Tesla vs. Edison |
Akım Savaşları

Bir tarafta doğru akımı (DC) savunan Thomas Edison, diğer tarafta alternatif akımın (AC) savunucusu Nikola Tesla. Elektrik denince akla gelen bu iki mucidin yolları kesişecek ve aralarında tam anlamıyla “Akımlar Savaşı” başlayacaktı. Peki bu savaşın galibi kim oldu dersiniz?

A- A+

29.04.2015 tarihli yazı 120395 kez okunmuştur.

Tesla Edison Tesla Bobini General Electric Alternatif Akım Doğru Akım DC AC

Bir tarafta yeni ve üstün alternatif akım sistemi ile Tesla ve Westinghouse, diğer tarafta baskın doğru akım sistemini korumak için çalışan Edison ve General Electric. Chicago Dünya Fuarı’nda güç kimin elinde olacaktı? Daha da önemlisi günümüzü doğrudan ilgilendiren bu Akımlar Savaşı’nın kazananı kim olacaktı? İsterseniz bu soruların cevabını öğrenmeden önce Tesla ve Edison arasındaki yoğun ve aşırı rekabetin nasıl başladığını inceleyelim.

Akım Savaşları’na Doğru

19. yy’ın sonlarına doğru New York’ta elektriğe çok büyük bir talep vardı. Edison’un Pearl Caddesi’nde bulunan doğru akım jeneratörü ise bir anda tekel haline gelmişti. New York Şehri’nin zenginleri evlerine elektrik bağlatmak için sıraya girmişti. İş adamı Andrew Carnegie ile banker J.P.Morgan, Edison’un hem destekçisi hem de elektriği evinde kullanan kişilerdi.

Bu sıralarda Tesla, New York’ta AIEE (şimdiki IEEE)’nin bir toplantısında çok gösterişli bir konferans verip, tek ve çok fazlı alternatif akım sistemlerinin gösterisini yapıyordu. Dünya mühendisleri Tesla’nın bu buluşuyla telle yapılan elektrik enerjisi iletimindeki sınırlamanın giderilmiş olduğunu gördüler.

►İlginizi Çekebilir: En Ünlü 10 Sözüyle Nikola Tesla

Tesla çalışmalarını anlatabileceği böyle bir ortamı hemen bulamamıştı. New York’taki laboratuarında geliştirdiği akkor lambasına pazar aramakla meşgul olan Edison ile ilk karşılaşmasında Tesla, büyük bir heyecanla çalışmalarından Edison’a söz etti.

Edison böyle teorik alışmalarla vakit harcaması yerine onunla birlikte çalışmasını önerdi. Edison o yıllarda kurduğu şirket ile (General Electric) şehirlere doğrusal akım kullanarak elektrik üreten santraller inşa ediyordu. Fakat bu santrallerin ürettiği akım kısa mesafelere iletilebildiği için ve tam verimli çalışmadığından dolayı o yıllarda Amerika’da sık sık elektrik kesintileri yaşanmaktaydı. Tesla, Edison’un yanında çalışmaya başladıktan kısa bir süre sonra santrallerdeki sorunları çözmeyi başardı. Ancak Edison’un kendisine söz verdiği ücreti talep ettiğinde Edison şaşırmış bir şekilde, tam bir Amerikalı gibi düşünmeye başladığında Amerikan şakalarından da anlayabileceğini söyledi ve bir ücret ödemedi. Tesla derhal istifa etti.

Savaş Başlıyor!

Tesla’nın sisteminin daha üstün niteliklere sahip olduğunu Edison da biliyordu. Bu yüzden alternatif akımı karalamak için propagandalara başvurdu. İşte ilk elektrikli sandalye fikri, bu rekabet sırasında doğdu. Edison, Tesla’nın sisteminin ne kadar tehlikeli olduğunu herkese göstermek için, elektrikli sandalyeyi kullanmaktan çekinmedi. Elektrikli sandalye, ilk olarak 6 Ağustos 1890′da bir mahkumu idam etmek amacıyla kullanıldı. Bu mahkum, William Kemmler’dı.

Bir muhabir; elektrikli sandalye ile idamı, “dehşet verici bir manzara, asmaktan çok daha kötü” şeklinde tarif ediyordu. Çünkü elektrikli sandalyenin asıl amacı şov yaparak insanları korkutmaktı: “Akımların Savaşı” kazanılmalıydı.

Bütün bu negatif propagandaya rağmen Tesla ve Westinghouse pes etmedi. Kolomb’un Amerika kıtasını keşfinin 400. yılı onuruna düzenlenen Chicago Dünya Fuarı’nın ışıklandırma ihalesinde Edison’un doğru akımının karşısına çıktılar. Fuarın teması elektrikti ve kazanırlarsa Edison’un doğru akımı karşısında büyük bir zafer ve prestij kazanmış olacaklardı. Westinghouse, ihaleyi kazandı!

Akımlar Savaşının Galibi Kim Oldu Dersiniz?

O zaman ki Amerikan hükümeti, Niagara Şelalesi’nin gücünden yararlanmak için bir santral kurmaya karar verince; Edison’un bütün karalama çalışmalarına karşılık, alternatif akımın avantajı daha fazla olduğundan Tesla’nın sistemini Edison’un sistemine tercih etti. Santraldeki jeneratörlerin üzerinde, Tesla’nın adı yer alıyordu. Edison’u teskin edebilmek için, şelaledeki santralden gelen elektriğin iletim hatları, General Electric’e bırakıldı.

Peki her yerde Tesla’nın alternatif akımının daha çok kullanılmasına karşılık, neden Edison Tesla’dan daha popüler oldu? Sanırım bunun cevabını yukarıda anlatılan amansız rekabet hikayesi açıklamaya yetecektir.

Son olarak Tesla’nın Edison hakkında söylediği sözlerle yazımızı bitirelim:

“Edison, bir samanlıkta kayıp bir iğneyi bulmak durumunda olsa bir balarısı çalışkanlığı ile tüm samanların altına tek tek bakarak söz konusu iğneyi bulmaya çalışır. Ben bilimsel çalışmalarında buna sık sık tanık olurdum. Oysa biraz teorik çalışma, biraz da hesaplama yapmak suretiyle harcadığı vakit ve emeğin yüzde doksanından tasarruf edebilirdi.”