FSAPDS Mermi (APFSDS) Nedir?

İlk olarak 1. Dünya Savaşı’nda İngilizler tarafından siperlerin daha rahat aşılması ve mevzileri daha rahat vurmak amacıyla kullanılan tank, 2. Dünya Savaşı’nda yerini ağır zırhlı tank savaşlarına bıraktı. O günden bugüne kara harbinin önemli bir parçası haline gelen tanklar, günümüzde verimlilikleri her ne kadar tartışılsa da birçok kişi tarafından kara harbinde fazlasıyla etkili olduğu savunulmaktadır. Bu yazıda ise hızı ve yok ediciliği ile bilinen FSAPDS mermi hakkında konuşacağız.

A- A+

03.03.2021 tarihli yazı 10613 kez okunmuştur.

FSAPDS Mermi Sabot Anti Tank Mühimmatı Kinetik Enerjili Mermi APFSDS Savunma Sanayi

FSAPDS (Fin Stabilized Armor Piercing Discarding Sabot - Kanat Dengeli Zırh Delici Sabot Bırakan) mermi, bir diğer yazımıyla APFSDS mermi kinetik enerjili anti tank mühimmatıdır. Bu tip mühimmatlar deliş için kinetik enerjiden yararlanırlar. Diğer tip mühimmatlar ise kimyasal enerjiden faydalanırlar.

Şekil 1: 120 mm FSAPDS mermi tarafından yok edilmiş bir T-72 tankı

► İlginizi çekebilir: Dünden Bugüne Tankların Gelişimi

Kimyasal enerjiden faydalanan mermileri genel olarak kategorize edersek, HEAT (High Explosive Anti Tank – Yüksek Patlayıcılı Tanksavar Mermisi) ve HESH (High Explosive Squash Head – Yüksek Patlayıcı Başlıklı Mermi) olarak iki tipe ayırabiliriz. Bu tip mühimmatlar artık günümüzde modern tanklarda bulunan patlayıcı reaktif zırh yüzünden fazla kullanılamamaktadır. Çünkü patlayıcı reaktif zırh 3 katmanlı olup; ilk ve son katman zırh, orta katman patlayıcı maddeden oluştuğundan gelen patlayıcı mermi, tankın ana zırhına gelemeden reaktif zırhtaki patlayıcı maddenin infilak etmesine ve reaktif zırhın gelen mermiyi savmasına sebep olur. Reaktif zırhların patlayıcılı, patlayıcısız ve farklı malzemelerden oluşan çeşitleri vardır ancak patlayıcı olan reaktif zırhlar günümüzde daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Şekil 2: M60 kulesine yerleştirilmiş dikdörtgen biçimindeki VARMA 1 adlı patlayıcı reaktif zırhlar

► İlginizi çekebilir: Kablolarda Zırhlama Nedir, Ne İşe Yarar?

Yukarıda bahsedilen sebepten, günümüz modern tanklarında artık çoğunlukla FSAPDS mermi çeşitleri kullanılıyor. Farklı ülkelerin kendi çeşitlerini ürettikleri bu mermilerin en yüksek namlu çıkış hızına sahip olanı 2050 m/s hız ile T-80UM tanklarında kullanılan, Rusya yapımı sabot mühimmatıdır. Bu tip mermiler reaktif zırhın saptırabileceği etkiden daha hızlı uçarak reaktif zırhı daha patlamadan delip, tankın ana zırhının kalınlığına bağlı olarak ana zırhını da delip geçer. Bu tip mermilerin ana avantajlarından bir tanesi hız iken, hızı çok uzun mesafelerde karşımızda dezavantaj olarak çıkar. Çünkü bu tip mermilerin uçuş mesafesi arttığında, mesafeye bağlı olarak kinetik enerjisi azalacağından mermi deliş gücünden kayıp yaşayacaktır. Ana hatlarıyla diğer mermiler ve günümüz reaktif zırhlarına değindiğimize göre artık mühimmatın teknik özelliklerine yakından bakabiliriz.

Şekil 3: FSAPDS mermi şeması

FSAPDS mermi yapı olarak, kanatçıklı uzun ince delicinin etrafına yerleştirilen sabottan oluşur. Rahat anlaşılması adına uzun ince bir silindir biçiminde çubuk düşünelim. Çubuk ileri doğru fırlatıldığında ekseni etrafında yuvarlanma eğilimine girer ve gitmesi hedeflenen yerden sapar yani isabet oranı düşer. Normalde ateşli silahların namlusunun içinde yiv vardır ve bu yiv mermiyi namludan çıkarken ekseni etrafında döndürerek mermiye denge kazandırır. Merminin uzunluğu, çapından altı kat daha büyük olduğunda ise yiv daha az etkili hale gelir. Bu yüzden çubuğa kanatçık takılarak dengesi arttırılır. Delicinin arka ucunda kanatçık olmasının sebebi budur. Ayrıca yivli top, bu mermiyi ana amacından saptırır. Mermi yivli namludan çıkarken dönerek gideceği için, kinetik enerjinin bir kısmını döngüsel kinetik enerjiye dönüştürerek merminin hızını azaltır ve merminin etkisini büyük ölçüde azaltır. Bu yüzden bu mermi türünü kullanan tanklar, yivsiz topa (Smoothbore) sahiptir. Ancak daha sonradan bu mermileri yivli toplarda da kullanabilmek için, delicinin etrafına yüksek basınçta sızdırmayan ve yivin sağlayacağı döndürme etkisini büyük ölçüde azaltan kayma engelleyici halka dahil edilmiştir. Merminin dengesizliği bu sayede ortadan kaldırılır ve isabeti arttırılır.

Şekil 4: FSAPDS namlu çıkışından sonra sabotu atarken

Sabot ise genellikle 3 parçadan oluşan, topun deliğini doldurmak için delicinin etrafına yerleştirilen ağırlıktır. Mermi toptan çıktıktan sonra sabotlar parçalara ayrılarak etrafa saçılır ve mermi ok gibi yoluna devam eder. Deliciler günümüzde, Tükenmiş Uranyum Alaşımı (DU) ve Ağır Tungsten Alaşımı (WA) olarak iki tiptedirler. İkisi de çok yoğun, sert, dayanıklı ve sünek malzeme yapısına sahiptirler. Bu iki delicinin, zırhta kendine has delme niteliği sergilediği yapılan testler sonucu ortaya konmuştur. Tükenmiş uranyum alaşımı piroforik olup hava ile temas halinde alev alarak tankı deldiğinde içeride mühimmat patlaması veya yangına sebebiyet verebilir. Ayrıca tükenmiş uranyum delicisinin zırhı deldikten sonra açılan deliğin, tungsten delicisinin açtığı delikten daha küçük olduğu gözlemlenmiştir.

Kaynak:

► fas.org
► gd-ots.com
► tungsten-alloy.com
► drdo.com