Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar |
1. Bölüm

Bazı yönetmelik ve kanunlarla; aşağıdaki özellik ve kullanım amaçlarını taşıyan binalarda yangın algılama sistemleri zorunlu kılınmıştır.

Bunlar;
1-) Tehlike sınıfı yüksek olan bütün binalarda
2-) Tehlike sınıfı orta olan ve toplam kullanım alanı 1000 m²’ yi geçen binalarda
3-) İkamet amaçlı binalar dışındaki tüm yüksek binalarda
4-) Yapı yüksekliği 51.5 m’ den fazla olan apartman binalarında
5-) Oteller, moteller, yatakhaneler, misafirhaneler, hastaneler, huzur evleri, pansiyonlar ve bütün yatılan yerlerde…

 

Kelime anlamı için Türk Dil Kurumu sözlüğüne baktığımızda “zarara yol açan büyük ateş” tanımıyla karşılaşmaktayız. Teknik olarak baktığımızda ise “maddenin ısı ve oksijenle birleşmesi sonucu oluşan yanma reaksiyonlarının neden olduğu doğal afet” olarak tanımlanmaktadır. Yanma olayının oluşabilmesi için ise oksijen, ısı ve yanıcı madde gerekmektedir.

 

 

Yangının oluşumu ve sonrasında; duman ve gaz oluşumu, ısı yayınımı ve ışınım durumları ortaya çıkmaktadır. Bu üç durum yangının özellikleri olarak adlandırılmaktadır.

 

Yangın algılama sistemlerinin amacı kapalı alanlarda olası bir yangın durumunda yangınının öncelikli olarak varlığını algılamak; sistemin yapısına göre yangının çıktığı alanı tespit ederek ilgili birimlere bildirmektir. Bu sayede oluşacak olan yangının önüne geçilerek yangının tahribat gücünü minimize etmektir.

Yukarıda da bahsedilen ve yangının özellikleri olarak adlandırılan; duman ve gaz çıkışı, ısı yayınımı ve ışınım durumları yangın algılama sisteminin temelini oluşturmaktadır. Yangının özellikleri dediğimiz bu durumlar yangın sistemi üzerinden ilgili dedektörler aracılığıyla kontrol edilecek şekilde tasarlanmıştır.  

Günümüzde hemen hemen her binada karşımıza çıkan yangın algılama sistemleri dışında, özellikle ağır sanayi, rafineri, yanıcı ve patlayıcı gazların olduğu ortamlarda gaz kontrol sistemlerine de ihtiyaç duyulmaktadır. Gaz kontrol sistemleri aksi istenmediği sürece yangın sistemiyle tümleşik çalışmaktadır. Sistemin çalışma mantığı ise daha önceden belirlenmiş olan yerlere yerleştirilmiş dedektörlerin içlerinde bulunan sensörler belirli zaman aralıklarıyla bulunduğu alandaki havayı kontrol etmektedir. Kontrol edilmesi istenen gazın bulunduğu ortamdaki yoğunluk daha önceden belirlenmiş değerlerin üstüne çıkarsa sistem alarm durumuna geçer. Bu sayede gazın patlayıcı, yanıcı ve zehirleyici etki yaratacak düzeye gelmeden önce sistem alarm durumuna geçerek uyarı verir.
 

 
 

Yangın algılama sistemleri tasarlanmadan önce neyin amaçlandığı belirlenmelidir. Belirlenmiş olan kullanım amaçlarına göre sistemde kullanılacak ekipman ve tasarım ilkeleri farklılık göstereceğinden dolayı dikkate alınacak en önemli hususlardan biri sistemin hangi amaç için tasarlandığıdır.

 

L1 tipi sistemlerde amaç binanın tümüyle korunmasını sağlamaktır. L1 tipi sistemlerin kurulması “Binaların Yangından Korunması Hakkındaki Yönetmelikte” bazı binalarda zorunlu kılınmıştır.

Yönetmelik; yapı yüksekliği 51.50 m’ den fazla olan apartman binalarında, oteller, moteller, yatakhaneler, misafirhaneler, hastaneler, huzur evleri, pansiyonlar ve benzeri bütün yatılan yerlerde, bina yüksekliği 21.5 m’ den fazla veya yapı yüksekliği 30.5 m’ den fazla olan ikamet amaçlı binalar dışındaki tüm yüksek binalarda, tehlike sınıfı orta olan ve toplam kullanım alanı 1000 m²’ yi geçen binalarda, tehlike sınıfı yüksek olan bütün binalarda (çok hızlı olarak yanma olasılığı bulunan veya patlama tehlikesi bulunan malzemelerin kullanıldığı yapılar. Uçak hangarları, yanıcı sıvı ve gazların üretildiği depolandığı ve dağıtıldığı yerler, tutuşma sıcaklığı 38° C dan düşük yanıcı madde kullanılan yerler, plastik, plastik köpük ve benzeri madde üretim yerleri ile boyahaneler bu kapsamdadır.)

Tüm endüstriyel binalarda olası yangın durumlarında; sistemin hızlı şekilde ihbar durumuna geçmesi ve güvenlik tahliyesi için L1 tipi yangın algılama sistemlerinin uygulanması zorunludur.
 

L1 Tipi Yangın Algılama Sistemleri

 

L2 Tipi Yangın Algılama Sistemleri
 

L3 Tipi Yangın Algılama Sistemleri (Yalnızca Kaçış Yollarını Koruma)

Tehlike sınıfı düşük yapılarda;

► Yanabilirliği düşük malzemelere sahip olan malzemelerden oluşan ve kendi kendine yangın oluşumuna imkan vermeyecek mahaller tehlike sınıfı düşük (Bina yüksekliği 51.50 m’ den düşük binalar, okullar, kütüphaneler, müzeler, tiyatrolar, ibadethaneler…)

► Yapıda yangın alarm durumlarında insanların alarm durumundan haberdar olabileceği ve olası bir yangın durumunda tesisteki tüm insanların kendi başına yapıyı terk edebilecek düzeyde insanların bulunduğu binalarda

Olası bir yangın durumunda yangının ve dumanın kaçış yollarını tamamen kapanmadan binadan tahliyenin sağlanmasını sağlamak amacıyla kullanılır.

M Tipi Yangın Algılama Sistemleri (Sadece Yangın İhbar Butonları Aracılığıyla Koruma)

Mal korunması için tasarlanan sistemlere P tipi yangın algılama sistemleri denmektedir. Yukarıda da bahsettiğim gibi bu tip sistemlerde; total ve lokal bazlı olarak ikiye ayrılmaktadır. Genel olarak koruma sağlayacak sistemlere P1, lokal olarak koruma sağlayacak sistemlere ise P2 tipi yangın algılama sistemleri olarak adlandırılmaktadır.

P1 sınıfı sistemlerde tehlike sınıfı olarak yüksek seviyede olan depo ya da tehlike sınıfı düşük olmasına rağmen kıymetli malzemelerin yer aldığı yelerde, depolarda kullanılan sistemlerdir.

P1 Tipi Yangın Algılama Sistemleri

P2 sınıfın sistemlerde ise lokal bazlı koruma yapılmaktadır. Tehlike olarak düşük seviyede olan ve merkezi söndürme sistemlerinin bulunduğu depolama amaçlı yapılarda tercih edilmektedir. Tercih edildiği yapıda duman çıkararak yanma olasılığı bulunan ürünlerin bulunduğu mahallerde tesis edilmektedir.

P2 Tipi Yangın Algılama Sistemleri

Olası bir yangın durumunda en önemli husus yangının nerede çıktığının bilinmesidir. Yangın alarm sistemi tesis edilecek sistemler kullanım ve maddiyat açısından çeşitli faktörler dikkate alarak belirlenmektedir. Genellikle kullanılan yangın alarm sistemleri Konvansiyonel Sistemler ve Adreslenebilir Sistemler olarak ikiye ayrılır.
 

Adından da anlaşılacağı gibi bu tipteki sistemler ilkel sistemlerdir. Tesis edildiği yapılarda olası yangın durumlarında sadece bölgesel olarak uyarı ve bilgi verebilen sistemlerdir.  Yangının çıkmış olduğu noktanın net olarak tespitinin yapılması için insan kontrolü gereklidir.

Bu tip sistemlerin genel özellikleri aşağıdaki gibidir:

► Önceden belirlenmiş olan her yangın zone u bir devre olarak olarak düşünülmektedir.

► Üretici firmalar arasında farklılık gösterse de her zone ortalama 20 – 30 ekipman olarak hesaplanmaktadır.

► Yangın bilgisi noktasal verilemez sadece daha önceden belirlenmiş olan zone lardan hangisi olduğuna dair bilgi gelmektedir.

► Yangının hangi bölgede çıktığına dair bilginin biraz daha netleşmesi isteniyorsa zone sayısının arttırılması gerekmektedir.
 

Konvansiyonel Yangın Algılama Sistemi Şeması

Bu tip tasarlanan yangın algılama sistemlerinde bulunan tüm ekipmanlar (dedektör, buton, siren…) adreslenerek  yangın alarm paneline tanıtılmaktadır. Bu sayede olası bir yangın durumunda yangının hangi noktada çıktığı net şekilde anlaşılabilmektedir. Bu sistemin en büyük avantajı ise hızlı şekilde noktasal olarak müdahale edebilme olanağı sağlamasıdır.

Bu tip sistemlerin genel özellikleri aşağıdaki gibidir:

► Bir loop ta markadan markaya farklılık gösterse de maksimum 100 – 125 ekipman bulunabilir.

► Belirlenen loopların yangın zonelarıyla direkt olarak örtüşmesine gerek yoktur.

► Farklı loplarda bulunan ekipmanların aynı zone da tanımlanma imkanı vardır.

► Uyarı, arıza ve temizlik gerekliliği bilgisi ekipman bazlı olarak alınabilmektedir.

 

 

Adreslenebilir Yangın Algılama Sistemi Şeması
 

Konvansiyonel ve adreslenebilir sistemlerin özellikleri incelendiğinde takdirde iki sistem arasında ciddi bir fark ortaya çıktığı aşikardır. Adreslenebilir sistemlerin tek dezavantajı maliyetidir.



Adreslenebilir yangın algılama sistemlerinin konvansiyonel sistemlerden farkları aşağıdaki gibidir:

► En büyük avantajı sistemin yazılım tabanlı olması ve yazılabilecek her yangın senaryosuna uygunluk sağlayabilmesidir.

► Dedektörler ön alarm (Pre-Alarm) verebilmektedirler.

► Dedektörler kirlilik ve bakım uyarısı verebilmektedir.

► Dedektörlerin hassasiyeti yazılım üzerinden otomatik olarak ayarlanabilmektedir.

► Looplarda olası bir kısa devre durumunda sistem tamamen çökmez ve arıza ihbarı verilmesine rağmen sistem normal olarak çalışmaya devam eder.

► Loop hattı için Class A ve Class B bağlantı imkanı sağlamaktadır.

► Konvasiyonel sistemlerde yangına panel karar verirken, adreslenebilir sistemlerde bu duruma dedektör ya da panel karar verebilir.

► Yazının Sonraki Bölümü: Yangın Algılama ve Alarm Sistemleri Tasarımında Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar|2. Bölüm

►Akıllı Binalarda Analog Adresli Yangın Algılama ve İhbar Sistemi - Mustafa Özdamar / ANKARA - 2017