Parafudr Nedir? |
Elektrikport Akademi

Bir paratoner ile korunan yapıya yıldırım doğrudan vurduğu zaman, büyük potansiyel değişimler, tehlikeli olan yangın veya binada ciddi hasarlara (güç kaynağı, veri kabloları) neden olabilir. Yakın yıldırım vuruşları ise elektronik aygıtlara zarar verebilir. Aynı zamanda yıldırım, 2 kilometre mesafeye kadar olan tüm yapılarda tehlikeli enerji oluşturabilir. Güvenli koruma konsepti için gereken; İç yıldırımlık sistemleri, Topraklama sistemleri, Eş potansiyel sistem ürünleri ve Dış yıldırımlık sistemleridir. Bu yazımızda iç yıldırımlık sistemi ekipmanlarından parafudru tanıyoruz.

A- A+

11.11.2013 tarihli yazı 93408 kez okunmuştur.

Giriş

Tesislerin ihtiyacı olan elektrik enerjisi, elektrik işletmelerine ait enerji nakil hatları ile yapılmaktadır. Üretim ya da enerji nakil hatlarının geçtiği bölgelerde oluşan statik yük olumsuzlukları, enerjiyi kullanan kurum yada kuruluşların uluslararası standartlara uymaması nedeniyle enerji üzerinde zararlı aşırı gerilimler (pikler) oluşmaktadır. İstenmeyen bu piklerin oluşma nedenlerinden bir diğeri de etrafta meydana gelen yıldırım deşarjlarıdır. Bu pikleri, tesislerde kullandığımız enerjiyi kesintiye uğratmadan ayırarak toprak hattına iletip tesisimizi koruyacak sistemler temin etmektir.

Şekil1: Yıldırım'dan korunma en önemli safhalardan biri elektronik cihazlarımız gibi iç ekipmanlarımızı koruyabilmektir.

Tesiste, kurallara uygun bir topraklama sistemi olması gerekmektedir. Bu nedenle “Her bir binada ve tesiste Ana koruma iletkeni, Ana topraklama iletkeni Bina çevresine/Temeline, Ana topraklama bağlantı ucu ve Dış iletken bölümler (Gaz, su gibi bina içindeki besleme sistemlerinin metal boruları, yapısal takviyeli betonun ana metal demirleri, çelik iskeletli yapı, merkezi ısıtma ve klima sistemleri, raylı sistem toprağı, iletişim sistemi topraklaması, anten tesisatı için topraklama iletkeni, aşırı gerilim koruma cihazlarının topraklama iletkenleri, cihazlar için Fonksiyon Topraklaması, Yıldırımlık Sistemi Topraklaması, Aşırı Gerilim ve Akım Devreleri v.b) ana eş potansiyel sisteme kuşaklamaya bağlanmalıdır.

Sistemimizde karşılaştırma açısından tanımları inceleyecek olursak;

► Nominal Gerilim: Tesislerimizin sorunsuzca çalışabileceği şebeke gerilimidir.
► Aşırı Gerilim: Aşırı gerilim, arızasız sistemlerde (Devre dışı olan hatlarda dâhil.) iletkenler veya iletken ile toprak arasında sürekli veya kısa süreli olarak ortaya çıkan, insanlar için tehlikeli hatlar ve bağlı cihazlar üzerinde tahrip edici etkisi olabilen gerilimdir.
► Aşırı Gerilim Darbeleri (Transient): Tesislere gelen elektrik enerjisinde periyodik olmayan ve mikro saniyeler mertebesinde pozitif ve / veya negatif gerilim değişikliğidir.

► İlginizi Çekebilir : Dış Yıldırımlık Nedir?

Aşırı Gerilim Darbeleri Nasıl Oluşur?

Nominal gerilim üzerine, doğrudan yıldırım tesiriyle, yakın çevrede oluşan yıldırım boşalmasının endüktif, kapasitif veya galvanik olarak enerji bindirmesiyle, aynı güç merkezi şalt sahası boşalmaları nedeniyle aşırı gerilim darbeleri oluşmaktadır. Sistemin amacı ise; "Parafudr ve eklatörler, işletim şekli bakımından birbirine bağlı bulunmayan elektrikli tesisat parçalarını birbirinden galvanik olarak ayırmak için öngörülmüştür. Yıldırım darbeleri nedeniyle elektrik sistemine ait bileşenlerde potansiyel artışı söz konusu olduğunda eklatör, iletken bir bağlantı kurulmasını ve böylece bir potansiyel dengelemesi gerçekleşmesini sağlamaktadır."

Şekil 2: Parafudrlar İç Yıldırımlık Koruma Sistemlerinin En Önemli Kısmını Oluştururlar.

Yıldırım Akım Koruyucular Nelerdir?

► Aşırı gerilimden korunma cihazları ( Surge Voltage Protection Devices )
► İç yıldırımlık
► A.G. Parafudr
► Aşırı gerilim ileticiler
► Pik ve Spike yakalayıcılar ( Spike Absorber )

Şekil3: Kombine Yıldırım Koruma Arestörü,

İç Yıldırımlık Sistemlerini Kullanmak Hangi Avantajları Sağlar?

Bir yapıda Faraday Kafesi veya paratonerin olması, sadece canlıların elektriksel deşarja karşı korunmasını ve yapıların yangın riskinin önlenmesini sağlar. Bir yapıda dış yıldırımlık sistemi var ise kesinlikle o yapıda iç yıldırımlık sistemi de olmak zorundadır. Bu olmazsa olmazlara topraklamayı da eklemek gerekir. 3’ü birbiriyle entegre olarak çalışır. Son olarak bunlara eş potansiyel de dahil edilmelidir. Ancak, 4’ünün bir arada olduğu ve doğru projelendirildiği binalar yıldırım ve darbelere karşı yüksek oranda korunur. Yıldırımın ortalama 200 kA gücünde düştüğü var sayılmaktadır. Bunun 100 kA’i toprağa gider; 100 kA’i ise topraktan sisteme döner. Geri dönen 100 kA, eş potansiyel farklardan ve kuplaj etkilerinden dolayı direnci en düşük noktaya doğru hareket eder. O noktada eğer bir iç yıldırımlık tertibatı yoksa cihazlara zarar vermeye başlar. Kurulmuş sistemler; paratoner veya Faraday Kafesi’ne isabet eden darbe yapısına elektriksel anlamda yöneldiğinde, devreye girerek ana pano-tali pano ve hassas cihaz önlerinde darbeyi kademeli olarak yok eder ve elektronik sistemlerine zarar vermesini engeller. Eğer, iç yıldırımlık olmazsa, sistemler sistemlerin elektronik zararlarından öte ciddi anlamda pano yangınları oluşmaktadır. İç yıldırımlık sistemlerinin amacı, gelen darbeyi kendi üzerinden toprağa aktarmaktır.

Kaynak