Dünyada Radyasyona En Çok Maruz Kalan Kişiler Kimler?

Günlük yaşamımızda yediğimiz yemeklerden, soluğumuz havadan hatta güneş ışınlarından bile radyasyona maruz kaldığımızı biliyor muydunuz? Peki bu radyasyon bize ne kadar zarar veriyor? Mesleğimize ya da bulunduğumuz çevreye göre ne kadar değişkenlik gösteriyor? Gelin şimdi radyasyonun ne olduğunu ve en çok radyasyona maruz kalan kişileri inceleyelim.

A- A+

24.06.2020 tarihli yazı 15216 kez okunmuştur.

Radyasyon Nedir?

Radyasyon, dalgalar veya yüksek hızlı parçacıklar şeklinde hareket eden enerjidir. Bu enerji ısı, ışık veya ses şeklinde taşınabilir. İki tür radyasyon vardır: iyonlaştırıcı radyasyon ve iyonlaştırıcı olmayan radyasyon.

· İyonlaştırıcı Radyasyon Nedir?

İyonlaştırıcı radyasyon, doğal veya yapay kaynaklardan üretilen enerjidir. İyonlaştırıcı olmayan radyasyondan daha fazla enerjiye sahiptir, kimyasal bağları kırarak değişikliklere neden olur. Bu etki canlı dokuya zarar verebilir. X-ışınları, gama ışınları, alfa, beta radyasyonları ve kozmik ışınlar iyonlaştırıcı radyasyona örnek verilebilir. İyonlaştırıcı radyasyon seviyesini ölçen alete Geiger Sayacı denir. Birimi ise Sievert’tir.

Geiger Sayacı

► İlginizi Çekebilir: Çinko Hava Pili ile Lityum İyon Pil Rekabeti Artıyor

İyonlaştırıcı Olmayan Radyasyon Nedir?

İyonlaştırıcı olmayan radyasyon, bir moleküldeki atomları hareket ettirmek veya titreşmelerine neden olmak için yeterli enerjiye sahiptir, ancak atomlardan koparmak için yeterli değildir. Bu tür radyasyon örnekleri radyo dalgaları, görünür ışık ve mikrodalgalardır.

Radyasyon Nerelerde Var?

Radyasyon yapay ve doğal olmak üzeri iki şeklide hayatımıza girmektedir. Doğal radyasyonlardan biri güneşten gelen kozmik ışınlardır. Bu ışınların büyük bir kısmı dünya atmosferinden geçmeye çalışırken tutulur. Geriye kalan ışınlar ise yerküreye ulaşır. Vücutta bulunan radyoaktif elementler (Potasyum 40), yiyecekler ve radon gazı gibi etkenlerde doğal radyasyondur. Yapay radyasyon ise genellikle teknolojik kökenlidir. Nükleer tıp, radyoterapi ve tıbbi uygulamalarda kullanılan cihazlar, nükleer güç santralleri yapay radyasyona örnektir.

Normal Bir İnsanın Maruz Kaldığı Yıllık Radyasyon Miktarı

Hasta olmamış bir kişiyi düşündüğümüzde günlük ortalama 0,3 microsieverst, yıllık ise 2.5 milisieverts radyasyona maruz kalmaktadır. Bu miktarın yarısı doğal radyasyondan kaynaklanır. Bu radyasyonun çoğu havadaki radondan ve daha küçük miktarda kozmik ışınlardan gelmektedir.

► İlginizi Çekebilir: Nükleer Enerjinin Bilimsel Keşfi

Diğer yarısı ise tıbbi, ticari ve endüstriyel kaynaklalar da dahil olmak üzere insan yapımı radyasyon kaynaklarından gelmektedir. Dünya Sağlık Örgütü tarafından belirlenen eşik sınır 100 milisieverttır. Günlük bir insanın aldığı radyasyon belirlenen eşik değerinin çok altında kalmaktadır.

Tomografinin İnsan Vücudunda Bıraktığı Yıllık Radyasyon Miktarı

İkinci sarı bölge üç yıllık radyasyona eşit olan tomografiyi temsil etmektedir. Tomografiden elde edilen radyasyon iyonlaştırıcı radyasyondur. DNA’ya zarar verebilir ve hücreleri yanlış onarım sebebiyle mutasyona uğrayarak kansere yol açabilir.

