Yangın Algılama ve Alarm Sisteminin Hangi Diğer Sistemlerle Haberleşmesi Gerekmektedir?

İnsan sirkülasyonunun fazla olduğu genellikle çok katlı binaların gerek projelendirilmesinde, gerek inşası gerekse de işletme sürecinde; ilgili sistemlerin çalışma senaryoları konusunda doğru planlama yapılmaması durumunda çeşitli sorunlarla karşı karşıya kalınmaktadır. Sıkça karşılaşılan sorunlardan biri de acil durum olarak tanımladığımız; yangın, deprem gibi binanın kısmen ya da tamamen boşaltılmasının gerektiği durumlarda bu sürecin yönetilmesidir.

Olası bir acil durum anında bina içerisinde ana kullanım amacı can ve mal kaybını önleme olan sistemlerin, diğer sistemlerle entegre şekilde hangi senaryoya göre çalışacağıyla ilgili olarak, şartname ve yönetmelik eğer gerekli görülürse de uluslararası standartlar dikkate alınarak doğru bir projelendirme yapılması gerekmektedir.

Ülkemizde yürürlükte olan "Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik" dikkate alındığında yangın algılama ve ihbar sisteminin bina içerisindeki diğer sistemlerle de entegre olarak çalışması gerekmektedir. Gerekli projelendirme çalışmaları yapılırken sistemin nasıl dizayn edilmesi gerektiğiyle ilgili olarak ihtiyacımız olan bilgilerle ilgili olarak öncelikli olarak "Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik" dikkate alınarak hazırlanan yangın senaryosu dikkate alınmalıdır.
 

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik' in 5. Kısmı olan "Elektrik Tesisatı ve Sistemleri" nin 82. maddesinde Acil Durum ve Kontrol sistemleriyle ilgili bilgiler yer almaktadır.

İlgili yönetmeliğin 82 . maddesinde aşağıdaki ifadeler yer almaktadır.

(1) Yangın hâlinde otomatik olarak gerekli kontrol fonksiyonlarını yerine getirecek acil durum kontrol sisteminin;

a) Yangın sırasında kapanması gereken yangın kapılarını ve diğer açıklıkları kapatma amaçlı cihazları normal hâlde açık durumda tutan elektromanyetik kapı tutucu ve benzeri cihazlarının serbest bırakılması,

b) Merdiven yuvaları ve asansör kuyuları basınçlandırma cihazlarının devreye sokulması,

c) Duman kontrol sistemlerinin işlemlerini yerine getirmesi,

ç) Acil durum aydınlatma kontrol işlemlerini gerçekleştirmesi,

d) Güvenlik ve benzeri sebeplerle kilitli tutulan kapıların ve turnikelerin açılması,

e) Asansörlerin yapılış özelliklerine bağlı olarak yangın esnasında kullanımının engellenmesi veya tahliye amacıyla itfaiye veya eğitilmiş bina yangın mücadele ekipleri tarafından kullanılmasının sağlanması,

f) Mahalli itfaiye ile elektrik işletmesine, belediyeye, polise veya jandarmaya, kurum amirine, bina sahibine ve gerekli görülen diğer yerlere yangının otomatik olarak haber verilmesi, özellik ve fonksiyonlarına sahip olması lazımdır.

(2) Acil durum kontrol işlemleri, yangın alarm sisteminin donanım ve yazılım bütünlüğü içerisinde bulunan kontrol birimleri ile gerçekleştirilir. Kontrol edilen sistemin ve cihazlar ile ilişkisi bulunan güvenlik sistemlerinin, bina otomasyon sistemleri gibi diğer sistemler tarafından yapılabilecek her türlü kontrol ve kumanda işlemlerinin, yangın veya benzeri bir acil durumda yangın kontrol panelinden yapılacak acil durum kontrol işlemlerini hiçbir şekilde engellememesi gerekir.

Binalarda insan hayatını kolaylaştırmak ve can güvenliğini korumak için kurulan ve günümüzde adını sıkça duymaya alıştığımız "Bina Yönetim Sistemini" oluşturan her bir sistemin olası yangın durumu için hazırlanmış olan yangın senaryosuna uygun şekilde çalışması gerekmektedir.
 

İdeal Bir Bina Yönetim Sisteminde Yer Alan Sistemler

Bina yönetim sistemi içerisinde yer alan ve olası acil durumlarda can ve mal kaybının önüne geçilmesi için yangın algılama ve alarm sistemiyle birlikte çalışması istenen sistemler aşağıdaki gibidir:

► Acil Anons ve Seslendirme Sistemi
► Kartlı Geçiş Sistemi ve Otomatik Kapılar
► HVAC Sistemi
► Aydınlatma Otomasyon Sistemi
► Enerji Yönetim Sistemi
► Fotoselli Kapılar
► CCTV Sistemi
► Asansör Sistemi
► Mekanik Cihaz Kontrol Sistemi
► Gaz Dağıtım Sistemi
► Sprink Sistemi
► Diğer Söndürme Sistemleri (Köpüklü, Kuru Kimyasal Tozlu Sistemler, Gazlı…)
 

Yangın algılama sistemlerinin yukarıda var olan sistemlerle haberleşmesi konusunda kullanılan farklı çözümlere rağmen genellikle “Bina Otomasyon Sistemi(BOS)” üzerinden çözüm oluşturulmaktadır. Bina Otomasyon Sistemi" üzerinden yapılan çözümde; donanımsal olarak izleme ve kontrol modüllerine ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çözüm yönteminin kuruluş maliyeti, bakım zorluğu ve kullanım zorluğu gibi sakıncılarından dolayı son yıllarda farklı çözüm yöntemleri kullanılmaya başlanmıştır.
 
