Günümüzde tüm sektörlerde (konut, ticari binalar ve endüstriyel tesisler) ve özellikle data centerlarda, bilgisayar ve sunucu altyapısına güvenilmektedir.

Aşırı gerilimlerden kaynaklanan, bilgisayar sisteminde yaşanacak herhangi bir duruş, yıkıcı sonuçlara sebep olabilir. Çalışma kaybı, hizmet kaybı, veri kaybı ve üretim kaybı gibi aşırı gerilimlerden korunmayı sağlayan parafudrların maliyetlerinin çok üzerinde maliyetler doğurabilir.




Tüm bu sebeplerde ötürü elektriksel tesisat sistemlerinde giriş panolarından, tali panolara ve uç ekipmanlara kadar, basamaklı olarak kurulumu gerekli olan parafudrlar doğru monte edilmedikleri taktirde istenen korumayı sağlayamazlar. Bu yazımızda; parafudrların doğru montajı için dikkat edilmesi gereken 5 kilit noktaya değineceğiz:

 

Parafudurlar koruyacağı devreye paralel bağlanır. Bunun tek istisnası; telefon ve data hatları için kullanılan parafudrlardır. Data hattı parafudrları girdi-çıktı yaparak seri bağlanırlar.
 

► İlginizi Çekebilir: Kontaktör Seçiminde Dikkat Edilmesi Gereken Parametreler

 

10 kA’lik bir yıldırım darbe akımı 1m kabloda, kablonun endüktansından dolayı yaklaşık 1200V gerilim düşümüne sebep olur.

Parafudrun koruma seviyesi Up
Koruma kesicisinin uçlarındaki gerilim Ud
Bağlantı uçlarında oluşan gerilim U1, U2, U3 toplamına eşittir.


U_prot = Up + Ud + U1 + U2 + U3


Parafudrun koruma gerilimi seviyesini, korunan cihazın darbe gerilim dayanımının (Uw) altında tutmak için, toplam kablo mesafesi (L = L1 + L2 + L3) mümkün olduğunca kısa tutulmalıdır (50 cm’den daha az).

Bunu gerçekleştirmek için aşağıdaki çözümler kullanılabilir:


a) İlave düğüm noktalarını azaltmak




b) V tipi veya “giriş-çıkış” şeklinde kablolama yapmak bağlantı mesafelerini sıfırlar
 

 

c) Büyük panolarda, PE toprak bağlantısını ana baradan alarak, topraklama klemensi ile parafudra daha yakın bir noktaya taşımak.
 

 

d) Tüm bunlar yapılamıyor ise Up değeri daha düşük bir parafudr seçilmelidir.




 

Tip 2 parafudr ile korunan ekipman arasındaki mesafe 10 m.’den daha az ise IEC 61643-12’ye göre 100% etkin koruma sağlanır.

Eğer mesafe çok fazla ise, parafudrun koruma etkinliği azalır. Bunun sebebi kablo halkası bir anten gibi davranarak osiloskopik yansıma fenomeni sebebiyle darbe gerilimini yükseltmesidir (Up’nin 2 katına kadar) ve elektromanyetik endüklenme fenomeni ile bu halka daha da büyür.

Koruma mesafesi, yani parafudr ile korunacak ekipman arasındaki maksimum iletken boyu, Up koruma gerilimi seviyes, U_prot parafudr bağlantısına kadar olan gerilim düşümleri toplamı ve Uw korunacak olan ekipmanın darbe dayanım gerilimine bağlıdır.

Mesafe hesap edilebilir, ancak her durumda dikkat edilmesi gereken mesafe deneyim sonucu maksimum 10 m. olarak belirlenmiştir. Bu yüzden enerji beslemesinin olduğu noktada kurulu olan bir parafudr.
 

Tüm tesisi korumaya yetmeyeceğinden, uç ekipmanlara doğru bir önceki parafudr ile koordineli olacak şekilde daha düşük koruma gerilimi seviyesinde parafudrlar eklenmelidir. Bu mesafe 30 m.’yi aştığı taktirde kesinlikle parafudr ilave edilmelidir (uç ekipmanın bulunduğu noktaya en yakın mesafede, örneğin bilgisayar/sunucu odasının girişinde sigorta kutusu içerisinde).

 

Parafudr koruma kesicisi (otomatik sigorta veya kartuş sigorta taşıyıcı) üst devresine bağlanarak, parafudrlara termik ve kısa devre koruması sağlar. Yine ömür sonunda parafudru devreden ayırmak veya ömrü biten kartuşları değiştirmek için emniyet ve servis sürekliliğini sağlamak için gereklidir. Parafudr üreticisi, tüm parafudurlar tipleri ile birlikte kullanılacak maksimum koruma kesicisini bildirmelidir.

Parafudrun bağlantı noktasında oluşabilecek kısa devre akımına (Ip) göre ilgili koruma kesicisi seçilmelidir.
 

 

Enerji beslemesi ile parafudr arasındaki bağlantı: Bu kablo en azından üst devreden gelen kablo ile aynı kesitte olmalıdır. Kablolama şekli kesitlerden daha önemli olmakla birlikte, ana panoda fazlar ve nötr 10 mm² toprak ise 16 mm² olmalıdır.
 

 

Dış yıldırımlık (ör. paratoner) iniş iletkenleri yokken minimum kesit 4 mm², dış yıldırımlık iniş iletkenleri varken minimum 10 mm² olmalıdır. Güvenlik marjı bırakabilmek için daha büyük,10-20 mm²’lik bir kesit seçilmesi tavsiye edilmektedir.

 

IEC 62305’e göre maksimum 10 ohm olmalıdır. Ancak endüstriyel tesislerde 5 ohm veya daha düşüğü önerilmektedir.
 

 

Kaynak: