ATEX Direktifleri ve Explosion Proof
(Ex-Proof) Ekipman Seçimi I 2. Kısım

Önceki yazımda genel olarak ATEX standartlarıyla ilgili genel bilgiler yer almış olsa da ekipman seçimi söz konusu olduğunda bilgiler çoğunlukla yeterli olmamaktadır.

Bu konuda sıkça duyduğumuz; bölge(zone) kavramı yazının önceki bölümünde yer almaktadır. Bölge(zone) bilgisinin bilinmesinin yanında ilgili ekipmanın kullanılacağı ve ekipmanın çalışacağı ortam da büyük önem arz etmektedir. Ex-Proof ekipmanlarının hatalı ya da yanlış seçilmesi durumunda ya da montajının düzgün yapılmaması durumunda ortaya çıkacak durum direkt olarak can ve mal kaybına neden olabilecek hassasiyete sahiptir. Bundan dolayı gerek Ex-Proof ekipmanların üretimi gerekse uygun Ex-Proof ekipmanın kullanımı gerekse de montajı bu konuda çoğu zaman uzman desteğine ihtiyaç yaratmaktadır.

Gaz Grupları ve Toz Grupları Sınıflandırması Nasıl Yapılmaktadır?

Ex-Proof kavramının net şekilde anlaşılabilmesi için “Gaz Grupları” ve “Toz Grupları” na ait sınıflandırma da büyük önem arz etmektedir. Aksi takdirde seçilecek olan ekipmanın tam olarak amaca hizmet etmesi mümkün olmayacaktır.
 
Gaz grupları incelenirken sınıflandırma konusunda iki ayrı grup yer almaktadır. Bunlar;

► I. Grup – Yeraltı Alanlar
► II. Grup Yerüstü Endüstriyel Alanlar
 
Aşağıdaki tabloda da görüldüğü gibi “Yerüstü Endüstriyel Alanlar” ı temsil eden II. Grup; kendi içerisinde gazların çeşitli özelliklerine göre üç ayrı (IIA, IIB, IIC) gruba ayrılmaktadır.
   

Bu tabloya ek olarak da "Toz Grupları"; III. Grup olarak adlandırılmaktadır. III. Grup da kendi içerisinde tozların çeşitli özelliklerine göre üç ayrı (IIIA, IIIB, IIIC) gruba ayrılmaktadır. 
 
Toz grubu incelenirken tozun yapısına göre belirlenmiş olan gruplar aşağıdaki tabloda görüldüğü gibi üç ana başlık altında toplanmaktadır.
   
Patlayıcı ortamlar için sıkça duyduğumuz kelimlerden birisi de “Zone” kavramıdır. “Zone” kavramı türkçesiyle “Bölge” kavramı ekipman seçimi için en önemli konulardan biridir.

Daha önceki ATEX Direktifleri ve Ex-Proof (Explosion Proof) Ekipman Seçimi I 1. Kısım isimli yazımda; Patlayıcı Gaz Ortamlarda ve Patlaycı Toz Ortamlarda bölge(zone) sınıflandırmasına ait bilgiler detaylı olarak verilmiştir.

Ekipman seçimi yapılırken bazı standart ve normlara da hakim olunması büyük fayda sağlayacaktır. Bu konu da dünyanın farklı ülkelerinde, ülkenin bulunduğu coğrafi özelliklerin de dikkate alındığı çok sayıda norm ve standart bulunmaktadır. 

Ülkemizin de içinde bulunduğu bölgede çoğunlukla dikkate alınan ve kesinlikle bilinmesi gereken standart ve direktifler aşağıdaki gibidir. 

►TS EN-60079-0  (Patlayıcı Ortamlar - Bölüm 0: Donanım - Genel Kurallar)
►94/9/EC (ATEX Direktfi)
►TS EN-60079-10 (Patlayıcı Ortamlar - Bölüm 10: Alanların Sınıflandırılması)

 

Bu standard patlayıcı ortamlarda kullanılması amaçlanan elektriksel teçhizat ile Ex bileşenlerin yapılışı, deneye tâbi tutulması ve işaretlenmesiyle ilgili genel özellikleri kapsamaktadır.

 

94/9/EC direktifi 2014 yılından bu yana sayılı Muhtemel Patlayıcı Ortamlarda Kullanılan Teçhizat ve Koruma Sistemleri için kullanılmaktadır.

 

Bu standart; Patlayıcı gaz ortamları için elektrikli aparatlarla ilgili hazırlanmış bir standarttır.
 
Bu standartlar dikkate alınarak ekipman seçimi yapılırken dikkat edilmesi gereken hususların ilgili standartlarla birlikte bir tablo haline getirilmesi durumunda ekipman seçimi çok daha kolaylaşmaktadır.

Aşağıda yer alan tablo bu konuda büyük kolaylık sağlamaktadır.
 

 
Yukarıdaki tablo incelendiğinde önceki bölümlerde “G” harfinin “Gaz”, “D” harfinin ise “Dust” yani “Toz” konusunda bazı bilgiler verilse de bu tablo yeni bir harfle "M" karşılaşmaktayız.

Ancak “Ekipman Kategorisi” bölümünde daha önce karşımıza çıkmamış olan “M” harifyle karşılaşmaktayız.

“M” harfi “G” ve “D” harflerinden farklı olarak net olarak ekipmanın tipini temsil etmektedir. “M” kategorisi kendi içerisinde “M1” ve “M2” olarak; iki alt kategori de incelenmektedir.
 
M1 Kategorisi: Genellikle koruma seviyesinin çok üst düzeyde olması gereken yerler için tasarlanmış ekipmanları temsil etmektedir. Koruma sistemi iki ayrı bağımsız sistemle oluşturulmuştur. Başka bir deyişle bağımsız iki farklı arıza çıkması durumunda dahi sistem emniyetli bir durumdadır. Patlayıcı ortamın oluşmasında durumunda da ekipmanın enerjisi kesilmeden çalışmaya devam etmektedir.
 
M2 Kategorisi: Genellikle koruma seviyesinin yüksek olması gereken yerler için tasarlanmış ekipmanlar bu kategoridedir. Koruma sisteminin yüksek olması, normal çalışma ve ağır çalışma şartları anlamına gelmektedir. Patlayıcı ortamın olma ihtimalinin olduğu yerlerde sık sık ortaya çıkan bozulmalar ve normalde dikkate alınan arızalar yaşanabildiği ortamlar için uygundur.

M2 kategorisinin, M1 kategorisinden en büyük farkı ekipman çalışırken ortamda patlama olması durumunda ekipmanın enerjisinin kesilmesidir.

 

 

►Yazının Sonraki Bölümü: ATEX Direktifleri ve Ex-Proof(Explosion Proof) Ekipman Seçimi | 3. Kısım