Asenkron Motorlara Yol Verme Yöntemleri

Elektrik tesislerinde kullanılan cihazların en önde geleni, elektrik enerjisini mekanik enerjiye çeviren elektrik makinalarıdır. Endüstride yaygın olarak kullanılan makinaların başında ise asenkron motorlar gelmektedir. Bu yazıda asenkron motorlara yol verme yöntemlerine değineceğiz.

A- A+

21.06.2015 tarihli yazı 144935 kez okunmuştur.

Asenkron Motorlara Yol Verme Yöntemleri

Asenkron motorlar ilk hareket esnasında şebekeden nominal akımının 3-5 katını çeker. Bu yüksek akım kısa sürelidir ama bu süre içinde sisteme zarar verebilir. Bunu önlemek için aşağıdaki yöntemler kullanılmaktadır.

Direkt Yol Verme

İsimden de anlayacağımız gibi asenkron motora direkt olarak yol verebiliriz. Bu işlem kontaktör, paket şalter veya termik şalter üzerinden doğrudan motor çalıştırılabilir.

Şekil 1: Doğrudan Yol Verme Örneği

Düşük Gerilimle Yol Verme

Düşük gerilim ile yol verme yöntemleri 3 farklı yolla yapılabilir. Bu yollar;

► Yıldız-Üçgen Yol Verme

► Oto Trafosuyla Yol Verme
► Dirençle Yol Verme

Yıldız-Üçgen Yol Verme

Yıldız-üçgen yol vermede amaç, ilk kalkınma anında motoru yıldız bağlı çalıştırmak ve ardından motoru normal bağlantısında yani üçgen bağlantı olarak çalıştırmaktır. Böylece, motor yıldız bağlantı ile çalıştığında şebekeden çekilen akım 1/3 oranında düşer. Yıldız bağlantıdan üçgen bağlantıya geçme süresi oldukça önemlidir. Motor yüksüz iken kaldırıldığında devir sayısı anma devir sayısına kadar artış gösterir. Devir sayısı anma devrine yaklaştığında üçgen bağlantıya geçilir. Aksi halde devir sayısı anma devrine yaklaşmadan geçilirse şebekeden yüksek akım çekilir. Genellikle güce göre değişiklik göstermekle birlikte minimum 10 saniyede geçiş işlemi tamamlanır.

Şekil 2: Terminal Kutusunda Yıldız Bağlantı

Yıldız bağlantıda Z, X ve Y uçları köprülenir. U, V ve W uçları ise şebekeye bağlanır. (Şekil 3.) Üçgen bağlantıda ise Z, X, Y ile U, V, W uçlarının birleştirilmesi ile yapılır. (Şekil 4.)

Şekil 3. Yıldız Bağlantı

Şekil 4. Üçgen Bağlantı

Şekil 5: Yıldız-Üçgen Yol Verme Panosu

► İlginizi Çekebilir: 1 Fazlı Asenkron Motorlar

Oto Trafosuyla Yol Verme

Üçgen çalışma gerilimi şebeke gerilimine eşit olmayan asenkron motorlara yıldız-üçgen yol verilmez.

Oto trafoları gerilim ayarlaması yapabilen bir trafo çeşididir. Şebeke gerilimi oto trafosunun primerine uygulanır. Kademeli olarak sarılan oto trafosu sekonder uçlarından motora uygulanır. Bu şekilde kalkınma akımı, normalden %65 kadar şebekeden düşük çekilerek, çeşitli arızalara yol açılmamış olur. Yıldız-üçgen yol vermede bu rakam %35 civarındadır. Bilindiği gibi yıldız-üçgen yol verme metodunda yaklaşık 10 sn. sonra üçgen bağlantıdan zaman rölesi aracılığıyla yıldız bağlantıya geçmektedir. Oysa ki bu yol verme metodunda aynı olarak zaman rölesi aracılığıyla kumanda edilmektedir. Oto trafoları pahalı olması nedeniyle pek ekonomik değildir. Ama büyük güçlü, yük altında çalışan motorlara iki kademeli oto trafolarıyla yol verilir.

Şekil 6. İki Kademeli Oto Trafosu ile Yol Verme

Direnç İle Yol Verme

Direnç ile yol vermede amaç şebeke gerilimini düşürmektir. Burada temel bir direncin görevi söz konusudur. Böylece motor, şebekeden gereğinden düşük kalkınma akımı çekmiş olur. Dirençler devreye seri bağlıdır ve diğer yol verme metodlarında olduğu gibi zaman röleside bu yol verme metodunda kullanılmıştır. (Şekil 7.)

Şekil 7. Direnç ile Yol Verme

Mikroişlemciler İle Yol Verme Yöntemleri

Mikroişlemciler ile yol verme yöntemleri,

► Yumuşak Yol Vericiler,
► Sürücü İle Yol Verme,

olmak üzere 2 çeşittir.

Yumuşak Yol Vericiler

Yumuşak yol vericiler diğer adıyla softstarter ile yol verme, mikroişlemci tabanlıdır. Motora uygulanan gerilim ve akım izlenerek kontrol sistemi oluşturulmuştur. Yumuşak denilmesinin sebebi darbelerin minimum düzeyde gerçekleşmesindendir. Softstarterler genelde yürüyen merdivenlerde, asansörlerde, taşıyıcı bantlarda vs. yerlerde çoğunlukla tercih edilmektedir ve motor ile şebeke arasına direkt bağlanırlar.

Şekil 8. Yumuşak Yol Verici

► İlginizi Çekebilir: Doğru Sürücü Seçimi Nasıl Yapılır?

Sürücü İle Yol Verme

Frekans Değiştirerek Hız Ayarının Yapılması ve Yol Verme

Frekans değiştirerek hız ayarı invertör cihazı ile yapılmaktadır. Invert ingilizcede evirmek, çevirmek anlamındadır.

Mesleğe yeni başlayanlar bu cihazı, mini elektrik yani rüzgar, güneş paneli vs. santrallerinde kullanıldığını, doğru akımı alternatif akıma dönüştürdüğünü bilirler. Oysa ki sadece DC-AC dönüştürmesi değil, aynı zamanda frekansı ve gerilimi birbirinden bağımsız ayarlayabilen cihazlara invertör denir.