Enerjide Dengeleri Değiştirecek Bir Kaynak :
KAYA GAZI

Son günlerde ön plana çıkan, bilim ve mühendislik dünyasının görüşüne göre enerji sektöründe bir devrim yaratacağı öngörülen kaya gazı, giderek tükenen petrol ve doğalgaza alternatif olacak. Bu yazımızda da kaya gazı nedir? Nasıl çıkarılır ? Dünyada kaya gazının durumunu ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz.

A- A+

23.02.2013 tarihli yazı 26960 kez okunmuştur.

Kaya gazı nedir?

Kaya gazı, diğer adıyla petrollü şeyl olarak bilinen bu enerji kaynağı son günlerde doğalgazın bir alternatifi olacağı yönündeki iddialarla karşımıza çıkmaktadır. Kaya gazının enerjide bütün dengeleri değiştirip bu sektörde devrim yaratması bilim ve mühendislik dünyasının ileri gelenleri tarafından savunulmaktadır. Peki nedir bu kaya gazı? Yeraltında şist adı verilen kayaçların içine sıkışmış doğalgaza kaya gazı denir. Kaya gazı, kömür yatağı metanı, sıkı kumtaşı ve metan hidratlarla birlikte, “geleneksel olmayan” doğalgaz kaynakları arasında yer alıyor. Kaya gazını ilk çıkarma çalışmaları iki yüzyıl öncesine dayansa da günümüzde teknolojik gelişmeler sayesinde teknik ve ekonomik bir fizibilite kazandı. 1980 yılı sonrası Amerika Birleşik Devletleri’nde özellikle bu gazla ilgili çeşitli devlet teşvikleri ve girişimcilerin geliştirmiş olduğu teknolojilerle hızlı bir mesafe kaydedildi.

Şekil-1: ABD'de kaya gazı çıkarma tesisinden bir görüntü

Nasıl çıkarılır?

Son günlerde hemen hemen bütün ülkeler bu yöndeki çalışmalarına hız vermiştir. Önemli olan diğer bir nokta ise kaya gazının nasıl çıkartıldığı hakkındadır. Kaya gazının en bilinen çıkarılma yöntemi hidrolik kırılma yani ‘Fracking’ denilen gazın bulunduğu kayanın içinde kırılmalar yaratıp basınçlı suyla yüzeye çıkarma işlemidir. Buradaki işlemde süreci hızlandırmak için çeşitli katkı maddeleri ile karıştırılarak yeraltı suyu ve kayaç ortamına temas etmemesi için betonla sabitlenmiş çelik boruların içinden kilometrelerce uzaktaki gazın bulunduğu kayaçlara enjekte ediliyor. Bu katkı maddelerinin içinde bulunan ve insan sağlığına oldukça zarar veren poliakrilamid denilen ve bunun gibi birçok zararlı kimyasalların yeraltı sularına karışma ihtimalinden dolayı özellikle Avrupa ülkeleri, başta İngiltere olmak üzere aşırı tepki vermektedir. Bunun yanında yeraltındaki büyük kayaçlara kırılma işlemi uygulandığında çeşitli sismik hareketlerle depremlere neden olabileceği bilim insanları tarafından öngörülmektedir. İklim değişikliği uzmanlarıda kaya gazının bir fosil yakıt olduğunu ve yüksek oranda karbondioksit içerdiği için Avrupa kaya gazı konusunda endişelerini sürdürmektedir.

Şekil-2: Kaya gazı çıkarma prosesi ve fracking işlemi

Dünyada kaya gazı

Ancak bunun diğer bir yüzü var ki insanoğlu enerjiye ihtiyaç duymakta özellikle enerji fakiri olan ülkeler kaya gazından umutlular çünkü az ya da çok her ülkede kaya gazı bulunmaktadır. Eğer uygun teknolojiler geliştirilirse kaya gazı petrol ve doğalgaza bir alternatif olarak karşımıza çıkacaktır.

ABD,Çin,Kanada ve Avusturalya kaya gazının çıkarılmasına özen gösteren ülkeler arasında bulundurdukları rezerv avantajları ve yeterli teknoloji bu ülkeleri daha ön plana çıkarmaktadır. Kaya gazı yalnızca belli bölgelerde bulunmayıp hemen hemen bütün ülkelerde az ya da çok bulunmaktadır. Tahmini kaya gazı rezervinde ilk sırayı Çin alıyor.Avrupa’da ise Norveç ve Polonya 80 ve 187 milyar m³ tahmini rezerv ile ilk sıralarda yer almakta.

Konvansiyonel olmayan bir kaynak olan kaya gazının çıkarılma maliyeti doğalgaza göre 2 kat daha pahalı durumda fakat uygun teknoloji ve yeterli mühendislik çalışmaları ile bu maliyet düşürülmeye çalışılıyor. Yeterli teknolojiler geliştirildiğinde ise enerji ihracatında tekel olan ülkelerin tekeli kırılacaktır. Özellikle Rusya bu konuda endişe duymaktadır. Bazı ülkelerin ise enerjide alıcı konumdan satıcı konuma bile gelebileceği uzmanlar tarafından tahmin edilmektedir. Bunun en büyük avantajı ise petrol ve doğalgazı bulunmayan ülkelerin yararına olacaktır,bu ülkelerden biri de Türkiye’dir.

Türkiye'de kaya gazı

Türkiye fosil yakıtlar konusunda diğer ülkelere göre talihsiz bir konumdadır. Çünkü olası petrol ve doğalgaz kaynakları oldukça derin sondajlar sonucunda çıkarılmakta veya petrol arama çalışmaları sonuçsuz kalmaktadır bu da Türkiye’nin enerjide dışa bağımlılığının sonucu olarak ithalat faturası oldukça kabarık olmaktadır. Kaya gazında Türkiye ise henüz kesin olmamakla birlikte dünyada hatrı sayılır ülkeler konumunda bulunuyor. TPAO ile dev petrol şirketleri Shell,TransAtlantic ve Valuera sismik çalışmalarını sürdürmektedir. Bu sismik çalışmalardan yola çıkarak Niğde Bor havzası ve Konya bölgelerinde oldukça ciddi miktarda kaya gazı rezervleri olduğu tahim edilmekte fakat bununla ilgili kesin bilgiler vermek arama çalışmaları tamamen sonlandırıldığında olacaktır.

Sonuç

Sonuç olarak kaya gazı görünüşe göre enerjide dengeleri tamamen değiştirebilecek bir kaynak konumunda artan enerji talebini karşılama potansiyeli açısından kesinlikle bir avantaj Kaya gazı denilen bu fosil yakıt enerjide bir umut olacak mı? Enerji fakiri ve ithalatçı ülkelerin sorunlarına çare olacak mı bekleyip göreceğiz.