Demeraj Akımı Nedir ve Nasıl Oluşur?

Birçok akademik ve teknik araştırmalarda ve iş hayatında karşılaşabileceğimiz bir terim olan Demeraj Akımını biliyor musunuz? Bir başka dille; biliyorsanız doğruluğundan ne kadar eminsiniz? Bu soruların ve ifadenin cevabını gelin beraber inceleyelim.

A- A+

11.12.2021 tarihli yazı 25690 kez okunmuştur.

Demeraj kelimesi ingilizce “Demurrage” kelimesinden dilimize aktarılmıştır. Kalkış veya kalkınma tepe akımı olarak da bilinmektedir. Demeraj akımı, bir elektrik devresine, motoruna veya cihazına enerji verildiğinde, anlık ve cihazın nominal (sabit) akıma ulaşana kadar cihazın çektiği akımdır.

Demeraj akımı, ani akım, giriş dalgalanma akımı veya açma dalgalanma akımı olarak da bilinir. Demeraj akımı, seçilen şalterin görevini yapamamasına, kablo ile tesisatın zaman içinde tahrip olmasına ve beslendiği şebeke üzerinde gerilim düşümüne yol açmasına sebep olduğu için istenmeyen bir olaydır.

Demeraj Akımı Nasıl Oluşur ve Nerelerde Karşılaşırız?

Elektrik devrelerinde direnç değeri sıcaklığa bağlı olarak hemen hemen her zaman artmaktadır. Örnek olarak bir fırın rezistansını incelersek, fırın ve rezistans soğukken direnç düşüktür ve devre daha çok akım çekecektir. Ancak fırın ısındıkça direnç değeri artmaktadır ve çekilen akım azalmaktadır.

►İlginizi Çekebilir: Yük Türüne Göre Akım ve Güç Hesaplama

Elektrik devresinde direnç elemanının yanı sıra kapasitif ve endüktif elemanlar da bulunmaktadır. Devreye enerji ilk verildiği anda kapasitif ve endüktif elemanlar şarj olur ve kaynaktan nominal akıma göre yüksek akım çekilir.

Genellikle demeraj akımı ifadesine elektrik motorlarında karşılaşırız. Elektrik motorlarında demeraj akımı yükün cinsine, kalkınma süresine, mekanik aktarma mekanizmasına ve motorun yapısına bağlıdır. Motor kalkış anında yüksek tork ihtiyacı ortaya çıkar. Tork akım ile doğru orantılı olduğu için tork arttıkça akım artar. Motor kalkışında akım nominal akımın 5-8 katına ulaşabilir. Motor nominal hıza yaklaşırken akım ve tork azalmaktadır. Kararlı duruma geçtiğinde ise akım neredeyse sabittir.

►İlginizi Çekebilir: Doğru Motor & Doğru Sürücü Seçimi Nasıl Yapılır?

Demeraj Akımının Zararları Nelerdir?

Elektrik sistemlerinde kablo kesit seçimi, gerilim düşümü gibi mühendislik hesapları kararlı duruma göre hesaplanır. Kalkış anında motorun çekeceği anlık yüksek akım;

► Motor sargılarını fazla ısıya maruz bırakır ve motora zarar verir.
► Kaynaktan talep edilen yükü artırır.
► Devredeki gerilim düşümünü artırır.
► Devredeki elemanların zaman ile tahrip olmasına ve görevini tam olarak yerine getirememesine sebep olur.

► İlginizi Çekebilir: Yumuşak Yolvericilerde 6 Ayar Parametresi

Demeraj Akımını Önlemek İçin Neler Yapılır?

Motorlarda demeraj akımını azaltmak için motor kontrolü gerekmektedir. Motor kontrol yöntemlerinde motordaki geçici (transient) etkileri azaltmak ve motorun doğru şekilde hızlanmasını sağlamak asıl amaçtır. Motor kontrol yöntemleri ile motor kalkışında sargılara uygulanan gerilim ve tork kademeli olarak arttırılır ve nominal devire ulaşana kadar kontrol altında tutulur.

Demeraj akımını azaltmak için en sık kullanılan motor kalkış yöntemleri:

► Yıldız Üçgen (2 Kademeli Voltaj Kontrolü)
► Soft Starter (Yumuşak Yol Verici) (Voltaj Kontrolü)
► Frekans Konvertör (Voltaj ve Frekans Kontrolü)
► Ototransformatör (Voltaj Kontrolü)

► İlginizi Çekebilir: Asenkron Motorlara Yol Verme Yöntemleri