Ömürsüz Alçak Gerilim Parafudr Sistemleri |
Spark Gap Teknolojisi

Son günlerde başta İstanbul olmak üzere yurdun birçok noktasında yıldırım olayıyla yoğun olarak karşılaşmaktayız. Doğanın bu tehlikeli oyununda aşırı gerilimden koruma ünitelerinin ne kadar önem arz ettiğini bir kez daha gördük. Zararları önlemek amacıyla Alçak Gerilim Parafudr Sistemlerini kullanmak ise akla ilk gelenlerden. Peki bu parafudr sistemlerinin ömürsüz olması ne gibi avantajlar sağlar? Spark Gap Teknolojisi nedir ve parafudrlar'a etkileri nelerdir? Ayrıntılar yazımızda.

A- A+

15.08.2014 tarihli yazı 25576 kez okunmuştur.

Aşırı Gerilimden Korunma ve Parafudr

Ülkemizde birçok tesis ve toplu konut yıldırım darbesine maruz kalıyor ve milyonlarca TL’lik maddi zararlar oluşuyor. Özellikle fabrikalar için üretimin durması en büyük tehlike olarak karşımıza çıkıyor.

Dış yıldırımlık sistemleri (Faraday Kafesi - Paratoner Sistemi) ile insanların çarpılmasına ve binamızın fiziksel hasara uğramasına karşı gerekli önlemi alıyoruz ancak 200 kiloamper değerine kadar ulaşabilen yıldırım darbeleri neticesinde oluşan akım; dış yıldırım sisteminden toprağa, o noktadan da tesiste bulunan tüm elektronik sistem ve cihazlar için büyük bir risk oluşturmaktadır.

► Şekil 1: Dış yıldırımlık sistemi hem can hem de elektronik cihaz güvenliği için önem arz etmektedir.

Yıldırım ayrıca dış yıldırım sisteminden toprağa ulaşırken bina üzerinde izlediği yolda da manyetik etkisinden dolayı büyük bir risk oluşturur. Yıldırım binamızdan 2 km yarıçaplı bir daire uzaklığında bir noktaya düşse, sistemlerimiz yine bu nedenden dolayı zarar görürler. Tüm bu zararların önlemini almanın yolu pano ve cihaz önlerimizde “Alçak Gerilim Parafudr” sistemlerini kullanmamızdır.

Ancak kullandığımız parafudrlar darbe aldıktan sonra kolayca devre dışı kalabilirler, yada birinci darbe geldikten sonra parafudr kapasitesinin üzerinde bir darbe ise görevini yaptıktan sonra devre dışı kalabilir ve sistem korunmasız hale geçebilir.

► Şekil 2: B Sınıfı Parafudr Örneği

Parafudr Teknolojileri ve Spark Gaps Teknolojisi

Varistör teknolojili ürünlerde genellikle kartuşlar, üzerlerinde bulunan bayraklar renk değiştirerek arıza durumuna düştüklerini gösterirler. Bu durum yıldırımın sıklıkla düştüğü noktalarda büyük risk oluşturmaktadır.

Bundan dolayı varistör ve diyot gibi yarı iletken teknolojisi taşımayan tamamen kimyasal sönümlemeye odaklı yeni nesil ürünlerin kullanılması her yönden daha avantajlıdır. OBO “Spark Gaps” teknolojili yıldırım koruma ürünleri ve B sınıfları yıldırım koruma odaklı ürünlerde tamamen bu teknoloji ile üretilmektedir.

► Şekil 3: Darbe Koruyucusu (Parafudr) Teknolojileri

200 kA’lik yıldırım darbesi bilinen en büyük darbedir ancak zaman zaman yıldırım deşarjı daha büyük boyutlara ulaşabilmektedir. Her türlü darbe türü ve çeşidi düşünülerek ömürsüz olarak kabul edilen (yanabilecek komponent içermediği için devre dışı kalmayan) spark gap teknolojili ürünlerin kullanılması her zaman için daha avantajlıdır.

B sınıfı ürünlerde sürekli kartuş değiştirmek kullanıcıya ek maliyet getirecektir, ayrıca devre dışı kalan bir parafudr’u uzman bir mühendis olmadığı sürece bazı zamanlar anlamak oldukça zordur. Tüm bu riskleri yok etmek için OBO BETTERMANN, Yıldırım Koruma Ürünlerinde özellikle Ana Pano korumalarında kimyasal odaklı karbon halkacıkları ile üstün koruma yapan spark gap teknolojili koruma ünitelerini kullanıcılarımıza öneriyoruz.

► Şekil 4: Spark Gap Teknolojisinin Yapısal Tasarımı

► İlginizi Çekebilir: İsCon | İzolasyonlu Yıldırım İniş İletkeni

Neden Gerilim Darbelerinden Korunmak Gereklidir?

