Otto von Guericke |
Vakum Pompası Mucidi

Otto von Guericke’nin vakum pompası icadı, atmosfer basıncının var olduğunu bizlere tekrar göstererek, basınç alanında yapılan çalışmalarda yeni bir yol açılmasını sağlamıştır. Yaptığı çalışmalar ve deneyleri ile bilimin öncülerinden olan, Guericke’yi ölüm yıl dönümünde hayatı ve çalışmaları ile hatırlayalım.

A- A+

11.05.2016 tarihli yazı 15008 kez okunmuştur.

Vakum pompası buluşu ile tanınan Alman fizikçi Otto von Guericke 20 Kasım 1602 yılında Magdeburg’da doğdu. Aristokrat bir ailenin çocuğu idi. 1617 yılından itibaren hukuk öğrenimi için Leipzig, Jena ve Helmstedt üniversitelerinde çalışmalarına devam etti. Hukuk eğitimi yanında Leiden üniversitesinde matematik, mekanik ve mühendislik derslerini alarak temel bilimleri içeren eğitimleri de almıştır. 1626 yılında Margarethe Alemann ile evlenmiştir.

Siyaset hayatına 1627 yılında adım atan Guericke, Magdeburg belediye meclisi üyeliğine seçildi. Dönemin işgalci ve zorba orduları 1631 yılında şehri yağmaladı ve Guericke ailesi ile Magdeburg’dan ayrıldı. İsveç ordusunda mühendis olarak görev aldı. Düzelen koşullar sayesinde ertesi yıl tekrar Magdeburg’a bu kez askeri mühendis olarak döndü. Aldığı üst düzey görevler ile savaş sırasında Magdeburg için çalışmalar yaptı. Tekrar belediye başkanı seçildi. Bilimsel çalışmalardan vazgeçmeyen Guericke siyasal yaşama 35 yıl devam etti. 1666 yılında asil unvanı alarak adına “ Von” eklendi. 83 yaşında Hamburg, Almanya da öldü.

Bilimsel Çalışmaları

► Barometre Deneyleri:

Torricelli 1643 yılında uzun cam bir tüpün içine cıva doldurup, cam tüpün ağzı açık kısmını içi cıva dolu kaba yerleştirerek barometreyi icat etmiş oldu. Cam borunun üst kısmında havasız bir bölge oluştuğunu açıkladı. Ancak pek çok bilim insanı bunu kabul etmedi. Guericke de barometreler ile ilgilendi. Kendi yapmış olduğu barometreler bulunmaktadır. Çok uzun borular yardımıyla yaptığı barometreleri hava basıncında ki değişimlere göre yorumlayarak hava tahmininde bulundu.

►İlginizi Çekebilir: Deneysel Bilimler Prensi | Micheal Faraday

► Vakum Deneyleri:

Doğada vakum oluşmayacağına inanan Aristo’nun öğretilerine göre uzun yıllar pek çok bilim insanı bu teoriye bağlı kalmıştı. Aristo’ya göre “ Doğa vakumdan nefret eder, doğada vakum yoktur.”. Guericke bu teoriye katılmıyordu ve kesin bir sonuç elde etmek istiyordu. Öğrencilik yıllarından beri havasız boş ortamlara merakı vardı. Kendi kendine pek çok sorular sorar cevap arardı. “Doğal boşluk nedir? Gök cisimleri arasındaki etkileşim nasıl olmaktadır?” gibi sorular sorardı. Madde ve uzay arasında bütünlük olduğunu düşünen Descartes’in ışığında deneylere başladı. Havası boşaltılmaya başlanan kabin iç hacminde azalmaya bağlı olarak kapta büzüşme meydana geleceğini düşünen Guericke, ilk iş olarak 1647 yılında bir silindir ve iki vana yardımıyla basit bir su pompası tasarladı. İçi su dolu ve etrafı hava sızdırmayacak şekilde mumla kapladığı fıçıyı pompayla boşaltmaya başladı. Ancak suyu boşaltırken fıçının içine hava girmesini önleyemediği için uzun süreli vakum oluşturamadı.

►İlginizi Çekebilir: Dünyayı Kaldırmayı Planlayan Adam | Arşimet

► Magdeburg Küreleri:

Birçok araştırmadan sonra özel yapılmış içi boş metal küreler kullanarak deneyi tekrarladı. Küreleri pompaya bağlayarak içindeki havayı boşaltmayı başardı. Kürelere bağlı borunun ucuna monte ettiği vana yardımıyla içindeki vakumu korumayı sağladı. Bu sayede yüksek vakum elde edebildi. Bu deneyden sonra dönemin kralı olan III. Ferdinand’a 1654 yılında Guericke bir vakum deneyi gösterdi. 50 cm çapında iki bakır küreyi birbiriyle bağlarken kaçakları önlemek için balmumundan bir conta kullandı. Kürelerin birinde bir boru yardımıyla bir musluk bağladı. Pompa yardımıyla içindeki havayı boşalttıktan sonra iki kürenin iki yanına 8’er at bağlayarak küreleri çekmeye ayırmaya çalıştılar. Atlar küreleri çekmeye çalıştıkça herhangi bir ayrılma meydana gelmedi. Bu deneyden sonra Guericke Aristo’nun vakum yoktur teorisi çürütülmüş oldu ve bilim dünyasına yeni bilgiler kazandırdı. Havanın akışkanlığı deneylerden ettiği sonuçlardan önemli bir bilgi oldu. Deney sonucunda atmosfer basıncının var olduğu tekrar kanıtlanmış oldu. Taşınabilir hale getirdiği sistemi gezdiği pek çok bölgede vakum deneyini yineledi.

► Statik Elektrik:

Guericke, geleneksel elektrik üzerine önemli katkılarda bulunmuştur. Statik elektrik ile çalışan bir makine geliştirmiştir. Bu cihaz, döner sistem üzerine oturtulmuş üzeri kükürt kaplı büyük bir küreden oluşuyordu. Kükürt kaplı küre döndürüldüğü zaman Guericke elini veya başka bir cismi değirip etraftaki cisimlere yaklaştırdığı zaman itme – çekme kuvvetlerinin etki ettiğini gözlemledi. O dönem için yüksek miktarda statik elektrik üretmiştir. Guericke’nin bu deneyleri elektriğin temeli olarak nitelendirebiliriz. Guericke bu tasarımında kükürt kullanarak Dünya’nın özelliklerini araştırmak için kullanıştı. Çoğu kaynaklara göre Guericke statik elektrik deneyleriyle az ilgilenmiştir.

► Astronomi:

Kuyruklu yıldız, güneş sisteminde bulunan gezegenler ve güneş etrafındaki dönüşleri ile ilgilenen Guericke astronomi ile ilgili çalışmalar sürdürdü. Gezegenlerin birbiri ile etkileşimlerinde manyetik etkinin neden olduğunu düşünüyordu. Atmosfer dışında boş alanlarla ilgili teorilere öncülük etti.

Kaynak:

►enclopedia