Son yıllarda kompleks bina olarak adlandırdığımız binaların neredeyse tamamanında birçok kontrol, otomasyon sistemi üzerinden yapılmaktadır. Örnek vermek gerekirse Havalandırma Sistemleri(HVAC), enerji izleme ve yönetim sistemleri otomasyon sistemleri üzerinden izlenmekte ve kontrol edilmektedir. Günümüzde yangın algılama sisteminin bu sistemlerle haberleşebilmesinin ve gerekli olması durumunda birlikte çalışmasının sağlanmasının birçok can ve mal güvenliği sağlayacağı noktasında herkes hemfikir durumdadır. Bu çözüm yöntemi gerek yazılımsal gerekse donanımsal çok büyük avantajlar sağladığı için günümüzde sıklıkla kullanılan sistemler bu altyapıya göre dizayn edilmektedir.

► İlginizi Çekebilir: 
Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar|1. Bölüm

Yangın algılama ve ihbar sistemi; bu sistemin entegre olduğu sistemler üzerinden ilgili cihazları kumanda etmenin dışında aynı zamanda diğer sistemlerden bilgi de almaktadır. Bu bilgilerle arıza durumları, kirlilik ve bakım gereksinimi noktasında bilgilerde almaktadır.

Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik dikkate alındığında; yangın algılama ve ihbar sisteminin, birinci ve ikinci derece deprem bölgelerinde bulunan binalarda, deprem anında deprem algılama sistemi veya deprem algılayıcılardan (sensörlerinden) gelen uyarıları değerlendirerek tanımlı yangın senaryosuna göre diğer sistem ve cihazlara komut göndermesi gerektiği bilgisi de yer almaktadır.

Yine aynı şekilde ilgili yönetmeliğe göre sulu söndürme sisteminin de yangın algılama sistemiyle haberleşmesi istenmektedir. Kendinden patlamalı olarak tercih edilmiş sprink sistemi, sprinkin belirli bir sıcaklık derecesinin üstüne çıkması durumunda patlayarak yangına durdurmaya yönelik olarak sulu söndürmeyi başlatmaktadır. Sprinkin patlamasıyla birlikte, yangın hattında oluşan akış; boru hattı üzerinde bulunan ekipmanlar üzerinden yangın algılama sistemine bilgi gönderilmektedir. Bu bilgiyle birlikte yangın algılama sistemi yangın bilgisini almış olur. Daha önceden belirlenmiş  olan yangın senaryosuna göre dikkate alınarak belirlenmiş olan proses senaryoya göre devam edecektir.
 

Sulu söndürme sisteminde yer alan sprinkler ortamın belirli bir sıcaklık derecesinin üstüne çıkması durumunda patlayarak söndürme işlemini başlatmaktadır.

Aynı şekilde binaların yangın algılama sisteminin kapsama içerisinde başka söndürme sistemlerinin(FM-200, C02 vb.) olması durumunda, yangın algılama sisteminin bu sistemlerle haberleşmesinin olması da istenmektedir. Bu alternatif söndürme sistemlerinden gelen yangın bilgileri de yangın algılama sistemlerinde değerlendirilmektedir.

Konuyla ilgili olarak TSE CEN/TS 54-14 Standartlarında Hangi Bilgiler Yer Almaktadır?

Benzer şekilde TSE CEN/TS 54-14 Standartının 13. maddesinde de aşağıdaki ifade yer almaktadır:

"Yangın algılama ve alarm sistemi aşağıdaki gibi diğer yangından korunma sistemlerine başlatma sinyalleri göndermek için kullanılabilir:

a) Otomatik yangın söndürme sistemleri,

b) Duman boşlatma ve ısı boşaltma istemleri,

c) Yangın kapılarının açılmasını ve kapanmasını tetikleyen sistemler

Sonuç olarak günümüzde adını artık sıkça duymaya alıştığımız akıllı bina teknolojileri konusunda; sistemleri birbirinden bağımsız olarak düşünmek doğru olmayacaktır. İlgili sistemlerin olağan dışı durumlarda birbirleriyle haberleşerek daha önceden belirlenmiş olan senaryolara uygun olarak çalışması gerek can gerekse mal kayıplarının önüne geçeceği aşikardır. Sistemlerin birbiriyle haberleşmesi konusundaki optimum çözümlerle ilgili olarak güncel yönetmelik ve standartlar dikkate alınmalıdır. Planlanan sernayoda atlanmış en ufak bir detayın dahi geri dönüşü olmayacak büyük sorunlara neden olacağı akıldan çıkarılmamalıdır.

► İlginizi Çekebilir:

 Bir Elektrik Mühendisinin Gözünden Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelikler

 
 

Kaynaklar:

► Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik
► TSE CEN/TS 54-14 Standartı
► TSE CEN/TS 54-18 Standartı
► Akıllı Binalarda Analog Adresli Yangın Algılama ve İhbar Sistemi; Mustafa Özdamar