletme kolaylığı ve uygun maliyeti tercih sebebidir. Yük kontrol sistemleri TEMSAN Ankara fabrikalarında imal edilmektedir.

Hidorelektrikte Milli Çözüm: Temsan Hidrolektrik Santralleri

“Suyun Teknoloji ile Dansı”

Akfen Hidroelektrik Santrali Yatırımları A.Ş.'ye bağlı PAK Enerji Üretimi Sanayi Tic. A.Ş.'nin Erzurum'un Ilıca ilçesinde bulunan 6,9 MW kurulu güce sahip Gelinkaya HES enerji tesisinde kullanılan talaşlı imalat tezgahları Türkiye'de nadir bulunmaktadır ve yaklaşık 100 ton taşıma ve 12 metre çapında dik tornalama işleme kapasitesine sahiptirler. Fabrikaya bağlı 3 atölyede hidroelektrik santralin yapımı için gerekli malzemelerin üretimleri gerçekleştirilmektedir.

 

Kamu kuruluşu olarak bu çalışmaları yapan tek fabrika olan TEMSAN, fabrikalarında 500 kişiye istihdam sağlamaktadır. Son yıllardaki başarılı çalışmaları sayesinde dünya hidroelektrik santral sektörüne hızla açılmaktadır.

 

 

Ülkemizdeki En Küçük Akarsuyu Bile Enerjiye Dönüştüren TEMSAN

TEMSAN tarafından ülke genelinde en küçük bir akarsuyu değerlendirmek amacıyla Genel Müdürlük tarafından bir çalışma başlatılmış olup, dere ve akarsulardan enerji üretimini gerçekleştirmek amacıyla mikro ve mini türbinlerinin hem tasarım-dizayn hem de imalatlarını fabrikanın kendisi yapmaktadır.
 

► HES'ler de Yerli Türbin ve Jeneratör Teşvik Mevzuatı İçin Tıklayınız

 

Bu çalışma konusunda olumlu ve güzel sonuçlar aldıklarını belirten Fabrika Müdürü, konuşmasını şöyle sürdürdü:

“Diyelim ki mezraanızda köyünüzde bir dere var ve bunu enerjiye dönüştürmek istiyorsunuz. Ona uygun üretimi yaparak suyun enerjiye dönüşümünü sağlayacağız. Çalışmanın amacı en küçük akarsuyu enerjiye dönüştürmektir. Bunun için küçük bir türbin ve jeneratör yapılıyor. Bunu dere veya akarsu üzerinde kurarak elektrik enerjisi üretimi yapılıyor. Bundan (100 - 1000) kW arasında enerji üretimi gerçekleşiyor. Bu sistemin kurulum maliyeti de çok düşüktür. Bu rahat bir şekilde vatandaşın hizmetine sunuyoruz. Elde edilen elektrik enerjisini vatandaşlar kendi tesislerinde de kullanabilir. Örneğin balıkçılık tesislerinde değerlendirilebilir. Vatandaşın kurduğu bir fabrikanın yanından dere yatağı geçiyorsa vatandaş kendi enerjisini üretebilir.”
 

► TEMSAN'ın Devam Eden Projelerini Görmek İçin Tıklayınız

Denizli'de bir vatandaşın kurduğu balık çiftliğinde, TEMSAN'ın ürettiği mikro türbini kurarak kesintisiz ve bedava elektrik enerjisi kullanmanın ne kadar kolay ve pratik bir tercih olduğu ortaya çıkmıştır. İsteyen her vatandaşın kendi elektrik enerjisini bu mikro türbinler ile üretebileceği artık hayal değil.

 

 

Yabancı Firmaların Yoğun İlgisi

► TEMSAN Tarafından Bitirilen Projeleri Görmek İçin Tıklayınız
 

Kaynak: