Richard Feynman:
Gerçek Bir Dahinin Yaşamı

Richard Feynman, çalışmalarıyla tüm insanlığın üzerinde derin etkiler bıraktı. Bu yazımızda, 20.yüzyılın en önemli fizikçilerinden ve tarihteki en büyük dehalarından biri olarak kabul edilen Richard Feynman’ın bilime katkılarını ve yaşamını ele aldık.

A- A+

14.03.2018 tarihli yazı 14682 kez okunmuştur.

Richard Feynman 11 Mayıs 1918 New York doğumlu bilim adamı, baterist, fizikçi ve öykücüdür. Bilimsel çalışmaları ve fikirleriyle kuantum bilgisayarlar ve nanoteknolojinin doğmasına öncülük etmiştir. Kuantum elektrodinamiği ve temel parçacıkların birbirleriyle etkileşimini tanımlayan kuantum mekaniğine büyük katkılarda bulunmuştur. Bunların yanısıra, atomaltı parçacıklarının davranışlarını kendi yarattığı diyagramlarla (Feynman Çizelgeleri) açıklamıştır.

►Nobel fizik Ödülü(1965)
►Albert Einstein Ödülü
►3 madalya

Kısaca Richard Feynman

Feynman’ın kendini geliştirmesinde anne ve babasının rolü oldukça büyüktür. Babası Feynman’a sürekli yeni bir şeyler öğretmeye çalışıyor, kabul edilmiş düşüncelerle çelişen sorular sorması için onu destekliyordu. Ailesinin sunmuş olduğu bu ortam onun meraklı bir zihne sahip olmasında zemin oluşturmuştur. Ayrıca Feynman'ın annesi çok neşeli bir bayandı hatta Feynman’ın mizah gücünü annesinden aldığı söylenmektedir.

Mühendisliğe ilgisi çocukken de vardı. Evdeki bozulmuş radyoları tamir etmekten çok hoşlanır ve laboratuvarında yaptığı deneyler sayesinde başarıyla radyoları tamir ederdi. Kısa süre içinde komuşuları tarafından, bozulan radyolarını onarması için çağırılan bir çocuğa dönüşmüştü. Daha ilköğretimdeyken, ailesinin günlük işlere koşuşturduğu sıralarda o, bir hırsız alarmı bile yapmıştı.

►İlginizi Çekebilir:Güneş Panelleri ve Nanoteknoloji

Sınırları Zorlayan Bir Zeka

Feynman, Far Rockaway yüksek okuluna gitmiş henüz lisenin başlarındayken hızla daha üst matematik derslerine terfi ettirilmiştir. Okulda yapılmış bir IQ testinde Feynman'ın IQ'su 123 olarak ölçülmüştür. Bu IQ James Gleick isimli biyografa göre "yüksek fakat; zar zor takdir edilen" bir değer olarak nitelendirilmiştir. 15 yaşına geldiğinde, kendi kendine trigonometri, ileri algebra, sonsuz seriler, analitik geometri ve hem türev hem de integrali öğrenmişti. Her şeyi sorgulamayı alışkanlık haline getirmiş meraklı zihni sayesinde daha üniversiteye girmeden, kendi yöntemiyle yarı-türev gibi konuları türetiyor ve deneyler yapıyordu.

Kolejde fizik bölümünde okudu. İlk dört yılını o dönemlerdeki fizik için en iyi okullardan biri olan MIT'de tamamladıktan sonra lisansüstü öğrenci olarak Princeton'a geçti. Princestone Üniversitesi'nin lisans üstü sınavında matematik ve fizik dalında harika bir sonuç elde ederken İngilizce ve tarih alanında çok zayıf bir sonuç almıştı.

Feynman'ın ilk seminerine katılanlar arasında Albert Einstein Wolfgang Pauli ve JohnVon Neumann da vardı. 1942 yılında Princestone Üniversites'inde tez aldı. Feynman'ın tezi kuantum mekaniğinde statik hareket prensiplerine uygulandı, Wheeler-Feynman diyagramını kuantize etme arzusuna ilham oldu.

Manhattan Projesi

Bilim adamları tarafından bir süredir, her atomun çekirdeğinde sıkışmış, sadece özgürleşmesini ve işe alınmayı bekleyen çok miktarda enerjinin bulunduğu biliniyordu. Ayrıca ; ABD,savaşa girdiğinde İkinci Dünya Savaşı sırasında nükleer bomba mühendisliğinde Almanya'nın çok ilerlediğinden korkuyordu. ABD çok geç olmadan zafer kazanmak için eksen güçleri önünde nükleer bombaları kusursuzlaştırma amacıyla şu an ünlü Manhattan Projesine başladı. Bu amaçla ABD Ordusu, Los Alamos'un manevi bir araştırma kenti olan New Mexico çölünü kurdu. Richard Feynman'ın, matematik ve fizikteki istisnai yeteneklerinin farkında olan fizikçi Robert Wilson, onu, herkesin en hayati savaş zamanı projelerinden biri olarak görülen Manhattan Projesi'ni kabul etmeye itti. Başlarda bu proje, Feynman'ın ilgileneceğini türden bir proje olmasa da Nazilerin kendi nükleer cihazlarını yaratıp nihai felaketler için kullanabileceğini düşünmesi üzerine işi kabul etti.

Savaşın bitiminden sonra Feynman çalışmalarına devam etti. Cornell Üniversitesi'nde profesör olarak çalıştı; ancak biraz gerilemişti. İlham ve güvenini bir fizikçi olarak kaybettiğini düşünüyordu. Sonunda en prestijli akademik kurumlardan biri olan Princeton'da İleri Araştırmalar Enstitüsü'ne davetiye aldı. Orada yalnızca en iyi zihinlere mesajlar sunuluyordu.

Feynman, bir kuantumun bir devletten diğer bir sonraki devlete geçiş ihtimalinin hesaplanmasıyla ilgilendi.İlke olarak, bir devreden diğerine her olası yol eşit derecede muhtemel kabul edilir ve son yol, tüm yolların bir toplamı arasındaki mesafedir. Bu, kuantum mekaniğinde tamamen yeni bir biçimcilikti ve Feynman sonunda QED olarak da adlandırılan kuantumelektrodinamik fiziğine bu ilkeyi adapte etti. Bu çalışma için sonunda Nobel Fizik ödülüne layık görüldü.

''Şüphe ve belirsizlikle yaşayabilirim. Bana kalırsa yanlış olabilecek yanıtlara sahip olmaktansa hiç bilmemek çok daha ilginçtir.''

Ayrıca Feynman, süper soğuk sıvı helyumun süper akışkanlığı ile de ilgilendi. Bilinen Schrödinger denklemini, başarıyla çalışmalarına uyguladı ve süper akışkan makroskopik ölçeklerde, kuantum mekanik davranışa sahip olanı gösterdiğini buldu.

Süper elektrik akımı, belirli malzemelerde son derece düşük sıcaklıklarda direnç olmadan hareket eder. Feynman, fizikteki bu önemli sorunu da çözmeye çalıştı ancak bu; bir teorisyen olarak yaptığı en büyük başarısızlıklardan biri haline geldi. Bu konudaki çabaları 1950'lerin ortalarında John Bardeen, Leon Cooper ve Robert Schreiffer ile birlikte çalışmaları sonucu gerçekleşti.

1950'lerde Feynman, Los Angeles'ın hemen dışındaki Caltech adlı Kaliforniya Teknoloji Enstitüsünde fizik profesörü oldu. 1960'lı yılların başında, öğretmenler arasında, birinci sınıf fizik müfredatının yenilenmeye çok ihtiyacı olduğu konusunda fikir birliği vardı. Richard bu düzenleme çalışmalarına katkı sağlayarak öğencilere yeni bir fizik kursu vermeye başladı. 3 yıl süren bu derslerin bütün serisi, o zamandan beri Feynman Fizik Konferansları adlı üç bağlı ders kitabının klasik bir seti haline geldi. Yaklaşık 40 yıl bile olsa bu eserler canlılığını kaybetmemiştir.

Nanoteknolojiye Katkıları

''Daha Aşağıda Çok Yer Var” başlıklı tarihi konuşması nanoteknolojinin gelişmesine ışık tuttu. Feynman’ın yıllar önce nanoteknoloji alanında söylediği fikirlerin çoğu gerçekleşti. Nanoteknolojinin başlangıcı kabul edilen tarihi konuşmasında; Britannica Ansiklopedisi’nin 24 cildini niçin toplu iğnenin başına sığdıramayalım?, Niçin elektron mikroskopları daha da geliştirip atomları göremeyelim?, Niçin bilgisayarları minyatürleştiremeyelim?, Niçin atomları teker teker istediğimiz biçimde dizemeyelim?, Niçin hastalar hap boyutundaki bir robotu yutup tedavi olamasın?, Niçin atom veya moleküllerden makineler yapamayalım? gibi sorular sordu. Konuşmasının sonunda 1000’er dolar ödüllü iki proje önerdi. Birincisi; boyutu 0,4 milimetre olan bir motor yapmaktı, 0,25 gram ağırlığındaki bu motor 1960’ta yapıldı. İkincisi; kitap sayfasının 25 bin kez küçültülmesiydi, o da 1985’te gerçekleşti. İşte bu yüzden Richard Feynman nanoteknolojinin fikir babası olarak kabul edilir.

Günlük Yaşamı

Einstein ve Teller gibi konuşmayı geç öğrenenlerdendi. Üçüncü yaş gününde, henüz ancak bir kelime mırıldanabilmişti. Bir yetişkin olduğunda ise Bronx aksanını benimsemişti. Bu aksan gösterişli ve abartılı olmak için gayet yerterli bir aksandı.

Feynman hiç utangaç bir adam değildi. Yapmak istemediği, vakit kaybı olarak gördüğü şeylere rahatlıkla ‘Hayır’ cevabını verirdi. Aynı zamanda karşısında konuştuğu kişinin fikirlerini yanlış bulduğunda karşısındaki kim olursa olsun fikirlerini direk olarak söylerdi. Hatta bir gün fizikçi Niels Bohr tarafından özel olarak çağrılarak baş başa bazı fizik konularında tartışırken Bohr'un fikirlerinde kusur olduğunu düşündüğü kısımları direk olarak söylediği bilinmektedir. Feynman, Bohr'a karşı diğer insanların hissettiğinden daha az saygı duymadığını ancak konu fiziğe geldiği zaman sosyal nitelikleri ikinci plana ittiğini belirtmişti.

Çalışırken rahatsız edilmekten nefret ederdi. Alışılmış düzeni reddedip, içinden geldiği gibi hareket eden ender dâhilerdendi. Son derece aktif ve sosyal bir hayat sürdüğü için zamanının çoğunu dışarıda geçiriyordu. Yüksek enerjisi son derece dikkat ettiği uyku düzenine borçluydu.

Bongosundan Ayrılamayan Adam

Feynman'ın bongo tutkusu zihnini rahatlatma yöntemlerinden biriydi. Kimi zaman gecenin bir yarısında bongosunu alıp ağaçların arasına dalar, Güney Amerika yerlileri gibi şarkı söyleyip dans ederek kendisini müziğe bırakırdı.

Onun ilk ve en önemli entelektüel ilgisi elbette fizikti, fakat aklındaki birkaç yıldır bir şey daha ortaya çıktı. Sanatın doğası için bir merak uyduruyordu. Sanat, kendisine bir yetişkin olarak gizemli bir şey gibi geldi, çünkü insanlar için düzenlenen eserlere itirazda bulunmaya kesinlikle gerek olan hiçbir şey yoktu. Elbette, sanatın insan ruhu üzerinde tatmin edici bir etkisi olduğu açıktı; ancak bağlantı kendisinden kaçtı. Sonunda sorunu içten araştırmaya karar verdi ve çizim ve boyamaya yeni başlayanların derslerini aldı. İlk başta belirli bir yeteneği yoktu, ancak zamanla özellikle portre eskizinde yetenekli bir sanatçıya dönüşmüştür. Sanat cazibesinin, eserlerinin başkalarına getireceği kişisel tatmin açısından onun için olduğunu buldu. Hayatının geri kalanında fizikle birlikte sanat egzersiz yapmaya devam etti.

Feynman Sorun Çözme Algoritması

Feynman hayatı kolaylaştıran pratik çözümlerin temelindeki yöntemleri basitleştirip, bundan tüm toplumun faydalanabilmesi için üç aşamadan oluşan bir algoritma yazdı. Çok basit bir yöntem gibi gözükse de bu sistemin sırrı bilinçaltını devreye sokarak çözüm üretebiliyor olmasında gizli.Biz de bu basit algoritmayı benimseyerek bir çok soruna pratik çözümler üretebiliriz.

► Sorunun ne olduğunu yazın.
► Üzerinde gerçekten düşünün.
► Bulduğunuz cevabı yazın.