Tıbbi kaynaklardan gelen toplam radyasyona maruz kalma oranı 1980’lerin başında %15’ten bugün %50’ye yükselmiştir.

Fukuşima Nükleer Patlaması

Japonya’da 2011 yılında yaşanan şiddetli deprem ve tsunami nedeniyle Fukuşima Nükleer Santrali'nde patlamalar yaşanmıştır. Bu patlamalar neticesinde bölge radyasyona maruz kalmış ve yaşanılmaz bir hale gelmiştir.

Amerika Birleşik Devletleri Nükleer Santral Çalışanları

ABD’de nükleer radyasyon çalışanları adı altında nükleer santrallerde veya depolarında pek çok insan görev yapmaktadır. Bu kişiler yıllık ortalama 50,000 microsievert radyasyona maruz kalır. Bu oranın çok yüksek olması sebebiyle cilt yanıkları ve akut radyasyon sendromu gibi sağlık sorunlarıyla karşılaşabiliyorlar.

Kansere yakalanan, uranyum madenciliği yapan, öğütme veya cevher nakliyesi sırasında radon gazına ve diğer radyoaktif izotoplara maruz kalan çalışanlar, Amerika Birleşik Devletler Radyasyona Maruz Kalma Tazminatı Yasası (RECA) ile haklarını savunabileceklerdir.

Astronotların Altı Ayda Uzay İstasyonunda Aldığı Radyasyon

Güneş elektromanyetik spektrumda tüm dalga boylarını yayar ve dev patlamalar sonucunda yüzeyinden çevreye X-ışınları, gama ışınları, elektron akışları şeklinde uzaya büyük miktarda enerji salar.

Bu durum Güneş’ten uzak yerlerde bile astronotlar ve ekipmanlar için ciddi sonuçlar doğurabilir. Astronotlar normal bir insanın maruz kaldığı radyasyonun 32 katı radyasyona maruz kalmaktadır ve kariyer hayatları boyunca bu oran 1 Sievert’e karşılık gelir.

Listenin Sonunda Kim Var?

Sigara bağımlısı olan bir insanın ciğeri tütünün içinde bulundurduğu kimyasal yüksek radyoaktif element olan polonyum ve kurşundan dolayı yıllık 160,000 microsieverst radyasyona maruz kalmaktadır.

Bu durum Dünya Sağlık Örgütünün belirlediği sınır değerlerin epeyce üzerindedir. Yani ne astronot ne de nükleer santral çalışanı sigara içen bir insanın maruz kaldığı radyasyona ulaşamıyor. Bu radyasyondan ötürü Polonyum ve kurşun yıllar geçtikçe bağımlı kişilerin akciğerinde birikerek akciğer kanserine sebep oluyor.

Bunları Biliyor musunuz?

► Muz, havuç, patates hatta suyun içinde bile belirli miktarda radyasyon bulunmaktadır.
► 100 adet muz da bulunan toplam radyasyon, insan sağlığı için tehlkeli seviyededir.
► Dünya atmosfere göre sahip olduğu manyetik alanından dolayı kendini radyasyondan koruyor ancak deniz seviyesinden yükseklere çıktıkça atmosferin bir kısmını altlarında bırakıyor dolayısıyla deniz kenarında yaşayan bir insan yüksek kesimlerde yaşayan birine göre daha az radyasyona maruz kalıyor.
► Ay’a yerleştirilen tüm Amerikan bayrakları güneşten gelen radyasyon nedeniyle şimdi beyazdır.

► Amerika'da kömür yakıtlı elektrik santrallerinin yakınında yaşayan insanlar, nükleer santrallerin yakınında yaşayanlardan daha yüksek radyasyon dozlarına maruz kalmaktadır.
► Bir avuç çiğ uranyum cevheri aslında sadece 10 muz kadar radyasyona sahiptir.
► Çernobil reaktörlerinde radyasyonla gelişen bir mantar türü vardır.

Kaynak: