elektrik port üyelik servisleri elektrik port üyelik servisleri

Sarıyar Barajı ve Hidroelektrik Santrali
[Özel Dosya]

Sakarya Nehri üzerine 1951-1956 yılları arasında inşa edilen Sarıyar Hasan Polatkan Hidroelektrik Santrali, o dönemde Türkiye'nin en büyük hidroelektrik santrali olma özelliğindeydi. Bu yazımızda, 1950'li yılların teknolojisi ile yapılan bu tarihi hidroelektrik santralini inceledik.



A- A+
28.08.2016 tarihli yazı 23946 kez okunmuştur.
160 MW kurulu güçte olan Sarıyar HES, Ankara'nın Nallıhan ilçesinde bulunmaktadır. ve ortalama 311.649.117 kWh elektrik üretimi ile hizmet vermektedir. Sarıyar, Türkiye baraj gölü sıralamasında 6. sıradadır. Sarıyar Barajı'nın su toplama havzası Türkiye yüzölçümünün takriben 1/20'sidir. Baraj gölünün hacmi 475 m kotunda, 1 milyar 411 milyon m3'tür, yüzölçümü ise 78 km2'dir. Türkiye'deki tek santral atölyesini barındırmaktadır. Bu atölyede Türkiye genelindeki tüm hidroelektrik santrallerdeki teçhizatların bakımı yapılmaktadır.
 
 
Şekil 1:  Santral Genel Yerleşimi
 

 
Şekil 2: Baraj Gövdesi

 
Hidroelektrik santral projelendirilirken Sarıyar Mahallesine baraj yapılması düşünülmüş. Böylelikle göl oluşturulması sağlanmış. Yapılan barajın karakteristik ve teknik bilgileri aşağıdaki gibidir:
 

Sarıyar Barajı Hakkında Karakteristik Bilgiler

► Baraj:                                              Beton Ağırlıklı
► Temelden itibaren yükseklik:              108 m
► Nehir yatağından itibaren yükseklik:    80 m
► Taban genişliği:                                  95 m
► Taban uzunluğu:                                 60 m
► Kret uzunluğu:                                  257 m
► Kret genişliği:                                     7 m
► Baraj beton hacmi:                           568.000 m3
► Baraj alt kotu:                                  372 m
► Baraj üst kotu:                                  480 m
► Baraj:                                               17 blok
► Dolu savak kapağı:                             6 adet çelik kapı
► Kapak boyutları:                               11 m × 10.44 m ( 60 ton çelik sac)
► Dolu savak kapasitesi:                        7 500 m3/s
 

Teknik Bilgiler

► Maksimum kotta göl hacmi:               1.411.085.000 m3
► Maksimum işletme seviyesi:              475 m
► Minimum işletme seviyesi:                462 m
► Ortalama düşü:                                76.5 m
► Ortalama ünite debisi:                      57 m3/s
► Kuvvet tüneli çapı / uzunluğu:           8 m/ 945 m
► Denge bacası çapı / yüksekliği:         28 m / 46.5 m
► Kurulu güç:                                      4х 40 MW = 160 MW
► Generatör çıkış gerilimi:                  13.8 kV
► Trafo çıkış gerilimi:                          161 kV

 
Tablo 1: Yıllık Üretim Miktarları
 

 
 

Baraj gölünde biriken su, 945 metre uzunluğunda 8 metre çapında dağa tünel açılarak denge bacasına kadar getirilmiş. Ardından denge bacasının 50 metre altından iki kola 5.94 metre çapında cebri boru ayrılmış. 5.94 metreden sonra santral binasına girmeden cebri borular 4.20 metre çapında iki kola daha ayrılıp, toplam 4 cebri boru santrale girmiştir. Santral binasına girince kelebek vana kullanılmış ve kelebek vanadan çıkınca çap 3.70 metreye düşürülmüş (Şekil 4) böylece basınç daha da artırılıp düşey eksenli francis türbinine girişi sağlanmış.
 
 
Şekil 3: Cebri Boru Yerleşimi Genel Planı
 
 
Şekil 4: Santral Binasına 4. Ünite Cebri Boru Girişi ( Çap: 4.20 m)
 

 
Şekil 5:  Cebri Boru ve Kelebek Vana, Francis Türbinine Giriş
 
 
Şekil 6: Denge Bacası ve Santral Binası
 
 
Şekil 7: Santral Su Çıkışı ve Gökçekaya Barajı Su Seviyesi
 
► İlginizi Çekebilir: HES'lerde Kullanılan Türbinler

Sarıyar Hasan Polatkan Hidroelektrik Santral İşletmesinde iki adet AEG generatörden meydana gelen 1. ve 2. Ünite türbinleri Neyrpic firması ve iki adet Westinghouse generatörden meydana gelen 3. ve 4. Ünite türbinleri ise Newport News firması tarafından imal edilmiştir.
 
   1. ve 2. Ünite 3. ve 4. Ünite
Firma NEYRPIC NEWPORT NEWS
Tipi DÜŞEY FRANCİS DÜŞEY FRANCİS
Maksimum Düşü 93 metre 93 metre
Ortalama (Net) Düşü 76 metre 76 metre
Minimum Düşü 54 metre 54 metre
Güç (Net kapasite) 65.000 hp 65.000 hp
Devir Sayısı 187.5 d/d 187.5 d/d
Çark Su Çıkış Çapı 3.1 metre 3.2 metre
Çark Kanat Sayısı 17 17
Türbin Ayar Kanat Sayısı 24 16
 
 
Şekil 8: Francis Türbin Kesiti ve Su Çıkış Borusu

 

Türbin Ayar Kanatları

Ayar kanatları türbin roturunun hasar görmemesi açısından salyangozdan gelen belirli bir debiye sahip suyu belirli bir hızda türbin rotoruna aktaran makinalardır. Ayar kanatlarının ayarlanmasında servomotorlar kullanılır ve ayar kanatlarının bağlı olduğu çemberin belirli bir hıza ayarlanmasını sağlar.
 
 
Şekil 9: Francis Türbin Kanat Ayarlama Sistemi
 
 

Şekil 10: Sarıyar HES 4. Ünite Kanat Ayarı Servo Motoru
 

Sarıyar Hasan Polatkan HES Generatörleri ve Şalt Sahası

Üniteler 1-2 3-4
Firma AEG Westinghouse
Güç 44444 kVA 44444 kVA
Gerilim 1380 V 1380 V
Frekans 50 Hz 50 Hz
Devir 187.5 d/d 187.5 d/d
Aşırı Hız 375 d/d 375 d/d
Uyarı Gerilimi 250 V 250 V
Uyarı Akımı 490 A 722 A
cos Ø 0.9 0.9
Faz 3 3
Soğutma  Hava ve Su Hava ve Su
Uyarı Sistemi Kendinden Uyartımlı Dışardan Uyartımlı
 

 
 
Şekil 11. Santral Generatör Katı
 
Sarıyar Hes generatör çıkışı 13.8 kV'tur. Bu gerilim trafolar yardımıyla 154 kV'a yükseltilerek şalt sahasına verilir. Şalt sahasında gerekli ölçümler, korumalar ve anahtarlamalar yapılarak enterkonnekte sisteme verilir.


Sarıyar Hes şalt sahası 154 kV olarak Bolu, Mudurnu, Sakarya (ASAŞ) ve Çayırhan Fiderlerini beslemektedir. 34.5 kV olarak ise Nallıhan ve köyleri ile Mihalıççık ilçesini beslemektedir.
 
 
Şekil 12. Sarıyar HES Şalt Sahası
 
Kaynak:
 
►Oryantasyon Raporları
►Staj Notları
Serkan Akca Serkan Akca Yazar Hakkında Tüm yazıları Mesaj gönder Yazdır



Aktif etkinlik bulunmamaktadır.
ANKET
Endüstri 4.0 için En Hazır Sektör Hangisidir

Sonuçlar