"TEMİZ"leyen Enerji

Günümüzde ortaya çıkan çevresel felaketlerin temelinde, geçmişteki çevreye olan duyarsızlık ve endüstride kullanılan yanlış üretim metotları yatmaktadır. Yapılmakta olan çevre bilinçlendirme çalışmaları insanların duyarlılığını arttırmış olsa da endüstrideki maliyet faktörü sebebiyle kullanılan eski metotların değiştirilmesi tam olarak gerçekleştirilememektedir.

A- A+

18.09.2012 tarihli yazı 8766 kez okunmuştur.

Alternatif ve temiz enerjiye verilen önem her geçen gün artmakta ve yapılan çalışmaların olumlu sonuçlarını görmekteyiz. Ancak geçmişte çevreye verdiğimiz zarar, her geçen yıl artan dünya nüfusu ve enerjiye olan bağlılığımız temiz enerjinin yanında çevreyi ‘temizleyebilen’ bir enerji çeşidini de kullanmamız gerekliliğini bize gösteriyor.

Günümüzde ortaya çıkan çevresel felaketlerin temelinde, geçmişteki çevreye olan duyarsızlık ve endüstride kullanılan yanlış üretim metotları yatmaktadır. Yapılmakta olan çevre bilinçlendirme çalışmaları insanların duyarlılığını arttırmış olsa da endüstrideki maliyet faktörü sebebiyle kullanılan eski metotların değiştirilmesi tam olarak gerçekleştirilememektedir. Bu sebeple en azından kullanılan enerjinin temiz olması ve proses sonucu ortaya çıkan atıkların çevreye zarar vermeden bertaraf edilmesi istenmektedir. Temiz enerjinin elde edilebilmesi hem coğrafi koşulların uygun olması hem de büyük bir mali bütçeye sahip olunabilmesi ile mümkündür. Bunun yanında çevreye zarar veren proses sonucu atıkların bertarafı çok uzun ve emek gerektiren masraflı bir işlemdir. Ülkemizde atık yönetimi birkaç şehir dışında ilkelce yapılmaktadır. Genellikle şehir dışındaki belirli bir araziye atıklar depolanmakta ve gerekli önlemler alınmaması sebebiyle içme sularına ve toprağa zararlı kimyasal karışmaktadır.

Hem temiz bir enerji üretmek hem de atıkları bertaraf etmek için ‘atıklardan enerji üretmek fikri’ ortaya atılmıştır. Uzun yıllar sonucunda çeşitli yöntemler kullanılmış ancak uygulanan yöntemlerden çoğu istenen sonucu verememiştir. Son yıllarda yapılan araştırmalar sonucu ise eski bir metot olan ve sıkça kullanılan ‘gazlaştırma’ yönteminin en verimli yöntem olduğunu ortaya çıkarmıştır. Bunun sonucunda bu eski metot günümüzün teknolojisi ile modernize edilmiş ve ‘atıkları gazlaştırma tesisleri’nin kurulmasını sağlamıştır.

Gazlaştırma yöntemi 18.yy’ın sonlarına doğru kullanılmaya başlanmıştır. (Eskiden ülkemizde de kullanılan hava gazı bu yöntemle üretilmektedir.) Gazlaştırma, atıklardan gaz yakıt elde edilen termokimyasal bir dönüşüm prosesidir. Atıkların gazlaştırılması; katı yakıtların ısıl çevirim teknolojisiyle yanabilen bir gaza dönüştürülmesi işlemidir. Sınırlandırılmış oksijen, hava, buhar veya bunların kombinasyonları reaksiyonu başlatmaktadır. Üretilen gaz karbonmonoksit, karbondioksit, hidrojen, metan, su ve azot ‘un yanı sıra kömür parçacıkları, kül ve katran gibi artıklarda içermektedir. Üretilen gaz temizlendikten sonra kazanlarda, motorlarda, türbinlerde ısı ve güç üretilmek üzere kullanılmaktadır. Gazlaştırma tekniği ile atıklardan, yüksek bir randımanla petrolle çalışan güç ve ısı sağlayan tirbünlerde kullanılacak bir gaz yakıt elde edilebilir. Elde edilen gaz yakıt, doğal gazın kullanıldığı yerlerde küçük modifikasyonlar yapılarak kullanımı yaygınlaştırılabilir ve gelecekte kolaylıkla doğal gazın kullanıldığı yerlerde enerjinin büyük bir kısmı bu yakıttan sağlanabilir. Diğer bir kullanım alanı ise, ısı ve buhar üreten kazanlarda direk yakılarak veya Stirling motorlarda %20-30 verimlilikte elektrik üretimi için kullanılabilmektedir. Basınçlı gazlaştırma tirbünlerinde ise %40 veya daha fazla verimlilikte elektrik üretimi yapılabilmektedir.

Gazlaştırma yönteminin diğer yöntemlere göre birçok üstünlüğü bulunmaktadır. En yaygın atık bertaraf yöntemi olan ‘yakma’ yöntemine göre daha az karbon salınımı ve daha çok enerji üretimi sağlar. Bunun yanında hiçbir coğrafi konum farkı olmadan atığın bulunabildiği her yerde kullanılabilir. Ayrıca 10 MWe kapasiteli bir hidroelektrik santralının yıllık ortalama elektrik üretimi 26 milyon kW saat iken, gereken atık miktarı sağlandığında eşdeğer bir gazlaştırma yöntemi ile enerji üreten atık santrali 82 milyon kW saat elektrik enerjisi üretebilir.

Ülkemizde 2003 yılında TÜBİTAK destekli AR-GE projesi ile ‘gazlaştırma yöntemi ile atık bertarafı ve enerji üretimi’ gerçekleştirilmiş ve başarılı olunmuştur.2003’den beri faaliyetine devam eden proje sayesinde Kemerburgaz ve Çorum’da olmak üzere 2 tesis yılda 800 bin ton atıktan enerji üretmektedir. Türkiye’de yıllık 20 milyon tondan fazla atık üretildiği dikkate alındığında 800 bin ton küçük bir rakam görünebilir ancak bu tesislerdeki kullanılan teknoloji bazı yönleriyle dünyada tektir.

Dünyada atıkların giderek artması ve enerji üretiminin zorlaşması ile ‘gazlaştırma’ yöntemi gelecekte vazgeçilmezler arasına girmeye aday gözüküyor. Türkiye’nin atık yönetimi konusundaki yetersizliği ise bu konunun daha fazla önem kazanması gerektiğini vurguluyor.

Orçun ŞEN