YEKDEM Nedir?

Türkiye’deki yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesisi ve üretim miktarı her geçen yıl artış göstermektedir. Bu artışın en büyük sebeplerinden biri ise YEKDEM teşvikleridir. Peki YEKDEM nedir? Teşvik mekanizması nasıldır? Cevabı yazımızın devamında.

A- A+

03.12.2019 tarihli yazı 14218 kez okunmuştur.

Günümüzde enerji üretiminde kaynak tercihi rezerv miktarı belli ve kısıtlı olan fosil enerji kaynaklarından, kapasitesi sınırsız olan yenilenebilir enerji kaynaklarına dönmüştür. Yenilenebilir enerji kaynakları olarak gösterilen hidrolik, rüzgar, güneş, jeotermal, biyokütle, dalga, akıntı, gel-git kaynaklarından enerji üretimine son 20 yıldır bir çok ülke tarafından ciddi yatırımlar ve yatırımcılara ciddi teşvikler sağlanmaktadır. Bu teşvikler ise ülkemizde 2005 yılında çıkarılan 5346 sayılı YEK Kanunu ile YEKDEM (Yenilenebilir enerji kaynaklarını destekleme mekanizması) mekanizması aracılığıyla başlamıştır.

YEKDEM rüzgar, güneş, jeotermal, biyokütle, biyokütleden elde edilen gaz (çöp gazı dahil), dalga akıntısı enerjisi, gel-git enerjisi, kanal, nehir ve rezervuar alanı on beş kilometrekarenin altında olan hidroelektrik üretim tesislerine uygulanan destekleme mekanizmasıdır.

YEKDEM ile amaç ülkemizdeki yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerinin sayısı artırarak, fosil yakıtlı çevreye zararlı üretim tesislerine olan ihtiyacı ve enerjide dışa bağımlılığı azalmaktır.

YEK Kanunu yürürlüğe girdiği 18/05/2005 tarihinden 31/12/2020 tarihine kadar işletmeye girmiş ya da girecek olan üretim tesislerine 10 yıl süre ile destek sağlanır.

YEKDEM kapsamına giren ilgili üretim tesislerinin ürettikleri elektriğe, maksimum 10 yıl olacak şekilde, sabit bir fiyattan alım garantisi verilir. Tesislere uygulanacak bu fiyatlar YEK Kanunu ile belirlenmiş olup şu şekildedir; hidroelektrik ve rüzgar enerjisine dayalı üretim tesislerine 7.3 UScent/kWh, jeotermal enerjisine dayalı üretim tesislerine 10.5 UScent/kWh, biyokütle ve güneş enerjisine dayalı üretim tesislerine 13.3 UScent/kWh.

Bu kapsamdaki üretim tesisleri bir sonraki gün için üretim tahminlerini gün öncesi piyasası kapsamında KGÜP olarak bildirir. Ancak gün öncesi piyasasında işlem gören üretimlerinin karşılığını piyasadan almazlar. Bu tesisler üretimlerinin karşılığını alım garantilerinin olduğu sabit fiyat üzerinden alırlar.

►İlginizi Çekebilir: 2019'da Yenilenebilir Enerjide En Büyük Paya Sahip 4 Şirket

YEKDEM senelik işleyen bir mekanizmadır. Dahil olmak isteyen üretim tesisleri her sene EPDK’ye gerekli başvuruları yaparlar. EPDK’ de başvuruları değerlendirerek bir sonraki takvim yılı için destek alacak tesisleri açıklar. Bu başvuru ve değerlendirme süreçlerinin bir takvim yılı içerisindeki tarihleri bellidir ve aksi belirtilmedikçe değişmez. Bu tarihleri inceleyecek olursak;

♦ 1 Ağustos: Yerli aksam kullanan veya kullanacak tesislerin gerekli belgeleri Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü'ne sunulması için son tarihtir.

♦ 31 Ekim: Bir sonraki takvim yılı için YEKDEM’e dahil olmak isteyen üretim tesislerinin EPDK’ye son başvuru tarihi.

♦ Kasım ayının ilk 10 günü: Yapılan başvurular sonucunda ön YEK listesinin EPDK tarafından internet sitesinden açıklanması.

♦ 30 Kasım: Nihai YEK listesinin EPDK tarafından internet sitesinden duyurulması.

♦ 1 Ocak- 31 Aralık: Nihai listede yer alan üretim tesisleri bir sonraki takvim yılı boyunca YEKDEM’de yer almak zorundadır.

YEKDEM ile sağlanan bu teşviklerin yanında ‘Yenilenebilir Enerji Kaynaklarından Elektrik Enerjisi Üreten Tesislerde Kullanılan Yerli Aksamı Desteklenmesi’ yönetmeliği ile tesislerinde belirli düzeyde yerli aksam kullanan yenilenebilir enerji kaynaklarına dayalı üretim tesislerine ek olarak teşvik sağlanmaktadır. Bu uygulama ile tesislerin yüksek oranda yerli üretim parçaları ve aksamları kullanmaları özendirilmektedir. Tesislerin kaynak tipine ve kullandıkları yerli aksam oranına göre teşvik miktarları değişmektedir. Yerli Aksam Teşvik desteğinden yararlanmak isteyen üretim tesislerinin gerekli belgeleri tamamlayarak 1 Ağustos tarihinden önce Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğüne başvurması gerekmektedir.

Geçtiğimiz günlerde EPDK tarafından açıklanan 2020 yılı nihai YEK listesine göre 817 üretim tesisi YEKDEM’den yararlanacaktır. Bu tesislerin YEKDEM’den yararlanacak toplam kurulu gücü ise 21.860 MWh’dir.

2011 ile 2020 yılları arasındaki YEKDEM katılımcı sayısının gelişimini aşağıdaki grafikten görebilirsiniz.

Grafik 1: Yıllara Göre YEKDEM Katılımcı Sayısı

YEK Kanunu ve Yerli Aksam Teşvik Yönetmeliğini detaylı olarak incelemek isterseniz aşağıdaki bağlantılardan gerekli belgeleri bulabilirsiniz.

YEK Kanunu: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5346.pdf

Yerli Aksam Teşvik Yönetmeliği: https://www.mevzuat.gov.tr/Metin.Aspx?MevzuatKod=7.5.22600&MevzuatIliski=0&sourceXmlSearch=yerli

KAYNAK:

►EPDK
►Resmi Gazete
►PWC