Parafudr teknolojisinde devrim niteliğinde olan bu teknoloji tesislerde uzun ömürlü korumayı sağlamaktadır. Özellikle sürekli teknik personeli olmayan sitelerde, riskin büyük olduğu hastanelerde, üretim sürekliliğinin çok önemli olduğu fabrikalarda ana pano korumalarının spark gap teknolojili ürün ile korunması önem arz etmektedir.

Bu teknoloji B+C sınıfı ve C sınıfı ürünlerde ve toprak sönümleme noktasına takılan D sınıfı parafudrlarda da bulunmaktadır.Yazımızın başında da belirttiğimiz gibi ülkemizin ikliminde bu keskin değişiklik orajlı (yıldırım düşen gün) sayısını ciddi şekilde arttırmıştır ve aşırı gerilim koruma ünitelerinin önemi son derece artmıştır.

► Şekil 5: Cihazlarınızı yıldırımdan korumak için tek başına paratoner ve faraday kafesi uygulamaları yeterli olmamaktadır.

Korunma ihtiyacının ortaya çıkmasında maalesef teknolojik gelişmelerle ters orantılı bir süreç yaşanmaktadır. Bu olayın nedeni teknolojik gelişmelere paralel olarak boyutları çok küçülen elektronik cihazların çalışma gerilimlerinin de daha küçük voltlar mertebesine inmesidir.

Tarihsel gelişim sırasına göre vakum tüplü lambalı cihazlardan transistörlü yapıya ve entegre devrelere geçiş sürecinde cihazların elektronik kartlarında kullanılan komponentlerin çalışma gerilimlerinin 3000V seviyelerinden 24V ve 5V DC gerilimlere doğru bir düşüş meydana geldiği hepimiz tarafından bilinmektedir. Dolayısı ile süreç içerisinde hassasiyeti artan elektronik cihazlara doğru bir geçiş söz konusudur.

Elektrik enerjisinin anahtarlanması anında yük çeşidine bağlı olarak (endüktif yükler) oluşan gerilimlerde (veya tabiat olaylarında), yıldırım deşarjında (200 kA) bu teknolojik gelişmeye paralel boyutlarda küçülmeler ya da indirimler söz konusu olmadığından sistemlerimizi ve ekipmanlarımızı bu olumsuz etkilerden korumak için gerekli koruma elemanları ile donatmak zorundayız.

► Şekil 6: Elektrik tesisatımızda iç yıldırımlık sistemleri olmadığı taktirde, üzerinde yada 2 km yakınında Dış Yıldırımlık Sistemi bulunan bir yapının içerisinde yer alan tüm elektronik cihazlar yıldırım düşmesi ile oluşan kuplaj etkileri nedeni ile tehdit altındadır!

► İlginizi Çekebilir: Cihazlarımızı En Doğru Şekilde Yıldırım ve Aşırı Gerilimden Nasıl Koruruz?

Endüstriyel tesislerden oturduğumuz binaya, hastanelerden baz istasyonlarına hayatımızda elektrik enerjisi ile beslenen cihazların olduğu her yerde aşırı gerilim koruyuculara ihtiyaç duyulmaktadır. Evimizdeki LED TV’mizi veya bir fabrikada bulunan herhangi bir makinanın da yüksek gerilim nedeni ile yanmasını kesinlikle istemeyiz.

Hassas bilgi işlem sistemleri, telekomünikasyon ve ağ alt yapı sistemleri, seri üretim bantları kesinlikle zarar görmeden işlev görmeye devam etmek zorundadırlar. Bu sistemlerin bir saat bile çalışmaması milyonlarca liralık zarara neden olabilmektedir. Bu nedenle ufak bir yatırım ile sistemlerinizin ve cihazlarınızın koruma altına alınması gerekmektedir. Ancak önceden alınmayan önlemler ile her yıl milyonlarca liralık zararlar aşırı gerilim nedeni ile oluşmaya devam etmektedir.

Aşırı gerilimden korunma sistemlerinin kullanım sahası ana dağıtım şebekesi korumasından hassas korumaya, veri hattından ölçüm ve kontrol sistemlerinin korunmasına ve metal boruların kıvılcım atlama aralığı ile korunmasını da kapsamaktadır. Sistem merkezi veya dağıtılmış olarak tesis edilmektedir.

► Sonuç olarak sistemlerimizde Aşırı Gerilim Korunma Ürünleri (AG Parafudr) kullanmak zorundayız. Ürün seçiminde de süreklilik çok önemli olduğu için darbe karşısında sınırsız koruma sağlayan kimyasal sönümleme yapan ürünlerin (SPARK GAP) kullanılması büyük önem taşımaktadır.

Kaynak: